پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا
مهد علیا: شخصیتی در پرده ابهام
ملک جهان خانم دختر محمدقاسم خان قاجار پسر سلیمان خان اعتضادالدوله، داییزاده آقامحمدخان قاجار از زنان مشهور تاریخ معاصر ایران است که در عصر خویش از قدرت و نفوذ فراوانی برخوردار بود. او در سال ۱۲۲۰ق دیده به جهان گشود و در سال ۱۲۳۶ق یعنی در شانزده سالگی به عقد محمد میرزا فرزند بزرگ عباس میرزا نایب السلطنه درآمد. او از این ازدواج صاحب دو فرزند به نامهای ناصرالدین میرزا و عزتالدوله گردید. ملک جهان خانم که از قضای روزگار همسر ولایعتهد ایران شده بود، پس از به دنیا آوردن اولین فرزند خویش بنابه رسم معمول عصر قاجار تا آن زمان به مهدعلیا ملقب شد.
این لقب از لقب زنان با نفوذ دربار صفوی اخذ شده بود و تا آن زمان به مادر ولایتعهدها گفته میشد. شایان ذکر است ملک جهان خانم پس از فوت شوهرش محمدشاه با هوش و درایت خویش توانست مدت ۴۰ روز زمام امور را در دست گیرد و تا رسیدن فرزندش ناصرالدین میرزا از تبریز حکومت کند. او پس از سلطنت پسر نیز درباری در دربار ایجاد کرد و به نوعی حکومت مینمود. متاسفانه جنبه های منفی شخصیت این زن به حدی است که همواره در تاریخ به اعمال و رفتارهای خصمانه و قدرت جویانه او توجه شده است. اما باید گفت که این زن دسیسه جو یکی از پایه های استحکام سلطنت ناصرالدین شاه به حساب میآمد. وی با ولخرجیهای بسیار و پخش انعام و هدایا دوستانی برای پسرش خریداری و از اخبار پشت پرده مطلع میشد گاه عرایض ایل قاجار و زنان درباری را به عرض شاه میرسانید، (۱) و به ضمانت افراد پرداخته آنان را به مشاغل گوناگون میگمارد. (۲)
قدر مسلم سایه او در ورای حوادث تاریخی عصر ناصری مشهود است. اما همین زن بنابه گفته اسناد و منابع از زنان همعصر خویش باسوادتر و با معلوماتتر بوده است. وی به ادبیات فارسی تسلط داشت و در بیان مطالب بسیار توانا بود. توانایی او در ادبیات فارسی و سبک روان و ساده نگارشش از نامههای بجامانده از او به خوبی مشخص است. این نامه ها حاوی جملات کوتاه و روان و ساده بود. (۳) به طوری که از اسناد موجود برمیآید در بیان سخن اهل درازی نبود و نامه هایش به ناصرالدین شاه لحنی مؤدبانه و صمیمانه دارد، اما در مورد دیگران از لحنی آمرانه و تند استفاده میکند. (۴)
مهد علیا در اواخر عمر نسبت به انجام امور مذهبی متمایل گشته بود. وی در املاک پدری خویش در حضرت عبدالعظیم، مدرسه ای ساخته و دکاکین اطرافش را موقوفه قرار داد. (۵) و در عمارت خود حسینیه ای بنا نمود و بساط تعزیه ای همه ساله ایجاد میکرد و به انجام مراسم تاسوعا و عاشورا اهتمام میورزید. در ماه صیام بانوان درجه اول حرمسرا را جمع مینمود و بر سر سفره افطار مینشانید و پس از آن برای مقابله قرآن مجید، انجام اعمال شبهای احیا و خواندن ادعیه در تالار مخصوص گرد میآورد. گاه خود به تلاوت قرآن میپرداخت و گاه شاه به طور سرزده در جمع شرکت میکرد و به مقابله میپرداخت. در ماههای محرم و صفر نیز همه روزه چند تن از روضه خوانهای خوش صوت یکی پس از دیگری بر این مجالس عزا گرد میآمدند و به ذکر مصیبت میپرداختند. مهدعلیا همچنین به اعیاد ملی و مذهبی توجه داشت و جشنهایی در آن روزها برگزار مینمود و هدایای به اهل حرم میداد. اسناد باقیمانده از قروض مهدعلیا پس از مرگ بیانگر این نوع کارهای اوست. (۶)
۱. ۱- آرشیو مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر.
۲. ۲-۲. آرشیو مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر.
۳. ۳-۳. نامههای مندرج در منشآت فرهاد میرزا معتمدالدوله نشانگر این تسلط است. این نامهها به خط و امضای مهدعلیا است.
۴. ۴-۴. اسناد موجود در آرشیو مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر.
۵. ۵- سند ش ۱۹۴۹۷ق و ۱۹۴۹۸ق.
۶. ۶-۶. آرشیو اسناد مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر
نیلوفر کسری
منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل آمریکا روز معلم رهبر انقلاب معلمان مجلس شورای اسلامی بابک زنجانی مجلس خلیج فارس دولت دولت سیزدهم
زلزله تهران فضای مجازی شهرداری تهران سیل پلیس قوه قضاییه آموزش و پرورش بارش باران سلامت دستگیری وزارت بهداشت
قیمت خودرو خودرو بازار خودرو قیمت دلار قیمت طلا دلار بانک مرکزی سایپا ایران خودرو کارگران روز کارگر حقوق بازنشستگان
مسعود اسکویی تلویزیون رضا عطاران سریال سینمای ایران سینما فیلم دفاع مقدس رسانه ملی
دانشگاه علوم پزشکی انتخاب رشته مکزیک
رژیم صهیونیستی غزه جنگ غزه فلسطین چین روسیه حماس نوار غزه ترکیه عربستان یمن اوکراین
پرسپولیس فوتبال سپاهان استقلال تراکتور باشگاه استقلال لیگ برتر ایران رئال مادرید لیگ قهرمانان اروپا بایرن مونیخ لیگ برتر باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی همراه اول شبکه های اجتماعی دبی اینستاگرام تبلیغات اپل گوگل وزیر ارتباطات ناسا
خواب فشار خون کبد چرب کاهش وزن دیابت ویتامین قهوه داروخانه