کارزار رسانه‌ای اقدامی مؤثر در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی

در عصری زندگی می‌کنیم که رسانه‌ها بخش عظیمی از دنیای جدید را به خود اختصاص داده و در ایجاد جهش اجتماعی جایگاه ویژه‌ای دارند. عملیات و کارزار رسانه‌ای (Media Campaign) به مجموعه‌ای از رسانه‌های دیداری ـ شنیداری ـ نوشتاری ـ الکترونیکی ـ تابلو و بیل‌بوردهای تبلیغاتی ـ لوح‌های فشرده ـ اتاق‌های گفتگو (Chatroom) و نظایر آن گفته می‌شود که یک هدف رفتاری را دنبال می‌کنند.
بدین معنا که با افزایش دانش در دراز مدت، موجبات تغییر نگرش حاصل می‌گردد. در این میان رسانه‌های تصویری از جایگاه والایی برخوردار بوده، بطوریکه بعنوان امپراطوران مجازی دنیای امروز قلمداد می‌گردند. امپراطورانی که با موج ـ فرکانس و تصویر، سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی دولتها را بعضاً مغلوب خود نموده‌اند. در این دوران بعلت جنگ رسانه‌ای، سیطره امواج تلویزیونی، رادیویی و ماهواره، اقشار مختلف جوامع را به محاصره خود درآورده‌اند. بر این اساس رسانه‌ها، اهرم تأثیرگذار جدی در افزایش اطلاعات، تغییر نگرش و به تبع آن رفتار آحاد جوامع گردیده به نحوی که بعضاً شاهد تغییر ادبیات روزمره مردم ناشی از دیالوگ رسانه‌های تصویری بوده که این موضوع ناشی از نقش و عملکرد رسانه‌هاست. باور داریم که افکار عمومی پدیده‌ای است که بر اساس انتقال اطلاعات و آگاهی‌ها از طریق رسانه‌‌ها ساخته می‌شود. بنابراین هر میزان تولیدات رسانه‌‌های تصویری به درون مایه اجتماعی با توجه به نیازسنجی و بازاریابی اجتماعی (Social Marketing) با درک نیازها و انتظارات نسل جدید به جای ارائه انبوه اطلاعات علمی و تحقیقی یا اطلاعات غیرمستند و با رعایت مسائل فرهنگی جوامع به انتقال پیام‌های مناسب با هدف تقویت دفاعی جامعه و فرهنگ‌سازی در ابعاد مختلف اقدام نمایند، سبب کنترل تهاجمات فرهنگی و اجتماعی خواهد شد.
● اهداف کارزار رسانه‌ای در عرصه آسیب‌های اجتماعی:
ااز جمله مهمترین اهداف عملیات رسانه‌ای توجه به استراتژی اطلاع‌رسانی ـ آگاه‌سازی و آموزش بوده تا بدین ترتیب شاهد مقتدرسازی ذهنی مخاطبین بویژه نوجوانان و جوانان در عدم پذیرش موادمخدر بعنوان مادر آسیب‌های اجتماعی باشیم.
آنچه در این راستا از اهمیت به سزایی برخوردار بوده تا پیام‌ها بعنوان سنگ زیربنای عملیات رسانه‌ای بتواند بر مخاطبین تأثیر خود را بر جای گذارد، شناخت دقیق و عمیقِ علل و عوامل مؤثر در بروز و شیوع آسیب‌های اجتماعی در عصر حاضر است. بر این اساس ضرورت دارد متولیان مربوطه در زمان تولید برنامه‌های رسانه‌ای با عنایت به وضعیت جمعیت کشور به متغیرهای سن ـ میزان تحصیلات و ... مخاطبین توجه اساسی نمایند.
برخی از موارد مهم در این مقوله عبارتند از:
۱) شناخت پیکره اعتیاد و موادمخدر: با عنایت به اینکه در عصر تنوع و کثرت به سر می‌بریم لذا اعتیاد شیک جایگزین اعتیاد گذشته یعنی فردی با موی ژولیده ـ مفلوک ـ بی‌عاطفه ـ آدم چرکین با بوی تعفن و ... گردیده است. بر این اساس تولیدات رسانه‌ای اثرگذار باید به سه مؤلفه اساسی یعنی محتوای فیلم‌نامه‌ها ـ تکنیک‌های کاربردی و شناخت دقیق از موضوع آسیب‌های اجتماعی توجه جدی نمایند. زیرا به نظر می‌رسد فقر اطلاعات تخصصی و کارشناسی رسانه‌ها برای تحمیل رفتارهای مثبت ناشی از عدم شناخت عمیق عوامل فردی ـ اجتماعی ـ اقتصادی ـ فرهنگی آسیب‌های اجتماعی می‌باشد که بعضاً با نگاه کلیشه‌ای و بر اساس تراوش‌های ذهنی، پیام‌ها به مخاطبین ارسال می‌گردد. حال آنکه در شرایط فعلی نیازمند تقویت مهارت‌های مقاومت فردی و اجتماعی آحاد جامعه بویژه نوجوانان و جوانان هستیم تا با مداخله مطلوب در گرداب آسیب‌های اجتماعی قرار نگیرند. آموزش مهارت‌های اجتماعی باید با رعایت سن مخاطبین و بصورت واضح ـ روشن ـ با زبانی آساده و قابل فهم ـ ساده ـ صریح و بدون پیچیدگی و بصورت آموزشهای کپسولی همراه با خلاقیت ـ نوآوری ـ جسارت و ذوق، محصولات تازه‌ای را به جامعه ارائه نماید.
