اردیبهشتی‌ها

خوشبختانه نویسندگان و شاعران متولد اردی‌بهشت، هم بسیارند و پر و پیمان، هم از نقطه‌نظر نگاه و زبان، باهم متفاوتند و بیشترشان به زبان و سبک خاص و شخصی خود رسیده‌اند و این نکته از نگاه منتقدان، اساسی‌ترین قله‌ی هنری است که نویسنده و شاعر آن را فتح می‌کند و می‌رسد به جایی که بدون امضا، مخاطب پی به خالق اثر می‌برد.
اما پیش از ورود به تاریخ ادبیات معاصر، به دلیل اردی‌بهشتی بودن «محمد مختاری» باید تقاضایی داشته باشیم از هر جناب مستطابی که ان‌شاءالله بزودی زود، بر اریکه‌ی ریاست جمهوری اسلامی ایران تکیه می‌زند. این خواهش را به این دلیل پیش کشیده‌ایم که نویسندگان و شاعران جزء این ملت هستند و می‌توانند از رئیس‌جمهور آینده‌ی خود خواهشی ـ آن‌هم مشروع و منطقی ـ داشته باشند.
اصولاً این خواسته از آن‌جا منشأ می‌گیرد که:
۱) ما در کشوری زندگی می‌کنیم که حکومتش جمهوری اسلامی است و اسلام دین رحمت است و عدالت و انصاف و در جهت همه‌گیری عدالت و انصاف اسلامی است که حضرت علی (ع) در محراب شهید می‌شوند و در ادامه‌ی گسترش حق و انتشار آزادی و آزادگی است که فرزندانش، هرکدام به فتنه‌ای شهید شده‌اند.
۲) رئیس جمهوری که به سلامتی روزهای آینده با رأی مردم انتخاب می‌شود، چه آن‌طرفی باشد، چه این‌طرفی، چه معمم باشد چه مکلا، انتخاب می‌شود تا از جانب مردم پاسدار آزادی، استقلال، جمهوری اسلامی، فرهنگ و ادب باشد و آزادی‌های مشروع و طبیعی و مردمی و اصولی همگان را حافظ باشد و مسلماً هیچ‌کس روا نمی‌دارد که کسانی خودسرانه (!)، نویسنده‌ای را به قتل برسانند و جسدش را در بیابان‌ها رها کنند (چنان‌که در حق محمد مختاری چنین ستمی شد).
۳) پس، از رئیس‌جمهور آینده ـ هرکس که باشد ـ می‌خواهیم در حفظ جان و آزادی آحاد مردم، سخت‌کوشی را سرلوحه‌ی آغاز رسالت مبارک خویش بداند و نیز این نکته از یاد نرود که نویسنده هم جزء همین مردم است و دریغ است که حرام شوند، چنانکه مختاری شد.
● محمد مختاری:
پژوهنده، مترجم، محقق در اساطیر و شاهنامه‌شناس، نویسنده و شاعر قدر در اول اردیبهشت‌ماه ۱۳۲۱ در مشهد متولد شد. شاعر، متین، صاحب اندیشه و سبک شخصی بود. در نقد شعر بسیاری از شاعران مطرح مثل فروغ و شاملو و... کارهایی ارزنده از او به چاپ رسیده.
رنج‌های سرنوشتی شاعران را متحمل شد و دریغ که دردهای ناسرنوشتی نیز بر او تحمیل گشت. از هرنظر صاحب تجربه بود، انسان معاصر را می‌شناخت و با دردهای انسانی بیگانه نبود. دفتر شعر «در وهم سندباد» را انتشارات پیوند در سال ۱۳۵۵ از او منتشر کرد. «بر شانه‌ی فلات» او توسط انتشارات توس در ۱۳۵۶ منتشر شد.
