کمی هم درباره بازار مالی

از "بازار پول"، "بازار سرمایه" و "بازار بیمه" به عنوان ۳ ركن اصلی بازارهای مالی یاد می‌شود و این سه ركن در كنار هم، موتور محركه تامین منابع مالی و رشد اقتصادی هر جامعه‌ای خواهند بود كه هریك نقش خاصی را در این عرصه برعهده دارند.
بازار پول در فعالیت بانكها و موسسات اعتباری نمایان می‌شود كه بازیگران اصلی این بازار می‌باشند، بازار سرمایه در بورس تجلی پیدا می‌كند و تجلی بازار بیمه نیز در صنعت بیمه هر كشوری است. با بررسی ساختار مالی كشورها در می‌یابیم كه اصولاً ساختار مالی هر كشوری میتواند بر دو محور بازار پول یا بازار سرمایه قرار داشته باشد. در كشورهای توسعه یافته، اكثراً بازار سرمایه در كانون ساختار مالی قرار دارد و نظام مالی مبتنی بر اوراق بهادار بر بازار چیره است.
در مقابل، در بیشتر كشورهای در حال توسعه، بازار پول محور تامین مالی است. در چنین نظامی، بانكها همچون سازمانهایی فراگیر عمل میكنند و شركتها برای تامین نیازهای مالی خود تا اندازه بسیار زیادی به نظام بانكی وابسته اند. بدین ترتیب، بانكها انواع وامهای كوتاه مدت و بلند مدت را در اختیار مشتریان خود قرار می دهند و خدمات بانكی، هم به صورت بانكداری تجاری و هم به صورت بانكداری سرمایه گذاری و تخصصی، به عموم عرضه میشود.
اما در ساختار مالی متكی به بازار سرمایه و اوراق بهادار، بانكهای سپرده‌پذیر به طور كلی در زمینه اعطای وامهای كوتاه مدت و ارایه خدمات بانكداری تجاری فعالیت می كنند و بخش عمدهای از نیازهای مالی شركتها در بازار سرمایه تامین می شود.
● بازار سرمایه :
در اكثر كشورهای توسعه یافته، بازار سرمایه به عنوان منبع اصلی تامین مالی و جذب منابع پس‌اندازی محسوب می‌شود. از سوی دیگر این بازار ارتباط منطقی گروه متوسط درآمدی با بدنه اقتصاد را به وجود آورده و امكان حضور و دلبستگی توده مردم را به اقتصاد كشور فراهم كرده است. به همین دلیل سهم بازار سرمایه و بورس از اقتصاد ملی در كشورهای توسعه یافته قابل توجه بوده و به عنوان عاملی مهم در شكل‌گیری و ایجاد ارتباط با اقتصاد بین‌الملل، نمود داشته است.
اما نظام مالی كشور ما نظامی متكی به بانك است كه اهداف تخصیصی و توزیعی نظام مالی را به خوبی تامین نمی كند و باید دانست كه یك نظام مالی كه بخش عمده آن را بازار اوراق بهادار تشكیل می دهد از پیش نیازهای توسعه اقتصادی است. متاسفانه تا كنون بازار سرمایه به عنوان پس‌ ماند بازار پول مورد توجه واقع شده و سیاست مستقل بر بازار سرمایه مترتب نبوده است. اساسا‌ً بازار سرمایه در كشور ما از عمق و گستردگی لازم برخوردار نیست، زیرا پیدایش نظام بانكی به بیش از چند دهه برمی‌گردد اما بازار سرمایه در سال ۱۳۴۶ تازه آغاز به كار كرده است. یعنی بازار سرمایه كشور به لحاظ سابقه، از غنای لازم برخوردار نیست. عمق بازار سرمایه در كشور ما حدود ۱۳ میلیارد دلار است و این در حالی است كه این رقم در كشورهایی همچون استانبول ۱۴۷ میلیارد دلار، هنگ‌كنگ ۴۴۰ میلیارد دلار و تایلند ۱۱۷ میلیارد دلار است و این امر نشان می‌دهد كه ما چقدر باید در ارتباط با تعمیق بازار سرمایه گام برداریم.
