افزایش تولید فشار مصرف‌کنندگان،مقاومت اوپک

افزایش جهانی قیمت نفت دلایل متعددی دارد:
۱) رشد تدریجی تقاضای جهانی برای نفت
۲) افزایش تقاضا از سوی کشورهای در حال رشد نظیر هند و چین
۳) کاهش تولید در نیجریه به عنوان عمده‌ترین تولیدکنندهء آفریقایی
۴) عدم تمایل اوپک به اضافه تولید بیش‌تر
۵) ناتوانی تولیدکنندگان خارج از اوپک برای تولید بیش‌تر
۶) نگرانی‌های سیاسی - امنیتی در خاورمیانه و خلیج‌فارس
۷) کاهش ذخایر استراتژیک مصرف‌کنندگان عمده
۸) ناتوانی سوخت‌های غیرفسیلی در جایگزینی نفت برای تامین نیاز جهانی به انرژی
۹) کمبود ظرفیت‌های پالایش در جهان نسبت به روند رو به تزاید تقاضا
مهم‌ترین دلایل ذکر شده از سوی کارشناسان برای روند افزایش قیمت نفت در بازار‌های جهانی طی سال‌های اخیر به ویژه ماه‌های گذشته است. گروه اقتصاد جهان سرمایه در نظر دارد که هر یک از این دلایل را به طور اجمال و در گزارش‌های خبری - تحلیلی مورد بازکاوی بیش‌تر قرار دهد. در بخش‌های پیشین این مطالب «تقاضای جهانی برای نفت در اواخر سال ۲۰۰۷ و پیش‌بینی تقاضا در سال ۲۰۰۸» و نیز بررسی تقاضای چین و هند برای واردات نفت بیش‌تر همراه با تاثیر ناآرامی‌های نیجریه بر کاهش تولید نفت این کشور به چاپ رسید و اینک در این شماره به بررسی دیدگاه‌ها و مواضع اوپک دربارهء افزایش قیمت نفت می‌پردازیم.
قیمت نفت در بازار جهانی روز به روز در حال افزایش است و پس از چند هفته مرزهای ۷۰، ۸۰ و سپس ۹۰ دلار برای هر بشکه را در نوردیده است. قیمت سبد نفتی اوپک نیز روز به روز در حال افزایش است وبه رکورد بی‌سابقه بالاتر از ۸۱ دلار رسیده است. سبد نفتی اوپک متشکل از ۱۲ نوع نفت‌خام شامل نفت گیراسول آنگولا، مخلوط الجزایر،‌میناس (اندونزی)، نفت‌سنگین ایران، سبک بصره (عراق)، ‌صادراتی کویت، اس‌سیدر (لیبی) بانی‌لایت (نیجریه)،‌مارین قطر، عرب لایت (عربستان)، موربان (امارات) و ۱۷ BCF ونزوئلاست. اما با وجود فشار مصرف‌کنندگان و واردکنندگان، اوپک نه تصمیمی برای برگزاری نشست فوق‌العاده دارد و نه تصمیمی‌برای افزایش تولید. این در حالی است که تمامی ‌واردکنندگان و مصرف‌کنندگان بزرگ جهان از اوپک می‌خواهند تا بار دیگر بر تولید خود بیفزاید تا شاید توفیقی در کنترل و مهار قیمت‌های افزایش یافته نفت در بازار‌های جهانی به دست آید.
● بی تاثیری افزایش_ ۵۰۰ هزار بشکه‌ای اوپک در مهار قیمت‌ها
سازمان اوپک که حدود ۴۰ درصد از نفت‌خام جهان را تامین می‌کند، ۲۰ شهریور ۱۳۸۶ در وین به تصمیم‌گیری درخصوص سیاست‌های تولیدی خود در ماه‌های آینده پرداخت و اعضای این سازمان توافق کردند که با افزایش تولید فعلی به میزان ۵۰۰ هزار بشکه، همچنان شرایط بازار را در ماه‌های آینده به دقت زیرنظر داشته باشند. در واقع سقف تولید رسمی برای ۱۰ کشور عضو پایبند به نظام سهمیه‌بندی معادل ۲/۲۷ میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شد که از اول نوامبر۱۰۰ ابان ) اجرایی خواهد شد.
