تشنگی مفرط چین به نفت و ناکام ماندن تلاشهای آمریکا

آمریكا كه تلاش یك ساله اش برای ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت و قانع ساختن این شورا برای اعمال محدودیت علیه این كشور در زمینه ساخت بمب اتمی ناكام مانده است، اكنون با ناباوری چشم به چین، یكی از اعضای دایمی شورای امنیت دوخته كه با اصرار بر همكاری بیش از حد خود با ایران، تمامی تلاشهای آمریكا را در این زمینه با شكست مواجه ساخته است. پایگاه اینترنتی بلومبرگ با ارایه گزارشی تحلیلی در این خصوص، موقعیت آمریكا را در حال حاضر و در برابر رای دهندگان شورای امنیت و ایران مورد بررسی قرار داده است ترس آمریكا از رشد این ارتباطات زمانی به اوج خود رسید كه چین برترین و سنگین ترین قرارداد نفتی و گازی خود به ارزش ۷۰ میلیارد دلار را در ماه اكتبر (مهر ماه) با ایران به امضا رساند.به نوشته بلومبرگ، گری سیك، استاد دانشگاه كلمبیا و مشاور شورای امنیت ملی در زمان ریاست جمهوری جرالد فورد، جیمی كارتر و رونالد ریگان معتقد است: "هرچه چینی ها بیشتر با ایران ارتباط برقرار كنند، به همان نسبت بیشتر به اعمال تحریمهای اقتصادی علیه ایران كه از سوی آمریكا پیشنهاد می شود، حساسیت نشان خواهند داد."چین كه در حال حاضر، بیشترین و سریع ترین رشد اقتصادی را در دنیا از آن خود كرده است، اشتهای سیری ناپذیرش به نفت را نمی تواند انكار كند. این در حالی است كه چین با توجه به بیشتر شدن وابستگی اش به واردات نفت به منظور حفظ اقتصاد رو به رشد خود، باید در صدد ساخت ذخایر عظیم تر انرژی برای تضمین نیازروزافزون کشور به انرژی باشد. در واقع، چین هم اكنون در مرحله ای قرار دارد كه می توان گفت در چهار گوشه زمین به دنبال منابع قابل استفاده انرژی می گردد. شاید به همین دلیل علاقه این كشور به ایران و همكاری با این كشور، بویژه در زمینه نفت بیشتر شده است.بر همین اساس، صادرات ایران به چین طی سال گذشته بیش از ۱۶ درصد افزایش داشته و پس از عربستان سعودی دومین عرضه كننده بزرگ نفت به چین بشمار می رود.مارك فانگ، یك تحلیلگر اقتصادی، می گوید: "چین و ایران بطور مساوی از یكدیگر سود می برند. در واقع، هر دو كشور اساسا" به كشورهایی تبدیل شده اند كه بشدت بر سیاست خارجی آمریكا تاثیر می گذارند.این در حالی است كه بر اساس آخرین تحقیقات بعمل آمده در این زمینه، اقتصاد چین طی سال گذشته ۳/۹ رشد داشته و در سال جاری نیز با نرخ ۹ درصد به رشد خود ادامه می دهد.جالب است بدانیم كه این نرخ رشد با توجه به نیاز روز افزون این كشور به نفت، می تواند دو برابر شود و تا سال ۲۰۱۰ به بیش از ۱۱ میلییون بشكه در روز برسد.بدین ترتیب، می توان نتیجه گرفت كه در کشورهایی مانند چین که نفت در رشد اقتصادی آنها نقش اساسی دارد، رشد تقاضا و افزایش بهای نفت، موجب به وجود آمدن تنش های شدید خواهد شد.یکی از مسایلی که همگان بر تاثیر آن در شوک اخیر بازار نفت اذعان دارند افزایش ناگهانی تقاضای چین برای نفت خام است، چین پس از سبقت گرفتن از ژاپن در سال گذشته به دومین وارد کننده بزرگ نفت خام جهان تبدیل شد. اکنون به رغم آن كه روند رشد میزان تقاضای این کشور آهنگ كندتری به خود گرفته، اما پیش بینی شده است که نرخ رشد تقاضا همچنان بالا باقی بماند. این در حالی است كه بسیاری از تحلیلگران نفتی بر این اعتقادند كه افزایش میزان تقاضای چین برای نفت خام در بلند مدت می تواند در صنعت نفت این کشور تغییرات اساسی ایجاد کند.