شاعر را در روزهای اولیه‌ی آذر ۷۷، زمانی که برای خرید شیر از خانه بیرون رفته بود، جانیانی خودسر ربودند و درنهایت دوازهم آذرماه، جسدش را در بیابان‌ها یافتند درحالی‌که گویا کابلی دور گردنش بسته شده بود.
● محمد محمدعلی، نویسنده:
متولد هفتم اردی‌بهشت ۱۳۲۷ تهران است. نویسنده در داستان‌های نخست خود، یعنی «دره‌ی هندآباد گرگ» و «از ما بهتران» و «بازنشستگی» (هرسه مجموعه داستان هستند) رئالیستی راحت و روان را تجربه کرده است. رئالیستی که در حد و حدود رئالیست‌نویسان نسل اول به حساب می‌آید.
در کارهای بعدی است که قدری از رئالیسم پا فراتر می‌گذارد. یعنی در «رعدوبرق بی‌باران» و «نقش پنهان» و مخصوصاً «باورهای خیس یک مرده» (که هرسه رمان هستند) به رئالیسم جادویی می‌رسد (با کمی تسامح در فرم البته). به هرحال، محمدعلی، در کار خود، اینک صاحب سبک است و مهم‌تر از همه از تجربه هراس نمی‌کند. از کارهای دیگرش غیر از داستان باید به سه گفتگوی او با احمد شاملو، محمود دولت‌آبادی و مهدی اخوان ثالث اشاره کنیم که در نوع خود کم‌نظیر است.
اینک نویسنده از تکرارهای خود (در موضوع و مخصوصاً فرم و پرداخت داستان‌ها) در کارهای اولش گذشته و البته دایره‌ی واژگانی‌اش برخلاف بازنشستگی و از ما بهتران و... وسعت گرفته است.● سیمین دانشور:
بانو و مادر قصه‌نویسی نسل دوم به بعد، نیازی به معرفی ندارد. او که همسر و یادگار جلال آل احمد بوده، در داستان‌های خود سبک و سیاق خود را دارد. با «سووشون» است که جای خود را در داستان معاصر باز می‌کند و «ساربان سرگردان» او در شمارگانی وسیع به چاپ می‌رسد. اما برخی از منتقدان اعتقاد دارند «ساربان سرگردان»(ها) جلد (۱) و (۲) برخلاف سووشون که شسته و روفته است مغشوش می‌زند و بسیار جاها به سنگر شعار خزیده و همین ارزش ساربان‌ها را زیر سؤال می‌برد.
بانوی داستان معاصر ترجمه‌های خوبی هم از چخوف و برنارد شاو، سارویان و پیتون و شنیتسلر منتشر کرده است. سیمین دانشور هشتم اردی‌بهشت ۱۳۰۰ در شیراز متولد شده است. عمرش طولانی و طولانی‌تر بادا.
● جمال میرصادقی:
جمال میرصادقی ۱۹ اردی‌بهشت ۱۳۱۲ در تهران به دنیا آمده است. صدالبته، کارهاش هم اینک به کارهای جمالزاده و چوبک و علوی، پهلو می‌زنند. اما در همان حد و حدود مانده است. رئالیست می‌نویسد و گاه این رئالیسم، با ژورنالیسم، خلط می‌شود. اینکه نویسنده‌ای مثل نویسندگان نیم قرن پیش بنویسد، حسن است (؟)، نمی‌دانیم، اما از این نظر جمال میرصادقی مثال‌زدنی است، آن‌چنان که کارهای اولیه‌اش، با کارهای آخرش چندان تفاوتی ندارند.
نویسنده، خوشبختانه از مشاهیر داستان‌نویسی است و نیازی به پرگویی ما در معرفی‌اش نیست. تنها آثارش را نام می‌بریم.
شاهزاده‌خانم سبزچشم و مسافرهای شب (مجموعه داستان)، شب‌های تماشا و گل زرد، درازنای شب، این شکسته‌ها، نه آدمی نه صدایی، شب‌چراغ هراس، دوال‌پا، آتش از آتشی، پشه‌ها، کلاغ‌ها...
