درد زایمان دوست مادراست نه دشمن او

طب مدرن مامایی جهان بر این امر استوار است که پروسه بارداری و تولد تا حد ممکن بدون هیچ گونه مداخله‌ای و به صورت فیزیولوژیک انجام شود. بررسی‌ها حاکی از آن است که ترس از درد زایمان مهم‌ترین عاملی است که زنان کشور ما را دستخوش انتخاب روش زایمان کرده است و به سمت مداخلات و در نهایت سزارین سوق داده است. متأسفانه امروزه بسیاری از زنان، سلامت فرزندشان را در نظر نمی‌گیرند و تنها به فرار از درد فکر می‌کنند، در حالی که ما میراث‌دار طب پیشرفته‌ای هستیم که به ارث رسیده است.
● زایمان و اعتماد به نفس
ترس از بیمارستان، ماما و یا پزشک باعث القای درد به زنان باردار می‌شود و درد به صورت تابو که پدیده‌ای دردناک است در می‌آید، بنابراین نقش مهمی در مسیر زایمان دارد.
ناهید خداکرمی، رئیس انجمن مامایی، سه عامل مهم را در بروز درد زایمان مؤثر می‌داند و می‌گوید: انقباضات رحمی و باز شدن دهانه رحم از جمله تغییرات فیزیولوژیکی است که هنگام زایمان رخ می‌دهد و باعث احساس درد می‌شود. میزان آمادگی بدن تأثیر زیادی در کنترل درد دارد و همانطور که آمادگی بدنی در ورزشکاران آنها را برای مسابقه آماده‌تر می‌کند، زایمان نیز فرآیندی است که نیاز به آمادگی دارد و در صورتی که عضلات ورزیده‌تر باشند، بدن تحمل بیشتری خواهد داشت.
وی ترس و اضطراب را مهم‌ترین عامل تشدید درد زایمان می‌داند. هنگام استرس، بدن هورمونی تولید می‌کند که باعث تشدید درد می‌شود. در صورتی که بتوان ترس را کنترل کرد، درد زایمان نه تنها عذاب‌آور نخواهد بود بلکه خوشایند نیز می‌شود.
امروز شاهد آن هستیم که بیشترین آمار زایمان طبیعی متعلق به زنان هلندی است که تمایلی ندارند به طریق سزارین، زایمان کنند. آنها معتقدند درد زایمان دوست مادر است و نه دشمن او. این عقیده از نظر علمی نیز ثابت شده است، بطوری که زنانی که درد زایمان را احساس و تجربه کرده‌اند، اعتماد به نفس بیشتری دارند و عنوان جدید مادر شدن را به خوبی پذیرفته‌اند.
● درد، نشانی از سلامتی
زایمان، فرایند طبیعی است که درد جزیی از مراحل آن است. میزان درد زایمان رابطه مستقیمی با روحیه زن باردار، آشنایی، آگاهی و اعتماد به نفس او دارد.
لیلا هادی‌پور، کارشناس اداره سلامت مادران، درد را علامتی از اتفاق خوشایندی می‌داند که نشانی از سلامت زن باردار است. درد زایمان برخلاف درد دیگر اعضای بدن که به علت بیماری بروز می‌کند، این درد اتفاق خوبی تلقی می‌شود و حاکی از آن است که نوزاد تکامل یافته و در حال متولد شدن است.
عضلات رحم که در حال انقباض هستند، نشانی از سلامت بدن در نظر گرفته می‌شوند که در هنگام زایمان منقبض و پس از آن شل می‌شوند.
این کارشناس ارشد مامایی در ادامه می‌گوید: زنان در کشورهای توسعه یافته معتقدند درد زایمان حس خوبی است زیرا باعث مادر شدن می‌شود، بنابراین آن را پذیرفته‌اند.
در صورتی که نحوه زایمان به‌گونه‌ای باشد که زن بتواند درد را تحمل کند، زایمان برای او خوشایند خواهد بود. محیط بیمارستان و آگاهی زنان دو عامل مهم در کاهش ترس زنان باردار به شمار می‌رود. در صورتی که حریم خصوصی زنان در بیمارستان رعایت شود، معاینه به صورت خصوصی انجام شود و برخورد پرسنل مناسب باشد، زن باردار اعتمادبه‌نفس بیشتری پیدا خواهد کرد و درد را راحت‌تر تحمل می‌کند. همچنین حضور یک همراه آموزش دیده، کمک زیادی به تحمل درد می‌کند. از طرفی آگاهی زنان باردار در مورد چگونگی روند زایمان، روش‌های تن‌آرامی، تنفس صحیح و طریقه شل کردن عضلات، نقش مهمی در کاهش درد دارد.