بر همین اساس، در ماههای ژوئیه، اوت و سپتامبر (تیر، مرداد و شهریور) مسوولان چینی استفاده از نیروی برق در كارخانجات و مصارف صنعتی را محدود به ۴ روز در هفته كردند.بلومبرگ در ادامه گزارش خود می نویسد: امضای توافقنامه ماه اكتبر با ایران در واقع به منزله تضمین عرضه دستكم ۱۵۰ هزار بشكه نفت در روز به چین به مدت ۲۵ سال و با قیمت بازار بود.امضای این قرارداد كه یكی از بزرگترین قراردادها بین دو كشور محسوب می شود، صادرات نفت ایران به چین را از سال ۲۰۰۳ به این طرف، به میزان ۸۰ درصد افزایش خواهد داد.اكنون تحلیلگران بر این اعتقادند كه مشكل اصلی آمریكا در شورای امنیت سازمان ملل آن است كه بسیاری از كشورها همانند چین دیگر حاضر به پذیرش سیاستهای آمریكا در خصوص ایران نیستند.آمریكا مدتها در تلاش برای متقاعد ساختن شورای امنیت بود تا بلكه بتواند از این طریق، برنامه هسته ای ایران را كه از نظر جمهوری اسلامی صلح آمیز و از نظر آمریكا و دیگر كشورهای غربی مخاطره آمیز است، متوقف سازد.
...اما اكنون تشنگی كشورهایی همانند چین، برگ برنده را از دست آمریكا ربوده و به این ترتیب، شكست سنگینی را در شورای امنیت به آمریكا تحمیل كرده است.به گفته رای تاكیه، تحلیلگر روابط خارجی و استاد سابق دانشگاه "نشنال دیفنس" آمریكا در واشنگتن، در حال حاضر، تنها تحریم جدی و واقعی سازمان ملل، تحریم نفتی ایران است. وی می گوید: "از آنجایی كه چین روز به روز بیشتر به منابع انرژی خاورمیانه وابسته تر می شود، دیگر هیچ شانسی برای شورای امنیت وجود ندارد كه بتواند بیشتر از این با ایران بازی كند."این در حالی است كه لیو جیانچائو، سخنگوی وزارت خارجه چین در پكن، در پاسخ به این اتهام می گوید: "این انتقاد بی اعتبار است.... ما به این انتقاد و نوع روش انتقادی معترض هستیم." وی در ادامه می افزاید كه چین همیشه و در همه حال موافق پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای است.جیانچائو می افزاید: "چین می خواهد كه مساله برنامه هسته ای ایران بزودی و به خوبی حل شده و این كشور دیگر مشكلی با آژانس بین المللی انرژی اتمی نداشته باشد. با این حال، مقامات كاخ سفید معتقدند كه شدت نیاز چین به واردات نفت و دیگر اقسام انرژی به حدی است كه مسلما" این مساله بر روی سیاست خارجی چین اثر خواهد گذاشت.بر اساس آخرین اطلاعات دریافتی از سوی آژانس بین المللی انرژی، در سال گذشته میلادی میزان تقاضای چین برای نفت خام ۱۱ درصد و در نیمه اول سال جاری میلادی (۲۰۰۴) حدود ۱۵ درصد رشد داشته، هرچند در حال حاضر این نرخ رشد اندکی کاهش یافته است .این آژانس در آخرین گزارش خود پیش بینی کرده است که میزان تقاضای چین تا سال ۲۰۳۰ میلادی سالانه ۴/۳ درصد افزایش یافته و از ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۰۲ میلادی به روزانه ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزاربشکه در سال ۲۰۲۰ و روزانه ۱۳ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در سال ۲۰۳۰ برسد.نگاهی اجمالی به این روند رو به رشد تقاضا در چین، نشان می دهد كه در حال حاضر، تنها مساله مهم برای این كشور چگونگی دستیابی به منابع مختلف انرژی در هر كجای دنیا با قید ضمانت برای عرضه آن به چین است.