ابهر ، استان زنجان

منطقه ابهر و مناطق اطراف ابهررود، كه به زبان محلی «ابهرچای» نامیده می‌شود، از نخستین زیستگاه‌های انسانی در ایران است و از پیشینه تاریخی طولانی برخوردار است. بررسی این مناطق نشان می‌دهد كه دره ابهررود در هزاره دوم پیش از میلاد از رونق قابل‌‌توجهی برخوردار بوده است. در قرن نهم پیش از میلاد، مادها در این منطقه اتحادیه‌ای از قبیله‌‌های گوناگون را به وجود آوردند كه مقر آن در ابهرچای بوده است. به استناد شواهد تاریخی، در سال821 پیش از میلاد، در دره ابهرچای میان مادها و آشوری‌ها نبردی در گرفته است.
در زمان روی‌كار آمدن حكومت ایلخانیان و انتخاب سلطانیه به عنوان پایتخت، این منطقه به علت برخوردار شدن از شبكه‌‌های جاده‌ای اهمیت ارتباطی قابل‌توجهی به دست آورد كه هنوز هم محفوظ مانده است.
وجه تسمیه این شهر از واژه پهلوی «اوهر» گرفته شده است. نویسنده كتاب جغرافیایی حدودالعالم، «ابهر» را «اوهر» ثبت كرده است. بخش اول واژه منسوب به آب به عنوان نُماد زندگی در مذهب زرتشت است و واژه «وهر» به معنی دشوار كردن كار و محدود نمودن آمده است. بنابراین، این واژه به معنای محل بستن آب‌‌هاست.
جایگاه نخستین خانه‌های این شهر، تپه‌ای ‌باستانی به نام تپه‌ قلعه است و در كناره راست ابهررود جای دارد. این محل یكی از نخستین زیستگاه‌های انسانی منطقه زنجان به شمار می‌رود و حداقل از اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد مورد استفاده و محل سكونت جماعت‌های آغازین بوده است. از آثار به‌دست آمده در این محل می‌توان به سفال‌های قرمزرنگ نقش‌دار اشاره كرد.