برای پدر شدن عجله کنید

همه میدانند، زن‌ها ساعت بیولوژیكی دارند كه زمان باروری آنها را محدود می كند. هرچند تا پیش از این اكثر مردم بر این باور بودند كه مردها اصلا مثل زن‌ها نیستند و تا پایان عمر قدرت باروری خود را از دست نمی‌دهند، اما نتایج تحقیقات اخیر دانشمندان دانشگاه‌ بركلی آمریكا، پاریس و سایر دانشگاه‌های سراسر اروپا نشان داد كه مردها هم مثل زن‌ها ساعت بیولوژیك دارند و عقربه‌های این ساعت از ۴۰ سالگی برای مردها شروع به حركت می‌كند. این به آن معنی است كه باروری مردان، بعد از سن ۴۰ سالگی تا ۷۰ درصد كاهش می یابد.
● مردان هم ساعت بیولوژیك دارند
با اینكه مطالعات اخیر باروری مردان و تاثیر سن شوهر در باروری زوجین، در چندین دانشگاه و مركز تحقیقاتی مختلف در آمریكا و اروپا انجام شده، نتایج همه آنها به طور اتفاقی به صورت همزمان منتشر شده و بر یك اصل تاكید دارد: مردان هم ساعت بیولوژیك دارند و این ساعت در ۴۰ سالگی به كار می‌افتد و باعث كاهش باروری مردان می شود.
دانشمندان دانشگاه بركلی، تحقیقات خود را بر روی ۱۰۰ مرد سالم و غیرسیگاری كه بین ۲۲ تا ۸۰ سال سن داشتند، انجام دادند. دانشمندان اروپایی نیز در سراسر اروپا به رهبری دانشمندان دانشگاه پاریس، مطالعات خود را روی ۲ هزار زوجی كه برای درمان ناباروری به كلینیك‌های مربوطه مراجعه می‌كردند، انجام دادند. نتایج همگی این تحقیقات نشان داد كه با بالا رفتن سن مرد كیفیت ژنتیكی اسپرم كاهش می یابد و این كاهش كیفیت ژنتیكی اسپرم باعث افزایش احتمال ناباروری، بارداری ناموفق همسر و اختلالات ژنتیكی و مادرزادی فرزند می‌شود.
این كاهش باروری به حدی است كه دانشمندان می‌گویند، یك مرد بعد از سن ۴۰ سالگی ۷۰ درصد باروری خود را نسبت به ۳۰ سالگی خود، از دست می‌دهد. دكتر الیس دولاروچه بروچارد، استاد دانشگاه پاریس و از محققان بخش اروپایی این مطالعات، در این باره می‌گوید: <عموم مردم می‌دانند كه ساعت بیولوژیك زنانه از ۳۵ سالگی شروع به فعالیت می‌كند. اما نتایج تحقیقات اخیر نشان می‌دهد كه ساعت بیولوژیك مردانه هم وجود دارد كه از ۴۰ سالگی شروع به كار می‌كند.>
پیش از این در تحقیقات قبلی ثابت شده بود كه بعد از سن ۲۴ سالگی، میزان باروری مردها سالانه حدود ۲ تا ۳ درصد كم می‌شود. دكتر هری فیش، استاد دانشگاه كلمبیا و رئیس مركز تولید مثل مردان این دانشگاه، در این باره می گوید:<ثابت شده است كه بعد از ۳۰ سالگی، سالانه حدود یك درصد از میزان تستوسترون بدن مرد كم می شودو این می‌تواند هم نتیجه و هم عامل كاهش باروری مردان باشد.>
اثرات افزایش سن مادر بر نقایص مادرزادی و اختلالات بارداری پیش از این به اثبات رسیده بود. اما اثرات افزایش سن پدر بر اختلالات مادرزادی فرزند و حتی مشكلات بارداری مثل سقط جنین و مرده‌زایی، موضوعی است كه در تحقیقات اخیر دانشمندان آمریكایی و اروپایی مورد توجه قرار گرفته است.