در همین ارتباط، بسیاری از چینی ها بر این اعتقادند كه چنانچه آمریكا در صدد كمك به این كشور در زمینه های مختلف و در نتیجه بازپس گیری این كمكها به نوعی دیگر است، تا در واقع بتواند با این كار خود، تاثیر سیاستهای خویش در شورای امنیت را افزایش دهد، می تواند مصرف نفت در كشورش را كاهش دهد تا رشد تقاضای نفت در چین تا حدودی جایگزین آن شود. مصرف نفت آمریكا در حال حاضر، حدود ۲۰ میلیون بشكه در روز است.ویلیام كلارك، معاون وزیر خارجه آمریكا در بخش آسیا- اقیانوسیه در زمان ریاست جمهوری بیل كلینتون، معتقد است آمریكا باید در زمینه نفت و نیاز رو به رشد چین در این زمینه بسیار جدی تر با این كشور وارد مذاكره شود.وی می گوید: "اكنون زمان آن رسیده تا با چینی ها وارد مذاكره شویم تا بدانیم سیاستهای خارجی آنان بر چه روشی استوار است. باید مطمئن شویم كه نسبت به این مساله- رشد روزافزون تقاضای نفت- تهدیدی احساس نمی كنند و به آنها بقبولانیم كه نفت موجود به نسبت مساوی بین متقاضیان تقسیم می شود."بلومبرگ در ادامه می افزاید: قرارداد عظیم ایران و چین، تنها نگرانی سیاستمداران آمریكایی نیست. در ماه سپتامبر (شهریور ماه) چین با مخالفت با پیشنهاد آمریكا مبنی بر تحت فشار قرار دادن شورای امنیت سازمان ملل در خصوص تحریم نفتی سودان، بار دیگر به آمریكا نشان داد كه یك بازوی اجرایی قوی در شورای امنیت محسوب می شود.به گفته وزارت انرژی آمریكا، سودان ۷ درصد از واردات نفت چین را بر عهده دارد و در عین حال بزرگترین سرمایه گذار در ساخت بزرگترین خط لوله نفت در این كشور است كه بیش از ۷۵ درصد از ۳۴۵ هزار بشكه نفت روزانه سودان را منتقل می كند.كارشناسان نفتی معتقدند كه طی چند سال آینده، نیاز چین به نفت از حد معمول نیز فراتر خواهد رفت.چین در حال حاضر از آنگولا، ویتنام، اندونزی و روسیه نیز نفت می خرد و در حال عقد قراردادهای نفتی با برزیل، ونزوئلا، ازبكستان و قزاقستان است.بر پایه این گزارش، "سینوپك"، شركت ملی نفت و پتروشیمی چین، در صدد خرید میدانهای نفت و گاز در خاورمیانه، آسیای مركزی، آمریكای جنوبی و آسیای جنوب شرقی است.ونزوئلا، كه بیشتر از ۶۰ درصد از نفت خود را به آمریكا صادر می كند، ماه گذشته مذاكرات خود با كلمبیا را در زمینه ساخت خط لوله ای از طریق این كشور به سوی اقیانوس آرام آغاز كرد. این امر می تواند صادرات نفت به چین را از طریق كانال پاناما افزایش دهد. این در حالی است كه چین مذاكره در خصوص ساخت خط لوله ای جدید را از طریق قزاقستان با این كشور نیز آغاز كرده است.
...و اما پس از بررسی های بسیار می توان به این نتیجه رسید كه نیاز یافتن به یك همراه در این زمینه، مسلما" چین را بیشتر به سوی دوستی با آمریكا سوق خواهد داد. مثالی روشن در این زمینه تمایل شدید چین به حضور آمریكا در مذاكرات شش جانبه با كره شمالی در خصوص برنامه های هسته ای این كشور است. کشورهای چین،ژاپن، روسیه، کره جنوبی، کره شمالی و آمریکا شش کشور شرکت کننده در مذاكرات شش جانبه برای متقاعد کردن کره شمالی به توقف برنامه هسته ای و دست کشیدن از تولید سلاح های اتمی هستند.به هرحال، قدر مسلم آن كه دولتمردان چینی باید سیاست عرضه انرژی خود را تغییر دهند، ... این یك راهبرد كاملا" مشخص است. اما این نكته را نیز نباید از نظر دور داشت كه تمامی این تغییر و تحولات به تغییرات بازار نفت و عوامل بنیادین آن، بستگی دارد.

منبع : نمایشگاه بین‌المللی