سیاست‌گذاری فرهنگی و توسعه‌‌ ـ بخش پایانی

● توصیه در مورد اهداف سیاست فرهنگی به دولت‌های عضو
کنفرانس براساس اصولی که بیان شد اهداف پنج‌گانه‌ی زیر را به دولت‌های عضو توصیه می‌کند:
▪ هدف ۱: سیاست‌ فرهنگی به عنوان یکی از عناصر کلیدی راهبرد توسعه
۱) تدوین سیاست‌های فرهنگی و یا بازنگری در سیاست‌های فرهنگی موجود به نحوی‌که این سیاست‌ها یکی از عناصرکلیدی توسعه‌ی پایدار و درون‌زا باشند.
۲) گنجانیدن سیاست‌های فرهنگی در سیاست‌های توسعه و به‌خصوص ارتباط آن‌ها با سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی.
۳) همکاری با یونسکو برای تعیین خطوط راهنمای یک دستور کار بین‌المللی پژوهش در زمینه‌ی فرهنگ و توسعه.
۴) پذیرش دیدگاه‌ وسیع درباره‌ی‌ سیاست فرهنگی ملی منطبق با واقعیات و شرایط کشورها و اجرای آن و تشویق جامعه‌ی مدنی و به‌خصوص رسانه‌ها به مشارکت در آن.
۵) تضمین مشارکت کامل پدید آورندگان و سازمان‌های تخصصی آن‌ها در تحقق این دیدگاه نو.
۶) گسترش و بهبود رویه‌هایی که هماهنگی‌ بین بخشی در سیاست‌ها فرهنگی را تشویق می‌کند.
۷) همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی در زمینه‌ی فعالیت‌های فرهنگی برای رویارویی با چالش‌های شهرنشینی، جهانی‌گرایی و تغییرات تکنولوژیکی.
۸) تشویق فعالیت‌هایی که هدفشان افزایش آگاهی مردم و مجامع تصمیم‌گیری نسبت به اهمیت توجه به عوامل فرهنگی در فرآیند توسعه پایدار است.
۹) تشویق تبادل و گفتگوی بین افراد، اجتماعات و کشورها بر پایه‌ ارزش‌های مشترک.
۱۰) تلاش‌ برای آن‌که بعد فرهنگی در راهبرد بین‌المللی توسعه گنجانیده شود و همچنین در شورای اقتصادی و اجتماعی و مجمع عمومی سازمان ملل متحدد مورد بحث قرار گیرد. این تلاش در صورت لزوم می‌تواند با همکاری یونسکو انجام شود.
▪ هدف ۲- تشویق خلاقیت و مشارکت در حیات فرهنگی
۱) محترم شمردن اقشار مختلف جامعه و دادن امکانات و فرصت‌های برابر به آن‌ها برای توسعه، تاکید بر ابتکارات محلی که خود بازتاب تنوع حوزه‌ها و زمینه‌های فرهنگی است.
۲) تضمین توسعه‌ی حیات فرهنگی محلی، خلاق و مشارکتی و مدیریت کثرت‌گرایانه‌ی حوزه‌های متفاوت با تدوین سیاست‌های فرهنگی شهری و منطقه‌ای.
۳) شناخت و درک تنوع فرهنگی و زبانی با تقویت محتوای فرهنگی آموزش رسمی و غیررسمی به‌خصوص با تشویق فراگیری یک یا چندین زبان دیگر به عنوان زبان دوم.
۴) ترویج روابط جدید بین فرهنگ و نظام آموزشی که طبق آن فرهنگ و هنر به‌عنوان یک بعد اساسی آموزش برای همه تضمین شود، آموزش هنر را گسترش دهد و خلاقیت در سطوح مختلف برنامه‌های آموزشی را موجب گردد.
۵) ضرورت توجه خاص به اجرای سندهای بین‌المللی موجود در زمینه‌ی حقوق بشر نظیر اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر، معاهده‌ی بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و اعلامیه‌ی وین در مورد حقوق بشر و تهیه‌ی فهرستی از حقوق فرهنگی با بررسی اسناد موجود مربوط به حقوق فرهنگی.
۶) گسترش سیاست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌های فرهنگی و موسسات فرهنگی به منظور تضمین مشارکت کامل و یکسان همه‌ی افراد جامعه.