پس از آن‌که اعضای سازمان کشورهای صادرکننده‌نفت (اوپک) در آخرین نشست خود برای بررسی سیا‌ست‌های تولیدی خود در ماه‌های آینده در وین تصمیم گرفتند میزان تولید را ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهند، انتظار می‌رفت قیمت سبد نفتی اوپک در روند نزولی قرار گیرد، ولی این اتفاق برعکس آن‌چه تحلیلگران انتظار داشتند به جریان افتاد و رکوردهایی جدید برای سبد نفتی اوپک به ثبت رسید، و در روزهای گذشته قیمت‌ها با نوسانات زیادی مواجه شده بود تا این‌که در چند روز اخیر روند ثبت رکورد بی‌سابقه جدید برای سبد نفتی اوپک از سرگرفته شده است. این در حالی است که حتی میزان تولید کنونی اعضای اوپک ۱۰ درصد بیش‌تر از سهمیه تعیین شده این سازمان است. میزان تولید اوپک طی ماه سپتامبر به ۸۶/۲۳ میلیون بشکه رسید که این رقم ۱۰ درصد بیش‌تر از سهمیه‌های تعیین شده است. اوپک ماه گذشته ۶/۲ میلیون بشکه مازاد تولید داشته است که عربستان به تنهایی ۷۶۰ هزار بشکه آن را تشکیل داده است. عربستان بیش‌ترین میزان انحراف از سهمیه‌های تولید را در بین کشورهای عضو اوپک داشته است. بر اساس آمارهای سازمان بین‌المللی انرژی، الجزایر نیز در این مدت ۳/۴۹ درصد بیش‌تر از سهمیهء تعیین شده خود تولید کرده است. قطر ۹/۱۷ درصد، لیبی ۵/۱۵، نیجریه ۹/۱۲، کویت _۶/۱۲ و عربستان ۸/۱۰ درصد بیش‌تر از سهمیهء نفت تولید کرده‌اند.
● پیش‌بینی اوپک از تقاضای جهانی نفت
کشورهای صادرکنندهء نفت پیش‌بینی خود از تقاضای جهانی نفت برای امسال و سال آینده را افزایش داده‌اند و اوپک پیش‌بینی خود از از تقاضای جهانی نفت برای سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ و همچنین تقاضا برای نفت این سازمان در سه‌ماههء چهارم سال‌جاری را بالاتر از پیش‌بینی‌های قبلی می‌داند.طبق پیش‌بینی‌های جدید، اوپک انتظار دارد تقاضای نفت در سال ۲۰۰۷ به طور میانگین به ۸۵ میلیون و ۷۲۰ هزار بشکه در روز برسد و تا سال آینده نیز به _۰۹/۸۷ میلیون بشکه افزایش پیدا کند که هردو این پیش‌بینی‌ها نسبت به پیش‌بینی‌های گذشتهء اوپک معادل ۲۰ هزار بشکه در روز افزایش یافته‌اند. از سوی دیگر رشد میزان تقاضا در مقایسه‌های سالانه نسبت به سال گذشته به یک میلیون و ۳۴۰ هزار بشکه خواهد رسید اما از سوی دیگر، اوپک اعلام کرده است پیش‌بینی می‌کند عرضهء نفت از سوی کشورهای غیرعضو اوپک با ۳۰ هزار بشکه کاهش به ۵۰ میلیون و ۲۹۰ هزار بشکه در روز برسد که این امر نتیجه کاهش تولید مکزیک، انگلستان، برزیل و سودان است. براساس این گزارش، افزایش میزان تقاضا و کاهش پیش‌بینی از عرضهء نفت غیراوپک در سال‌جاری فشار بیش‌تری برای تقاضا برای نفت اوپک ایجاد خواهد کرد. بر همین اساس اوپک پیش‌بینی می‌کند تقاضا برای نفت این سازمان در سه‌ماههء چهارم سال ‌جاری به روزانه ۳۱ میلیون و ۴۳۰ هزار بشکه برسد که این میزان ۱۰۰ هزار بشکه بالاتر از برآوردهای پیشین است.
● انتظار بازار از اجلاس ۱۴ آذر اوپک
نشست بعدی سازمان کشورهای صادرکنندهء نفت پنجم دسامبر ۱۴۴آذر) در امارات برگزار خواهد شد و اعضا درخصوص سیاست‌های تولید تصمیم می‌گیرند. در آستانه این اجلاس مصرف‌کنندگان و وارد کنندگان اصلی همه خواستار افزایش تولید اوپک برای مهار قیمت‌ها هستند.
یکی از این مصرف‌کنندگان بزرگ نفت اوپک، چین است. اعضای اوپک در ماه شهریور در حدود ۶۰ درصد از واردات نفت‌خام چین را تامین کرده‌اند.