هادی‌پور در ادامه می‌افزاید: استفاده از چنین تکنیک‌هایی باعث می‌شود هورمونی به نام اندورفین که مخدر طبیعی بدن است، بیشتر ترشح ‌شود و درد کاهش پیدا می‌کند.
● افزایش آگاهی زنان
زایمان به روش فیزیولوژیک که منطبق بر خلقت طبیعی بشر است باعث می‌شود تا کیفیت سلامت زن و نوزادش بیشتر شود، بنابراین دور از منطق است که به خاطر فرار از درد، عوارض جراحی و بی‌هوشی و آسیب به نوزاد را پذیرفت. این در حالی است که تقریباً ۸۵ درصد از زایمان‌ها می‌تواند به صورت کاملاً طبیعی و بدون مداخله انجام گیرد و تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از بارداری‌ها دچار خطر و در نهایت ناچار به سزارین می‌شوند.
خداکرمی، دانشجوی دکترای مامایی در این باره می‌گوید: علم پزشکی نوین معتقد است باید اطلاعات لازم در مورد مزایا و چگونگی زایمان طبیعی برای زنان باردار توضیح داده شود، زیرا چنانچه اطلاعات لازم و کافی در اختیار زنان قرار گیرد و در کلاس‌های آموزش آمادگی برای زایمان شرکت کنند، مسلماً هیچ زنی برای کاهش درد به سزارین روی نخواهد آورد. شرح عوارض سزارین، تأثیر داروهای بی‌هوشی بر مادر و نوزاد و عواقب آن، کمک زیادی به افزایش اطلاعات زنان می‌کند. درد در زایمان به طریق سزارین، پس از جراحی به وجود می‌آید در حالی که درد زایمان طبیعی مانند توفان ناگهانی است که سریع به‌وجود می‌آید و تمام می‌شود. زنانی که به طریق طبیعی زایمان می‌کنند، می‌توانند بلافاصله فرزندشان را در آغوش گیرند و به او شیر دهند. این رابطه از لحاظ عاطفی، ارتباط محکمی را بین مادر و کودک برقرار می‌کند، ضمن آن‌که نوزادانی که به صورت انتخابی به روش سزارین به دنیا می‌آیند ۵۰ درصد بیشتر در دوران جوانی مبتلا به آسم و ۲۰ درصد بیشتر به دیابت نوع یک مبتلا می‌شوند.
مشکلات تنفسی، زردی و آسیب به نوزاد، افزایش هزینه‌ها، احتمال عفونت، خونریزی و آسیب به دستگاه ادراری در زنان از دیگر عوارض سزارین است، در حالی که عبور جنین از کانال زایمان، بسیار ضروری است و باعث تکامل مغز او می‌شود از طرفی فشار وارد شده بر قفسه سینه هنگام زایمان طبیعی، باعث خروج مایع اطراف جنینی از ریه و کاهش خطر ابتلا به آسم در نوزاد می‌شود، در حالی که این اتفاق در زایمان سزارین
۱۵ ساعت دیرتر اتفاق می‌افتد،بنابراین چه خوب است به جای انتخاب تاریخ تولد نوزاد توسط والدین، اجازه داده شود تا نوزاد پس از تکامل به دنیا آید.
خدا کرمی می‌افزاید: یکی از عللی که سبب شده است تا آمار زایمان سزارین افزایش پیدا کند بحث تعرفه زایمان است. از آنجا که زایمان یک پروسه طولانی است که بطور متوسط ۱۲ ساعت زمان نیاز دارد، تعرفه در نظر گرفته شده برای آن مقرون به صرفه نیست و همین امر باعث می‌شود تا زایمان در مدت زمان کوتاه‌تری انجام شود.