۲)در انتقال پیام‌ها از طریق رسانه‌ها باید به نیاز مخاطبین ـ میزان و حجم اطلاع‌رسانی توجه نمود. بدیهی است نیاز کودکان و نوجوانان ـ والدین و مربیان جامعه با هم تفاوت آشکار دارد. بدین ترتیب نیازمند تولیدات تخصصی هستیم.
۳) هدفمند بودن ـ آرام بودن ـ استمرار و تکرار یافتن یعنی پُرآموزی و نیز تعمیق اطلاع‌رسانی سبب نهادینه شدن مطالب در مخاطبین گردیده و بدین ترتیب با تغییر نگرش و رفتار مواجه خواهیم شد. بدیهی است اطلاع‌رسانی ناپیوسته و با وقفه و حجم کم، تأثیر لازم را در مخاطب در بر نخواهد داشت. نباید از یاد برد اطلاعاتی که بصورت بهمن از طریق تلویزیون و به صورت جویبار از طریق رادیو در عرصه آسیب‌های اجتماعی به مردم سرازیر می‌شود تأثیر چندانی نداشته بلکه می‌بایست بصورت قطره، قطره‌ای اطلاعات بر مخاطب بارش نماید تا بر آنان اثر گذارد. بعبارت دیگر از این طریق اندیشه و روح مخاطبین آمادگی پذیرش پیام‌های مرتبط با پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در عرصه نرم‌افزاری را خواهند داشت.
۴) اطلاع‌رسانی محلی با رعایت فرهنگ ـ زبان و لهجه‌های بومی اقشار مختلف جامعه تأثیر قابل توجهی در انتقال پیام و مفاهیم پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و موادمخدر دارد.
با عنایت به وجود شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی در کلیه مراکز استانها، می‌توان با اولویت نوجوانان و جوانان نسبت به اطلاع‌رسانی محلی اقدام نمود. اگر چه این موضوع منافاتی با اطلاع‌رسانی قطره‌ای در خصوص آسیب‌های اجتماعی از طریق شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی سراسری، ندارد.
۵) مصاحبه مستمر با چهره‌های محبوب و ستارگان سرشناس رشته‌های ورزشی ـ قهرمانان ـ هنرمندان رادیو و تلویزیون ـ سینما و تئاتر ـ الگوهای سرشناس فکری و رفتاری جامعه که هر کدام به نوعی مورد علاقه نوجوانان و جوانان بوده و از نفوذ مناسب در آحاد جامعه برخوردار هستند، در خصوص نفی موادمخدر دروازه‌ای (همچون سیگار ـ قلیان) و موادمخدر طبیعی و صنعتی و شیمیایی (مانند تریاک ـ حشیش ـ هروئین ـ اکس ـ کریستال ـ کراک و ...) و ارائه مدل زندگی سالم و بدور از مصرف مواد از جمله مواردی است که در کاهش مقبولیت اجتماعی مواد در مخاطبین تأثیر به سزایی دارد.
۶)تهیه سرود ملی علیه موادمخدر و پخش مستمر آن از رسانه‌های دیداری و شنیداری سبب تقویت امر بازدارندگی و در طولانی‌مدت بدبینی نسبت به مصرف مواد توسط نوجوانان خواهد شد.
۷) با عنایت به اینکه بالغ بر ۱۶۰۰ تا ۲۰۰۰ نوع موادمخدر صنعتی و شیمیایی در عصر حاضر در دسترس افراد جامعه قرار گرفته و این روند با سرعت زائدالوصفی رو به جلو در حال حرکت می‌باشد، ضرورت دارد برنامه‌های اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی از نوآوری و تنوع برخوردار باشند. بعبارتی نیازمند برنامه‌های متنوع برای یک نسل هستیم. باید باور داشته باشیم عصر تولید یک برنامه برای چندین نسل به اتمام رسیده و می‌بایست چندین برنامه برای یک نسل تولید نمود تا حق انتخاب برای آنان وجود داشته باشد. زیرا در عصر حاضر که به عصر اطلاعات نامگذاری شده اطلاعات به سرعت فاسد شده و ضرورت تولید اطلاعات جدید متناسب با ذائقه افراد در اثربخشی تولیدات پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مؤثر خواهد بود.
