بهداشت دهان و دندان هنگام درمان ارتودنسی

بهداشت دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی از اهمیت زیادی برخوردار است که وقوف به آنها و رعایت اصول ویژه بهداشتی ( طی درمان ارتودنسی ) بسیار مهم است . برای آشنایی با این مشکلات و راه حل های بهداشتی آنان در ابتدا بایستی با مقوله بایو فیلم ( Biofilm ) و ‍پلاک آشنا گردید .
● بایو فیلم
باکتریهایی موجود در دهان بر روی سطح صاف دندان نمی توانند مستقر شوند . از این رو ، توسط باکتریها ، نخست یک لایه نازک چسبنده بر روی دندان ایجاد می شود که همانند آشیانه به آنها امکان اسکان بر روی دندانها را می دهد . به این لایه بایوفیلم گفته می شود . تشکیل بایوفیلم مختص باکتری های موجود در دهان نمی باشند و دیگر باکتریهای آزاد در طبیعت نیز بر روی سطحهای صاف ، بایوفیلم می سازند مانند سطح صاف سنگهای کف رودخانه یا سطح داخلی یک گلدان شیشه ای ، وقتی که گل چند روز در گلدان بماند و آب گلدان عوض نشود . بایو فیلم با آب پاک نمی شود بلکه باید آن را با جسم سختی مثل مسواک برای دندان و اسکاچ برای گلدان پاک کرد . به این دلیل برای تمیز کردن دندانها از مسواک و خمیردندان استفاده می شود . باکتریها سکنی گزیده بر روی بایوفیلم مواد غذایی را به خود چسبانده از آنها تغذیه کرده به سرعت شروع به تولید مثل می کنند .
مجموعه بایو فیلم مواد غذایی و باکتری ها را جرم می نامند که این جرم نرم بوده و با مسواک به راحتی ‍پاک می شود . در صورت باقی ماندن جرم نرم روی دندان ها رسوب مواد معدنی موجود در بزاق ، در آن ، این جرم تبدیل به جرم سخت شده فقط با جرم گیری توسط دندان پزشک می تواندبرداشته شود . جرم سخت مهمترین عامل بیماریهای لثه ( ‍پیوره ) است که تولید بوی ناخوشایند کرده ، منجر به عقب نشینی استخوان آرواره ، لق شدن ریشه دندان ها و نهایتاً افتادن دندان می گردد . ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پس از صرف غذا ، باکتریهای موجود در دهان ،‌قند موجود در مواد غذایی را مصرف کرده و در ازای آن اسید تولید می کنند . اسید تولید شده توسط باکتریها ، یونهای کلسیم موجود در مینای دندان را حل کرده ، ساختمان آن را تخریب می کند . بخش تخریب شده دندانها توسط مواد معدنی موجود در بزاق دهان بازسازی می شود و تا زمانی که بین تخریب و بازسازی تعادل برقرار است دندان سالم می ماند ولی در صورتی که تخریب بیش از بازسازی باشد به مرور زمان مینای دندان خرده شده و از بین می رود و پس از ، از بین رفتن مینا ، عاج دندان بدون حفاظ مانده ، پوسیدگی به سرعت در آن پیشرفت می کند . استفاده از خمیر دندان فلورایددار به بازسازی مینای تخریب شده دندان کمک زیادی می کند . از طرف دیگر سموم باکتریها باعث التهاب و خونریزی لثه می شوند که در صورت عدم درمان ، لثه ها را به طور جدی بیمار می کند .
● بهداشت دهان و دندان هنگام استفاده از دستگاههای ارتودنسی متحرک
دستگاههای متحرک ارتودنسی مانند پلاک ، نایت گارد ، و .... دارای این مزیت هستند که قبل از خوردن غذا درآورده شده و پس از مسواک زدن دندانها دوباره کار گذاشته شوند . تمیز کردن روزانه و مرتب آن دستگاهها ضروری می باشد . در غیر این صورت ، باکتری ها علاوه بر سطح دندان بر روی سطح دستگاه ساخته شده به راحتی رشد می کنند .
● بهداشت دهان و دندان هنگام استفاده از دستگاههای ثابت ارتودنسی
دستگاههای ثابت ارتودنسی که به وسیله براکت و بند و بر روی سطح بیرونی یا درونی دندان چسبانده می شوند گوشه و کنارهایی ایجاد می کنند که در آنها مواد غذایی گیرکرده و مرکز تجمع باکتریها می شوند . به این خاطر در صورت عدم رعایت دقیق اصول بهداشتی در حاشیه براکتها و بندها ، دندانها دچار آسیبهای بازگشت ناپذیر می شوند . در مرحله اول ، مینای دندان ،‌ کلسیم را از دست می دهد و سفید رنگ می شود در صورت تداوم این وضعیت ، تخریب ، پیشرفت کرده ، پوسیدگی ایجاد می شود . برای پیشگیری از پوسیدگی دندانها هنگام درمان با دستگاههای ثابت ارتودنتیستی نکات زیر بایستی دقیقاً رعایت بشود :
▪ بعد از صرف خوراکی ، حتی اگر مقدار آن کم باشد بایستی دندانها بلافاصله مسواک زده شوند . زیرا همانگونه که عنوان شد در گوشه و کناره های زیادی که به خاطر دستگاه ثابت ایجاد می شود مواد غذایی گیر می کند . باکتریهای موجود در دهان بعد از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه شروع به تولید اسید می کنند . اگر فرد چندین ساعت صبر کند تا مثلاً شب قبل از خواب مسواک بزند این امکان را فراهم می کند که دندانهایشان چندین ساعت متوالی در معرض تأثیر اسید تولید شده توسط باکتری ها قرار گیرند و پوسیده شوند .
▪ از خوردن مواد غذایی خیلی شیرین و چسبنده مثل موز ، شکلات ، گز و .... خودداری شود .
▪ هنگام مسواک زدن باید با دقت و حوصله تمام گوشه و کناره های دستگاه ثابت را خصوصاً زیر سیمها و بین دندانها را خوب تمیز کرد . برای این منظور بهتر است از مسواک های کوچک بین دندانی استفاده کرد .
▪ حتماً از خمیردندانها فلوئوریددار و دهانشویه های فلوئوریددار استفاده شود .
▪ قبل از چسباندن دستگاه ثابت می توان سطح دندان را به وسیله یک لاک فلوئوریددار محافظ پوشاند . لاکهای محافظ تنها به عنوان عامل کمی می توانند درصد پوسیدگی دندان را کم کنند اما نمی توانند مانع از ابتلا به بیماریهای لثه بشوند . باید توجه داشت که لاکهای محافظ به هیچ وجه نمی توانند جایگزین مسواک زدن مرتب روزانه بشوند .
▪ با رعایت اصول فوق دندانها سالم می ماند حتی اگر درمان با دستگاههای ثابت سالها طول بکشد .

منبع : واحد مرکزی خبر