● زایمان فیزیولوژیک
شیفتگی به تکنولوژی غربی در دهه‌های اخیر باعث شده است تا تکنیک‌های سنتی فراموش شود، در حالی که امروز تکنیک‌های طب قدیم کشورمان به عنوان علم نوین و مدرن وارد کشورهای دیگر شده است و بسیاری از روش‌های زایمان بی‌درد از طب شرقی و ایرانی منشأ می‌گیرد. دکترلاله اسلامیان، متخصص زنان و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران می‌گوید: در حال حاضر در کشور استرالیا سعی می‌شود تا زایمان با کمترین مداخله انجام شود. در این روش محیطی مانند خانه فراهم می‌شود تا زائو احساس دور بودن ازخانه را نداشته و همراهی که در کنار اوست با صحبت، همراهی کردن و ماساژ به او آرامش دهد. در این حال برای آن‌که زن باردار، احساس آرامش بیشتری کند، مجبور به خوابیدن نیست و می‌تواند راه برود. تزریقات و استفاده از داروها تا حدممکن کم می‌شود ولی هیچ گونه‌ بی‌توجهی و کوتاهی از نظر مراقبت‌های پزشکی اتفاق نمی‌افتد.
انجام زایمان در محیط آرام باعث می‌شود تا ترس زائو کاهش پیدا کند و میزان هورمون‌های مترشحه ضدترس مانند آدرنالین در بدن زیاد نشود در غیر این صورت هورمون ذکر شده با هورمون‌های مترشحه دیگر بدن تداخل پیدا می‌کند. از سوی دیگر ترس باعث ترشح نامناسب هورمون اکسی‌توسین می‌شود که در روند طبیعی زایمان تداخل به وجود می‌آورد. پس از زایمان، شیردهی نیز تحت تأثیر ترشح نامناسب هورمون اکسی توسین قرار می‌گیرد و دچار اختلال می‌شود.
دکتر اسلامیان در ادامه می‌افزاید: در حال حاضر، بیمارستان‌هایی با نام «دوست دار مادر و کودک» در کشور وجود دارند که علاوه بر حضور یک همراه دخالت دارویی در کمترین حد ممکن در فرایند زایمان قرار دارد و از روش‌های کاهش درد استفاده می‌کنند. در این روش زائو می‌تواند به خواب عمیق رود و هنگام درد بیدار شود اما نکته مهم آن است که اگر داروی ضد‌درد در زمان مناسب تجویز نشود، خطر بروز مشکلات تنفسی در نوزاد وجود دارد.
وی از دیگر روش‌های کاهش درد به استفاده از یکسری گازهای ضد درد با ماسک اشاره می‌کند و می‌گوید: این روش کاهش دهنده مناسب درد است ولی به دلیل آن‌که امکان زیاده‌روی توسط مادر وجود دارد می‌تواند وضعیت نوزاد را به خطر بیندازد.
با توجه به آن‌که زایمان یک امر طبیعی است، در صورتی که زنان باردار آموزش کافی دیده باشند، قادر خواهند بود درد زایمان را تحمل کنند. محیط ناآرام بیمارستان و تبلیغ‌های نامناسب از جانب دیگران باعث می‌شود تا روش‌های پرخطر متداول شود، بنابراین لازم است زایمان و مسائل مربوط به آن فرهنگ‌سازی شود و برای کسانی که تحمل کمتری برای درد دارند از روش‌های کاهش درد استفاده شود.
لیلا هادی‌پور از روش‌های کاهش درد مورد استفاده در حال حاضر، به روش‌های تن آرامی و ماساژ درمانی اشاره می‌کند و می‌گوید: در این روش به زنان آموزش داده می‌شود تا بدانند چگونه عضلات خود را شل کنند، زیرا شل کردن عضلات باعث می‌شود تا رحم فعالیت خود را بهتر انجام دهد. همچنین انقباض عضلات باعث می‌شود خون‌رسانی به رحم کاهش پیدا کند و به دنبال آن اکسیژن کمتری به جنین برسد که در نهایت فعالیت قلب او را دچار مشکل خواهد کرد.
ماساژ درمانی نیز یکی از روش های کاهش درد است که علاوه بر منحرف کردن حواس زائو باعث ترشح اندورفین و آرامش می‌شود.
به کارگیری تکنیک تنفس صحیح در مرحله اول و دوم زایمان، درد را کاهش می‌دهد و اکسیژن رسانی را بیشتر می‌کند. آب درمانی، گرما درمانی و سرمادرمانی نیز از روش‌های مورد استفاده است، زیرا آب آرامش بخش است و به پوست تازگی می‌بخشد و باعث ترشح اندورفین طبیعی بدن می‌شود. استفاده از وان آب، دوش آب گرم و حوله آب گرم نیز باعث کاهش اضطراب و آرامش زائو نیز می‌شود و می‌تواند حتی مرحله‌ای از زایمان خود را درون آب گرم بگذارند.

جوانه خانی

منبع : روزنامه ایران