۷) توجه بیشتر به نقش فرهنگ در فرآیندهای تغییرات اجتماعی.
۸) تصدیق موفقیت‌های زنان در فرهنگ و توسعه و تضمین مشارکت آنان در تدوین و اجرای سیاست‌های فرهنگی در کلیه‌ی سطوح.
۹) بازنگری در کلیه‌ی سیاست‌ها و برنامه‌های هنری به نحوی‌که حقوق کودکان و حقوق سایر گروه‌های آسیب‌پذیر دارای‌ نیازهای آموزشی و فرهنگی خاص محترم شمرده شود و نیازها و آمال جوانان - که رویه‌های فرهنگی جدید به‌ویژه باید آن‌ها را مورد حمایت قرار دهد - و همچنین بزرگسالان ، که غالبا از زندگی فرهنگی کنار گذارده شده‌اند، مد نظر قرار گیرد.
۱۰) اختصاص منابع مالی لازم برای آموزش، پژوهش فرهنگی و اطلاع رسانی که برای تدوین و اجرای سیاست‌های فرهنگی ضروری است.
▪ هدف ۳- تقویت‌ سیاست‌ها و رویه‌های مربوط به حفظ و نگاهداری میراث فرهنگی مادی و معنوی و ترویج صنایع فرهنگی
۱) ضرورت تعهد و التزام بیشتر دولت‌های عضو به اجرای مفاد کنوانسیون‌ها و توصیه‌های مربوط به حفظ میراث مادی معنوی، حفظ فرهنگ سنتی و مردمی، جایگاه هنرمندان و سایر موارد مرتبط با آن.
۲) افزایش کارایی بخش فرهنگ با اجرای برنامه‌های آموزشی برای کارگزاران و مدیران فرهنگی و ایجاد فرصت‌های برابر برای زنان.
۳) تجدیدنظر در مفهوم سنتی میراث - و توجه به آن به‌عنوان مجموعه‌ی‌ عناصر فرهنگی و طبیعی ، مادی و معنوی که از گذشته به جا مانده و یا درعصر حاضر خلق شده است. از طریق این عناصر گروه‌های اجتماعی هویت خود را بیان می‌کنند و انتقال آن به نسل‌های آینده را به گونه‌ای بهتر و غنی‌تر متعهد می‌شوند.
۴) پذیرش مقولات جدید در حوزه‌ی میراث فرهنگی نظیر چشم‌انداز‌های فرهنگی، میراث صنعتی و جهانگردی فرهنگی.
۵) گسترش مطالعه، فهرست‌برداری، ثبت و طبقه‌بندی میراث به‌منظور تدوین ابزارهای مناسب و مفید برای اجرای سیاست‌های علمی و سنتی حفظ میراث.
۶) تشویق استرداد اموال فرهنگی به کشورهای مبدا با استفاده از کلیه‌ی ابزارهای قانونی و سیاسی ممکن.
۷) گنجاندن بناها، محوطه‌ها، مجموعه‌ها و چشم‌اندازهای دارای ارزش فرهنگی در طرح‌ها، سیاست‌ها و در برنامه‌های توسعه‌ی شهری و منطقه‌ای و تضمین حفاظت از آن‌ها.
۸) تشویق مشارکت مستقیم شهروندان و اجتماعات محلی در برنامه‌های حفظ میراث و تهیه‌ی فهرستی از بهترین رویه‌ها برای گنجانیدن در سیاست‌های حفظ میراث.
۹) تضمین این‌که جهانگردی، فرهنگ‌ها و محیط زیست‌ را محترم شمرده و بخش مناسبی از درآمد حاصل از جهانگردی به حفظ میراث و تقویت توسعه‌ی فرهنگی اختصاص یابد.
۱۰) اولویت‌ دادن به ایجاد شبکه‌ای از هنرمندان و مدیران طرح‌ها و تسهیلات فرهنگی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی به منظور بهبود امکان دسترسی کمی و کیفی به فرهنگ.
۱۱) کمک به هنرمندان، طراحان و صنعت‌گران و تضمین و حفظ حقوق آفرینندگان در بازارهای محلی و جهانی و حمایت از آن‌ها در برابر سوءاستفاده‌های تجاری.