یكی از بیماری های ژنتیكی كه با افزایش سن پدر گریبان‌گیر فرزند می شود، نوعی اختلال در غضروف های بدن موسوم به آكندروپلازی است. این بیماری به دلیل اختلالات ژنتیكی اسپرم‌ها در فرزندان پدرهای بالای ۴۰ سال بروز می كند.البته این اولین باری نیست كه ثابت شده با افزایش سن، توانایی باروری مرد كاهش می یابد.
برای اولین بار در سال ۱۹۱۲، پزشكی به نام ویلیام وینبرگ، در تحقیقات خود دریافت، بیماری آكندروپلازی بیشتر در بین خواهر و برادرهای كوچكتر اتفاق می‌افتد تا خواهر و برادرهای بزرگتر. او از این مسئله نتیجه گرفته بود كه افزایش سن پدر خانواده احتمال به ارث بردن این بیماری را در بین فرزندان بیشتر می‌كند. در سال ۲۰۰۳ هم نتایج تحقیقات دكتر فیش، نشان داد، سن پدر نقش مهمی در ابتلا به نشانگان داون دارد، چنانكه شیوع این نشانگان، در ۵۰ درصد موارد به سلامت اسپرم بستگی دارد.
● مردان مسن، اسپرم‌های معیوب
بر عكس زنان كه در زمان تولد با مقدار كافی تخمك به دنیا میآیند، مردها بعد از رسیدن به بلوغ هر لحظه در حال تولید اسپرم هستند.
تولید هر اسپرم حدود ۷۵ روز زمان نیاز دارد. اما این تولید به حدی است كه روزانه حدود ۲۰ میلیون اسپرم در بدن یك مرد تولید می‌شود. این اسپرم‌ها سپس باید یك مسیر طولانی را داخل مجاری تناسلی مرد مثل لوله دفران طی كنند تا به بیرون برسندكه این مسیر حدود ۳۶۰ متر است.
در روند تولید اسپرم مراحل متعددی وجود دارد كه تك تك آنها اهمیت دارند و اگر یكی از این مراحل دچار نقص شود، اسپرم توانایی بارور كردن تخمك را نخواهد داشت. با گذشت زمان و افزایش سن مرد این مراحل به اشكال مختلف دچار نقص می‌شوند. مثلا ممكن است كلا روند تولید اسپرم در فرد كم شود. به این ترتیب میزان اسپرم‌های مرد كم می شود كه در تحقیقات اخیر به عنوان یكی از عوامل كاهش باروری مردان بالای ۴۰ سال در نظر گرفته شده است.
یكی دیگر از دلایل كاهش باروری و نیز اختلالات بارداری همسر، از دست دادن توانایی حركت اسپرم است. یكی از ویژگی‌های اسپرم كه باعث امكان لقاح می‌شود، توانایی حركت آن به كمك دم است. اگر به هر دلیلی این توانایی وجود نداشته باشد یا با نقص مواجه باشد،‌یا نمی‌تواند لقاح یابد یا اگر هم لقاح یابد، تخم حاصل مشكل خواهد داشت.
دلیل سومی كه برای كاهش باروری مردان بالای ۴۰ سال در نظر گرفته می‌شود، تولید اسپرم‌هایی است كه نمی توانند در خط مستقیم حركت كنند.
● آن سوی ۴۰ سالگی
اهمیت كاهش باروری مردان و افزایش نقایص مادرزادی با افزایش سن مردها به ویژه در بالای ۴۰ سالگی و كلا وجود ساعت بیولوژیك مردان، سابق بر اینكه مردها زود ازدواج می‌كردند و زود هم بچه دار می‌شدند، خیلی زیاد نبود. اما حالا قضیه فرق می‌كند چراكه سن پدر شدن مردها متاسفانه رو به افزایش است.