عربستان سعودی با در اختیار داشتن ۱۸ درصد از واردات نفتی چین، بزرگ‌ترین صادرکنندهء نفت‌خام به این کشور است آنگولا با ۱۳ درصد در رتبهء دوم و ایران با تامین ۱۱ درصد از نیاز نفتی چین در جایگاه سوم صادرکنندگان نفت به این کشور قرار دارند. روسیه نیز با هشت درصد پس از ایران در رتبهء چهارم تامین‌کنندگان نفت‌خام چین در ماه شهریور قرار دارد.
یکی دیگر از این مصرف‌کنندگان بزرگ نفت اوپک، ژاپن است. واردات نفت ژاپن از اعضای این سازمان درحدود ۸۴ درصد از مجموع واردات نفتی ژاپن را تشکیل می‌دهد. عربستان و امارات در مجموع در حدود ۵۰ درصد از واردات نفت ژاپن را تامین کرده‌اند و جایگاه نخست تامین‌کنندگان نفت این کشور را میان خود تقسیم کرده‌اند و ایران سومین تامین‌کنندهء نفت‌خام ژاپن در ماه گذشته بوده است. قطر و کویت نیز هریک با تامین هشت تا ۱۲ درصد از نیاز نفتی این کشور آسیایی در رتبه‌های بعدی تامین‌کنندگان قرار دارند.
علاوه بر این هفت کشور صنعتی جهان خواستار افزایش تولید نفت اوپک هستند. وزیر دارایی فرانسه می‌گوید: «گروه هفت خواستار افزایش تولید نفت اوپک است و اوپک باید برای تامین تقاضای جهانی نفت، سقف تولید خود را افزایش دهد و گروه هفت بر نظر سازمان بین‌المللی انرژی مبنی بر کاهش ذخایر جهانی نفت و نیاز به افزایش تولید اوپک، تاکید می‌کند. لاگارد افزایش تولید ۸/۱ میلیون بشکه‌ای اوپک را برای مقابله با افزایش تقاضای جهانی نفت، ضروری می‌داند.
سازمان بین‌المللی انرژی نیزخواستار افزایش ۸/۱ میلیون بشکه‌ای تولید اوپک شده است. آژانس بین‌المللی انرژی درخصوص تاثیر احتمالی قیمت‌های بالای نفت به اقتصادهای درحال توسعه هشدار داده است.
تاناکا رییس آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید: «اگر قیمت نفت خیلی بالا برود، تاثیر بسیار منفی بر اقتصاد به‌خصوص در آسیا خواهد داشت.» مدیر آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید: «ما نمی‌گوییم تولید را افزایش دهید یا قیمت‌ها را کاهش دهید، ما معتقدیم باید گفت‌وگو با تولیدکنندگان و تبادل اطلاعات با یکدیگر برقرار باشد تا با بررسی بازار اطلاعات لازم را داشته باشیم.» وی که مدت زیادی نیست ریاست آژانس را از کلود ماندیل- منتقد همیشگی اوپک- دریافت کرده است، ادامه می‌دهد: «بازار در حال حرکت است و با توجه به توفان‌های موسمی و تقاضای زمستانی و تنش‌های ژئوپلیتیک، درحال حاضر عوامل متغیر زیادی وجود دارد و ما با دقت شرایط را زیر نظر داریم.»
گای گاروسو رییس سازمان اطلاعات انرژی ( EIA ) نیز اعلام کرده انتظار می‌رود اوپک به افزایش تولید خود ادامه دهد و انتظار داریم اوپک احتمالا در نشست آذرماه خود تولید نفت را بازهم افزایش دهد. اوپک باید تولید خود را حتی بیش‌تر نیز افزایش دهد تا تقاضای سه‌ماههء چهارم را تامین کند. زیرا چشم‌انداز ما از میزان تقاضا نشان می‌دهد که حتی به افزایشی بیش از ۵۰۰ هزار بشکه برای تولید اوپک نیاز داریم; بنابراین انتظار داریم تصمیمات جدیدی برای افزایش تولید بگیرند. وزیر دارایی انگلیس نیز ضمن ابراز نگرانی شدید از افزایش قیمت نفت، خواستار افزایش تولید اوپک شده است. «آلیستار دارلینگ»می‌گوید: «عوامل زیادی موجب افزایش شدید قیمت نفت شده است ولی یکی از این عوامل کمبود عرضه است و اگر چه اوپک در نشست اخیر خود با افزایش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای تولید از ابتدای نوامبر موافقت کرد ولی این رقم برای تامین تقاضا کافی نیست و به نظر من تولید اوپک باید بیش از این افزایش یابد. ضمن آن‌که ظرفیت تولید پالایشگاه‌های جهان نیز باید افزایش یابد و شفافیت در صنعت نفت نیز باید بیش از پیش شود.»