۱۲) ترویج این فکر که کالاها و خدمات فرهنگی نباید به هیچ وجه در رده‌ی سایر کالاهای تجاری قرار گیرد.
۱۳) گسترش همکاری بین دولت، بخش تجاری و سایر سازمان‌های جامعه‌ی مدنی در زمینه‌ی فرهنگ با ایجاد چارچوب‌های قانونی مناسب.
▪ هدف ۴- ترویج تنوع فرهنگی و زبانی در جامعه‌ی اطلاعاتی
۱) ایجاد شبکه‌های ارتباطی، از جمله رادیو، تلویزیون و فناوری‌های اطلاع رسانی که قادر به برآوردن نیازهای فرهنگی و آموزشی عموم باشند؛ تشویق رادیو تلویزیون، مطبوعات و سایر رسانه‌ها به پذیرش تعهد و مسئولیت‌ بیشتر در قبال مسائل مربوط به توسعه‌ی فرهنگی نظیر ترویج فرهنگ‌ها و زبان‌های محلی، ملی و منطقه‌ای، کشف و حفظ میراث ملی و ترویج تنوع سنت‌های فرهنگی و هویت‌های فرهنگی ملی و بومی، ضمن تضمین استقلال رسانه‌های عمومی.
۲) ایجاد شبکه‌های رادیو و تلویزیونی به‌خصوص در سطح ملی به‌منظور ترویج صلح و عدم توسل به خشونت و پیش‌بینی فضای لازم برای آن‌که گروه‌های محلی، زبانی و اقلیت‌ها به رسانه‌های عمومی دسترسی داشته باشد.
۳) تلاش و یا تقویت تلاش‌های ملی که کثرت‌گرایی در رسانه‌ها و آزادی بیان را تشویق می کنند.
۴) اتخاذ اقدامات لازم برای تشویق آموزش و به‌خصوص آموزش کودکان برای استفاده از تکنولوژی‌های رسانه‌ای جدید و برای مبارزه با خشونت و تعصب از طریق مشارکت در فعالیت‌های مراکز یا موسسات تخصصی در امر اطلاع‌ رسانی درباره‌ی کودکان و خشونت در پرده‌ی سینما یا تلویزیون.
۵) گسترده و استفاده از تکنولوژی‌ها و خدمات ارتباطی و اطلاع ‌رسانی جدید و تاکید بر اهمیت دسترسی به بزرگراه‌های اطلاعاتی به قیمت‌ قابل‌ قبول و استفاده‌ی یکسان از زبان‌ها و تشویق استفاده از فناوری‌های جدید در خدمات عمومی.
۶) تشویق آموزشی که بر استفاده‌ی ماهرانه و خلاق از فناوری‌های اطلاع رسانی جدید بین نسل‌ جوان - این استفاده کنندگان و تولیدکنندگان پیام‌ها و محتوا- و اولویت‌ دادن به آموزش ارزش‌های مدنی و فناوری‌های جدید به مربیان تاکید دارد.
۷) تدوین سیاست‌های حفظ آرشیوها، موزه‌ها، کتابخانه‌ و سایر اطلاعاتی که توسط موسسات دولتی یا غیردولتی تهیه و یا گردآوری شده است. در صورت امکان با استفاده از روش‌های رایانه‌ای و ایجاد سازوکارهایی برای تسهیل دسترسی به آن‌ها و از جمله تشویق و گسترش نهادهایی که به‌عنوان مراکز اطلاع رسانی، آموزشی و یادگیری مادام العمر فعالیت دارند.
۸) شناخت بهتر میراث فرهنگی و طبیعی با استفاده از فناوری جدید.
۹) تصدیق اهمیت فناوری‌های رسانه‌ای جدید در زمینه‌ی هنر و پدیدآورندگان آثار هنری و همچنین نقش کلیدی خلاقیت هنری در استقرار جامعه اطلاعاتی.
۱۰) همکاری در زمینه‌ی رسانه‌های دیداری - شنیداری به‌خصوص در زمینه‌ی آموزش، گسترش و توزیع فرآورده‌های دیداری- شنیداری.
۱۱) تشویق همکاری فرهنگی به‌خصوص از طریق طرح‌های مشترک در زمینه‌ی صنایع فرهنگی (در مراحل تولید، سرمایه‌گذاری وانتقال حقوق).