در اینجا قصد نداریم علت این معضل را بررسی كنیم و پای مسائل اقتصادی و فرهنگی را به بحث باز كنیم. اما باید این حقیقت را بدانیم كه در حال حاضر تعداد مردانی كه در سنین بالا، یعنی ۳۵ تا ۴۹ سالگی، پدر شده اند، نسبت به سال ۱۹۸۰، ۴۰ درصد افزایش یافته است.
همین موضوع دركنار افزایش سن مادر شدن زن ها باعث شده كه میزان ابتلای كودكان جامعه به بیماری‌های مادرزادی مثل نشانگان داون و آكندروپلازی مادرزادی افزایش یابد. همچنین یكی از دلایل تعداد زیاد مراجعان به كلینیك‌های ناباروری كه هر روزه هم در حال افزایش است، همین افزایش سن پدر شدن مردهاست. بر اساس مقاله ای كه شماره ژوئن سال ۲۰۰۳ مجله پزشكی باروری و ناباروری منتشر شده، مدت زمانی كه یك مرد بالای ۴۵ سال برای بارور كردن همسرش نیاز دارد، ۵ برابر یك مرد زیر ۲۵ سال است.
● در نومیدی، بسی امید است
در كنار تغییراتی كه با افزایش سن در روند اسپرم سازی ایجاد می‌شود، هنوز برای مردهایی كه دیر به فكر پدر شدن افتاده اند، راه چاره‌ای وجود دارد. اینكه شما چه بخورید و كجا زندگی كنید، بر سلامت و میزان اسپرم‌هایتان اثر می‌گذارد. دكتر ریچارد كندی، رئیس بخش خدمات آی.وی.اف بیمارستان دانشگاه كاونتری، در این باره می‌گوید: <اگر شما تغذیه خود را تغییر دهید، میزان اسپرم‌های شما تغییر می كند.>
برای نمونه، دكتر جین اوبرین، استادیار دانشگاه روچستر و متخصص اورولوژی و باروری مردان، برای افزایش باروری بیماران مرد خود، به آنها نوعی مولتی ویتامین تجویز می كند. این مولتی ویتامین حاوی مواد آنتی اكسیدان، فولیك اسید و انواع ریزمغذی‌ها مثل روی و سلنیوم است.
نتایج تحقیقات موسوم به مینوایل، كه حدود ۲ سال به طول انجامید، نشان داد كه میزان زیاد دریافت ویتامین c در رژیم غذایی روزانه می‌تواند باعث افزایش میزان اسپرم‌های فرد شود. بر اساس نتایج این تحقیق، همچنین میزان زیاد ویتامین‌E، باعث افزایش فعالیت و تحرك اسپرم می‌شود .
پیش از این هم ثابت شده بود كه میزان زیاد روی۵( میلی گرم در روز) و اسید فولیك۶۶( میلی گرم در روز) می‌تواند تا ۷۴ درصد، تعداد اسپرم‌های یك مرد را افزایش دهد. البته اغلب دانشمندان با خود درمانی با مقادیر زیاد ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها مخالفند.
با وجود انتشار اخبار جدید در زمینه ساعت بیولوژیك مردانه، برخی دانشمندان معتقدند كه مردان بالای ۴۰ سال با وجود تغییر در تعداد و كیفیت اسپرم‌هایشان می‌توانند بارور باشند. دكتر لاری لیپشاتز، رئیس اداره سلامت تولید مثل انجمن اورولوژی آمریكا، در این باره می‌گوید:<با اینكه تعداد اسپرم های یك مرد، بعد از سن ۵۰ سالگی از لحاظ عددی كاهش می‌یابد، ولی ممكن است باروری او از لحاظ بالینی تغییر چندانی نكند. به عبارت دیگر ساعت بیولوژیك آنگونه كه برای زنان معنی دارد برای مردها مفهومی ندارد.>

دكتر سید محمد ابوترابی

منبع : روزنامه سلامت