صندوق بین‌المللی پول (IMF) نیز با تمجید از تصمیم اوپک برای افزایش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای میزان تولید از اول نوامبر، معتقد است، اقدامات بیش‌تری برای مهار قیمت‌های نفت مورد نیاز است. از نظر صندوق، شرایط بازار جهانی نفت «بسیار پیچیده» است و افزایش متناوب قیمت نفت آثار تورمی زیادی بر اقتصاد جهانی خواهد داشت و موجب کاهش رشد اقتصادی کشورهای مختلف می‌شود.
صندوق بین‌المللی پول ) IMF(با پیچیده خواندن وضعیت بازارهای جهانی، بر این باور است که نگرانی‌های ژئوپلیتیک می‌تواند قیمت‌ها را حتی از رکورد‌های بی‌سابقهء کنونی نیز بالاتر ببرد وحتی احتمال آن‌که قیمت‌ها تا پایان سال ۲۰۰۸ از مرز ۹۵ دلار عبور کند، یک به شش است و با محدود بودن ظرفیت مازاد تولید، نگرانی از بروز وقفه در عرضهء نفت یا تنش‌های ژئوپلیتیک می‌تواند به رشد بیش‌تر قیمت‌ها بینجامد که این امر نیز عامل رشد تورم خواهد بود.
از سوی دیگر IMF تاکید دارد، برخلاف سال گذشته، افزایش اخیر قیمت نفت بدون هیچ عامل مشخصی از افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک صورت گرفته که این مساله احتمال تداوم روند روبه‌رشد قیمت را بیش‌تر می‌کند.
● دیدگاه سازمانی اوپک
از نظر مسوولان اوپک، نوسانات قیمت نفت در بازارهای جهانی منعکس‌کنندهء بی‌ثباتی‌های شاخص‌های اقتصادی در بازارهای سرمایه است ونوسانات اخیر در قیمت نفت نشان‌دهندهء نوسانات موجود در بازارهای مالی است که چشم‌انداز رشد اقتصاد جهانی را نیز مبهم کرده و در نتیجه آینده تقاضای نفت نیز مبهم است. به اعتقاد اعضای اوپک، کاهش ارزش دلار در بازارهای مالی نیز از دیگر عوامل تاثیرگذار بر افزایش قیمت نفت بوده است.
به اعتقاد اوپک گسترش تنش‌های سیاسی بین‌المللی نیز از جمله عوامل موثر بر افزایش قیمت نفت به شمار می‌رود.
یک کارشناس ارشد اوپک نیز در این باره می‌گوید: «اوضاع بازار نفت از کنترل خارج شده است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری تاثیر زیادی در نوسانات شدید قیمت طی روزهای اخیر داشته‌اند و نیروهای عرضه و تقاضا کوچک‌ترین نقشی در افزایش قیمت نفت نداشته است.»
● موضع دبیر کل اوپک
دبیر کل سازمان کشورهای صادرکنندهء نفت اوپک می‌گوید، افزایش قیمت نفت موجب نگرانی اوپک شده است ولی این مساله هیچ ارتباطی با نیروهای بازار ندارد.
عبدالله البدری معتقد است اوپک به دقت تحولات بازار جهانی نفت را زیر نظر دارد و نگرانی خود را از روند صعودی قیمت‌ها اعلام می‌کند و اوپک گرچه از افزایش قیمت نفت حمایت نمی‌کند ولی بر این باور است که افزایش قیمت نفت ارتباطی با نیروهای عرضه و تقاضا ندارد و کمبود ظرفیت تولید پالایشگاه‌ها، تنش‌های سیاسی بین‌المللی و سفته‌بازی مهم‌ترین علل افزایش قیمت نفت به شمار می‌رود.
به نظر البدری، کاهش ارزش دلار در برابر یورو نگرانی اعضای اوپک را نیز در بر داشته است و اصلا جای تعجب نخواهد بود اگر میزان مصرف نفت در اروپا طی هفته‌های آینده افزایش یابد.

پیمان قره بلاغی

منبع : روزنامه سرمایه