۱۲) تشویق پژوهش در زمینه‌ی روابط میان فرهنگ و اشاعه‌ی آن در رسانه‌ها و خدمات ارتباطی جدید و حمایت از تلاش‌هایی که برای هماهنگی و به‌عبارت دیگر یکسانی روش‌های ارزیابی و سنجش برنامه‌سازی فرهنگی در رسانه‌ها صورت می‌گیرد.
▪ هدف ۵- تامین منابع انسانی و مالی بیشتر برای توسعه‌ی فرهنگی
۱) افزایش سرمایه‌گذاری در توسعه‌ی فرهنگی در سطح ملی و در صورت امکان اختصاص درصدی از بودجه‌ی دولت به این منظور برطبق اهداف، اولویت‌ها و طرح‌ جامع توسعه.
۲) دعوت از مقامات محلی برای تضمین منابع مالی بیشتر برای فعالیت‌های فرهنگی و تشویق آنان به تقویت نقشی که در زمینه‌ی توسعه‌ی فرهنگی دارند.
۳) تدوین چارچوب‌های مالیاتی یا مالی برای فعالیت‌های فرهنگی به منظور تشویق بخش تجاری به حمایت از توسعه‌ی فرهنگی و ایجاد سازوکارهایی مانند یارانه‌ها و وقف‌ها و طرح‌های درآمدزای موسسات فرهنگی، جهانگردی و بخش‌های ورزشی.
۴) پیش‌بینی تدابیر لازم برای تضمین آن‌که در سیاست‌های دولتی اثر یا اثرات فرآیندهای توسعه‌ی فرهنگی سایرکشورها مورد توجه قرار گیرد.
۵) دعوت از موسسات مالی و برنامه‌های سازمان ملل متحد به‌خصوص برنامه‌ی عمران سازمان ملل متحد، نهادهای مالی تخصصی و مجامع مالی منطقه‌ای و ملی برای افزایش کمک‌های مالی به طرح‌های توسعه‌ای که بعد فرهنگی مهمی دارند.
● توصیه‌های کنفرانس به مدیر کل یونسکو
کنفرانس به مدیر کل یونسکو موارد زیر را توصیه می‌کند:
۱) در تدوین برنامه و بودجه‌ی‌ آینده‌ی یونسکو، دستور کار کنفرانس بین‌المللی سیاست‌های فرهنگی برای توسعه مدنظر قرار گیرد.
۲) تدوین راهبرد جامع برای پی‌گیری نتایج کنفرانس، از جمله، امکان‌سنجی برگزاری اجلاس سران در زمینه‌ی‌ فرهنگ و توسعه که نتایج آن باید به شورای اجرایی تسلیم شود.
۳) تشویق به ایجاد شبکه‌های پژوهشی و اطلاع‌ رسانی در زمینه‌ی‌ سیاست‌های فرهنگی برای توسعه، از جمله امکان‌سنجی تاسیس یک مرکز مطالعه‌ی سیاست‌های فرهنگی.
۴) تسلیم دستور کار کنفرانس به دبیرکل سازمان ملل متحدد و از طریق وی به مجمع عمومی سازمان با هدف ارائه‌ی گزارشی از نتایج کنفرانس به پنجاه و سومین اجلاس مجمع عمومی منطبق با قطعنامه‌ی ۱۹۷ پنجاه و دومین اجلاس مجمع عمومی.
۵) ابلاغ دستور کار به روسای کلیه‌ی نهادهای تخصصی وابسته به نظام ملل متحد، سازمان‌های بین دولتی (منطقه‌ای یا جهانی) به منظور آن‌که اهداف سیاسی - فرهنگی پس از موافقت با کشورهای عضو در کلیه‌ی برنامه‌ها و فعالیت‌های توسعه‌ی آن‌ها گنجانیده شود.
۶) پی‌گیری مساله‌ی گنجانیدن چشم‌انداز فرهنگی در راهبرد بین‌المللی توسعه‌ی آینده‌ی سازمان ملل متحدد و دعوت ازموسسات تخصصی برای آن‌که از منظر فرهنگی به ارزیابی رویه‌ها و سیاست‌های خود بپردازند.