هنوز اولین داستانش در سخن ـ مرد ـ قابل خواندن است. ضمناً نقدی کارشناسانه سی و چند سال پیش بر کار جمال میرصادقی، توی مجله‌ی فردوسی چاپ شده، که هنوز در همان حال و هوا داستان می‌نویسد.
●محمد حقوقی، شاعر، منتقد و محقق:
محمد حقوقی، ۱۳ اردی‌بهشت ۱۳۱۶ متولدشده در اصفهان. از اصحاب «جنگ اصفهان» است و این جنگ به دلیل پرباربودن مطالب و دقیق‌بودن نویسندگان بر ادبیات (شعر، داستان و ترجمه) اثرها گذاشته است.
حقوقی غیر از شعر، کتاب درخشان «شعر نو از آغاز تا امروز» را در نقد و بررسی شعر شاعران منتشر کرده که هنوز در نوع خود کتابی است مأخذ و قابل توجه و خواندن و آموختن.
از کتاب‌های شعر او می‌توانیم به «زوایا» و «مدارات» و «فصل‌های زمستانی» و «شرقی‌ها» اشاره کنیم.
در ادبیات معاصر ایران، نگاهی منتقدانه به شعر و نثر ایران معاصر دارد که قابل خواندن است و نیز دفترهایی در بررسی شعر شاعران مطرح (فروغ، نیما، شاملو، اخوان و...) درآورده است. سلامتی او را از خداوند می‌خواهیم و طول عمرش را.
● قیصر امین‌پور، شاعر:
قیصر متولد دوم اردی‌بهشت ۱۳۳۸ گتوند دزفول است، یعنی لر دزفولی است. او که دکترای ادبیات فارسی را گرفته، جزء شاعرانی است که بعد از انقلاب گل کرده است. دلیل گل‌کردن شعرهای او، سادگی، جذابیت، سودگیری از اوزان نیمایی و عروضی به‌جا و دوری از پرگویی‌های شاعرانه است.
قیصر امین‌پور، دفتر شعرهای «در کوچه‌ی آفتاب»، «تنفس صبح»، «طوفان در پرانتز» را درآورده است.
گزیده‌ای از شعرهاش را انتشارات مروارید چاپ کرده است و گزیده‌ی دیگرش را نشر نیستان درآورده.
به‌هرحال شاعری است بسیار فعال و زنده و پی‌جو که امید بسیاری به آینده‌ی شعری او می‌رود، چرا که ادامه‌ی نیما و اخوان است در شعر فارسی معاصر.
● یدالله رؤیایی:
متولد ۱۷ اردی‌بهشت ۱۳۱۱، دامغان
شاعری است نوجو، نوخواه و اهل مانیفست شعری و هیاهو.
با چاپ «دریایی‌ها»، سخت مورد اقبال جوان‌های پیش از انقلاب واقع شد و چون «از دوستت دارم‌ها» را درآورد، دوستداران خود را متوجه این مهم نمود که برعکس دریایی‌ها سخت به اشباع فرم شعری دست زده است و پیگیرانه کار می‌کند تا به پرچم‌داری «شعر حجم» و «شعر دیگر» و... پذیرفته گردد.
«امضاءها» و «هفتاد سنگ قبر»ش را نخست در کلن و فرانسه درآورد که بعد در ایران هم چاپ شدند.
بیشتر شعرهای اخیرش را با یاری کریستف بالایی به زبان فرانسه و سوئدی و انگلیسی درآورده است. باری، به نظر ما همان دریایی‌ها، شاعربودن و شاعر خوب بودن رؤیایی را (که اوایل کار به نام رؤیا شعر می‌نوشت) تضمین می‌کند و البته اینکه او از آغازگران شعر حجم بوده و بیانیه‌ی آن را منتشر کرده چندان ربطی به دنیای شعر نخواهد داشت.

دانیال بویایی

منبع : پایگاه ادبی، هنری خزه