۸) هرگونه سکوت ـ انکار ـ نفی و عدم تولید و توزیع به موقع اطلاعات از طریق رسانه‌ها بالاخص رسانه‌های دیداری در عرصه مبارزه با تهاجمات فرهنگی و اجتماعی از جمله موادمخدر ـ روابط سوءجنسی ـ ایدز ـ الکل و ... سبب تضعیف امنیت اخلاقی ـ اجتماعی ـ فرهنگی و ملی کشور خواهد شد. بدیهی است افزایش آگاهی طبقات مختلف اجتماعی از طریق یورش رسانه‌ای سبب خواهد شد جامعه از حالت تماشاچی، شگفت‌زدگی، منفعل و شنوا بودن خارج و به جامعه‌ای پویا و گویا تبدیل گردد. آشکار است که جامعه پویا به راحتی به استقبال آسیب‌های اجتماعی رفته و توان مهار و کنترل آن را خواهد داشت. بدین ترتیب زمینه برای انگیزش و مشارکت عامه مردم و ایجاد جنبش اجتماعی فراگیر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و موامخدر فراهم خواهد شد. ضمن تقدیر از فعالیت‌های دست‌اندرکاران مربوطه نباید از یاد برد که سکوت طولانی‌مدت برخی از رسانه‌های دیداری ـ شنیداری و ... نسبت به مباحث نرم‌افزاریِ «فرهنگی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و موادمخدر» در دهه گذشته خسارتهای زیادی را در بر داشته است که آمار دستگیریهای افراد مذکر و مؤنث، مجرد و متأهل، کاهش نرخ سنی بزهکاری، توسعه برخی از جرایم و ... مؤید این معناست.
۹) در تولیدات رسانه‌ای بالاخص از طریق تلویزیون می‌بایست از شخصیت‌پردازی ـ الگو و قهرمان‌پروری افراد معتاد و نیز بزله‌گویی و بانمک جلوه دادن آنان و همچنین از ساده‌انگاری مقوله ترک اعتیاد ـ نصیحت و موعظه درمانی و تحلیل روبنایی اعتیاد به شدت پرهیز نموده و بیشترین تلاش می‌بایست برای توجه دادن جامعه به عوامل محافظت‌کننده یعنی مؤلفه‌های سلامت‌نگر به جای شاخص‌های خطر و بیمارنگر اختصاص یابد.
بعبارتی اولویت تولیدکنندگان می‌بایست به جمعیت سالم در مقیاس ۹۷% اختصاص یابد تا مقوله موادمخدر به جای آنکه صرفاً یک مسأله اجتماعی در نزد آحاد جامعه تلقی گردد به یک مسئله شخصی تبدیل شود و بدین ترتیب با بلوغ افکار عمومی موجبات پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و موادمخدر فراهم شود.
۱۰) استفاده از نتایج پژوهش‌های کاربردی در تولیدات رسانه‌ای در عرصه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بر اثربخشی برنامه‌ها در مخاطبین خواهد افزود.
۱۱) در کنار مسئله فوق توجه به ویدئو کلوپ‌ها که با تنوعی از فیلم‌های متعدد بعنوان داروخانه‌های فیلم تلقی گردیده که در پاره‌ای از مواقع شفابخش و در برخی از اوقات بدلیل مصرف غیرضروری از آنها توسط نوجوانان دارای عوارض بدآموزی همچون گرایش به مواد دروازه‌ای یعنی سیگار ـ قلیان و ... می‌باشند، امری مهم می‌باشد. بدیهی است استفاده مناسب از این گونه ظرفیت‌ها و نیز سینما بدلیل جذابیت تصویری - تئاتر ـ رسانه‌های نوشتاری و ... می‌تواند در یک عملیات رسانه‌ای گسترده امواج مناسبی را برای فرهنگ‌سازی در زمینه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و موادمخدر ایجاد نماید.
۱۲ ) ارزیابی و سنجش مستمر در خصوص میزان تأثیرگذاری برنامه‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بر گروه‌های هدف از جمله مواردی است که سبب افزایش و ارتقاء سطح برنامه‌ها خواهد شد.
● نتیجه‌گیری:
با توجه به هجمه‌های روزانه فرهنگی و اجتماعی دشمنان، ضرورت دارد با بسیج تمامی اصحاب هنر ـ شعرا ـ موسیقی‌دانان ـ نویسندگان ـ تهیه کنندگان رسانه‌های دیداری ـ شنیداری ـ نوشتاری ـ الکترونیک و با بهره‌گیری از متخصصین علوم رفتاری، نسبت به مقوله آسیب‌های اجتماعی توجه عمیق نموده و با تولید، پردازش و عرضه برنامه‌های مناسب و هدفمند زمینه اینکه «همه به موادمخدر نه بگویند» را فراهم آورده تا انشاءا... با تأسی به فرمایشات گرانقدر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی مبنی بر اینکه در «دوران جهاد اکبر، انقلاب اسلامی نیازمند تلاش برای آفت‌زدایی» دارد نسبت به مصون‌سازی آحاد سالم جامعه از آسیب‌های اجتماعی به نحو مطلوب گامهای اساسی برداشته شود. انشاءا...

حمید صرامی

منبع : سایت بهجو