● لزوم برگزاری هم‌اندیشی‌ها :
هر چند که با توجه به آمارهای موجود و همچنین نظرات صاحب نظران و کارشناسان می توان به فاصله بسیار زیاد میان وضعیت بازار سرمایه در کشور ما و سایر کشورها (حتی کشورهای تقریباً همتراز) پی برد, اما باید به این نکته نیز اذعان کرد که دولت و دست اندرکاران بازار سرمایه در صدد رشد و توسعه این بازار می باشند. خوشبختانه این مهم اخیراً در لایحه بازار سرمایه که هماکنون مراحل پایانی خود را جهت ابلاغ نهایی سپری می‌كند و در آینده‌ای نه چندان دور اجرایی خواهد شد، مدنظر قرار گرفته است. تفكیك حوزه مدیریت بازار پول و سرمایه، پیش بینی بازار اولیه سازمان یافته و ركن نظارتی آن، تنوع بخشی به اوراق بهادار قابل معامله در بورس، ایجاد تشكلهای خود انتظام به عنوان نهادهای ناظر مدنی و اصلاح اركان بازار سرمایه را می توان از مهمترین نتایج اجرای لایحه بازار اوراق بهادار دانست.
شناسایی عوامل مهم و تاثیرگذار بر بازار سرمایه، امری حیاتی و ضروری است. این عوامل را می توان به دو گروه درونی و بیرونی تقسیم بندی کرد. بازار بورس در درون یك سیستم بزرگتری به نام سیستم اجتمـــاعی - اقتصادی ایران كار می‌كند و لذا از این محیط بــــه شدت تاثیر می پذیرد. این تاثیر پذیری قابل ملاحظه است؛ زیرا بازار بورس ایران در شرایط جوانـی و شكل‌گیری است. به همیــــن جهت از تحولات محیطی اثر زیادی می‌پذیرد. از این عوامل تحت عنوان عوامل بیرونی یا محیطی یاد می کنیم. بنابراین عواملی مثل نرخ رشد اقتصادی كشور، نرخ ارز، حاشیه سود فعالیتهای دیگر اقتصادی، درآمدهای ارزی كشور، درجه و شدت آزادسازی و بازشدن اقتصاد ایران و گسترش و افزایش نقدینگی از عوامل محیطی مهمی هستند كه بازار بورس را تحت تاثیر قــــرار می دهند. عوامل درونی نیز بازار بورس را تحت تاثیر قرار می دهد و سرعت و شتاب آن را تعیین میكند. هدف گذاریها در بازار بورس، جلب اطمینان سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در بازار بورس، وضع قوانین و مقررات جدید و نهادهای جدید در بازار بورس، از جمله بورسهای منطقهای، نمونه هایی از عوامل درونی است كه موجبات تحولات در بازار بورس را پدید آورده است. متنوع كردن اوراق بهادار و تنوع ‌بخشی به ابزارهای مالی مورد استفاده در بورس، از سیاست‌های دیگری است كه بازار بورس را توسعه می دهد.
با توجه به عزم جدی وزارت امور اقتصادی و دارایی در رابطه با توسعه بازار سرمایه كشور و نظر به اینکه سیاستهای دولت نیز در این راستا طراحی شده است، استفاده از توان فكری و پژوهشی دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف می‌تواند ما را در جستن راهکارهای اجرایی مناسب و همچنین بررسی شرایط لازم جهت پیاده سازی و اجرای بهینه لایحه بازار سرمایه و سایر مواردی که موجب رشد و توسعه بازار سرمایه خواهد شد، یاری رساند. چرا كه فقط تهیه و تنظیم و تصویب قانون، نمی‌تواند رشد و توسعه بازار سرمایه را تضمین كند و باید سایر ملزومات آن را نیز در نظر گرفت و بررسی نمود.

منبع : نشریه موج