۷) تهیه‌ی مجموعه‌ای از طرح‌هایی که مطالعه، تبادل تجربیات و توسعه‌ی طرح‌های مشترک را تشویق می‌کنند و گسترش طرح‌هایی که هدفشان ترویج سیاست‌های فرهنگی با در نظر گرفتن توسعه‌ی انسانی پایدار است و پیشنهاد آن به شورای اجرایی.
۸) پیشنهاد به دبیر کل سازمان ملل متحد برای آن‌که یک سال از دهه‌ی فقرزدایی (۲۰۰۶-۱۹۹۷) را به ارتباط بین توسعه، فرهنگ و فقرزدایی اختصاص دهد.
۹) یونسکو براساس نتایج کنفرانس سران در مورد زمین، کنفراس سران (۵) و کنفرانس جهانی مسکن (۲) باید سازوکارهایی را ایجاد کند که نقش حیاتی میراث فرهنگی را در حفظ محیط زیست عامل مهمی برای توسعه‌ی پایدار بداند.
۱۰) تشویق دولت‌های عضو به ارائه‌ی راهبردهای فرهنگی‌شان به یونسکو به منظور تبادل اطلاع ، نظرات و رویه‌ها.
۱۱) تدوین سیاست‌ها و برنامه‌ها و اختصاص منابع مالی لازم و جلب منابع فرابودجه‌ای برای تقویت همکاری فرهنگی چند جانبه و با هدف گسترش امر پژوهش در زمینه‌ی همکاری بین‌المللی در چارچوب سیاست‌های فرهنگی.
۱۲) تهیه‌ی طرح گسترش همکاری یونسکو با سایر سازمان‌های بین‌المللی.
۱۳) پی‌گیری انتشار گزارش‌های جهانی فرهنگ یونسکو.
۱۴) تشویق ایجاد یک مرکز مطالعه سیاست‌های زبانی.
کنفرانس استکهلم نقطه‌ی عطف و شروع جنبش‌ جدیدی در زمینه‌ی سیاست‌های فرهنگی محوری محسوب می‌شود. بسیاری از مصوبات این کنفرانس، خود، موضوع گردهمایی‌های تخصصی متعدد بوده‌اند.
به هر صورت باید پذیرفت که روند شتابان جهانی‌سازی وابستگی‌ بین‌المللی فزاینده‌ی ملت‌ها، چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی برای فرهنگ و سیاست‌های فرهنگی در جهان به وجود آورده است. این چالش‌ها، زیست‌ محیطی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در مفهوم محدود کلمه هستند. بدیهی است که در این دوران، سیاست‌های فرهنگی سنتی نمی‌تواند کافی و مناسب باشد. * سیاست‌های فرهنگی جدید باید بخشی از سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی باشند، این سیاست‌ها نمی‌تواند به قلمروی ملی محدود شود. بلکه به چشم‌اندازی وسیع نیاز دارد. سیاست فرهنگی یکی از ستون‌های محوری سیاست خارجی است و از آن به‌عنوان دیپلماسی فرهنگی نام برده می‌شود و بالاخره این‌که فرهنگ، حوزه‌ای وسیع‌تر از قلمرو مسئولیت‌ وزیران فرهنگ است و محدود به آفرینش هنری و مسائل قوی و بومی نمی‌شود، بلکه ابعاد سیاسی و اجتماعی دارد. تعامل سیاست فرهنگی با سایرسیاست‌ها، نظیر فرهنگ در آموزش، فرهنگ در زندگی شغلی، فرهنگ در برنامه‌ریزی شهری، فرهنگ اقلیت‌ها و مهاجرین، فرهنگ در سیاست‌های صنعتی و تجاری، جنبه‌های فرهنگی برنامه‌ریزی‌ها و بالاخره تجدید نظر در همکاری‌های بین‌المللی باید مورد توجه قرارگیرد.
چهار اولویت اصلی که برای سیاست‌های فرهنگی ارائه شده عبارتند از:
الف) دسترسی هرچه بیشتر مردم به فرهنگ (فرهنگ برای همه) از راه اعتبار بخشیدن به فعالیت‌های فرهنگی افراد و اجتماعات محلی و مشارکت‌ آن‌ها در بیان فرهنگی و هنری فردی یا جمعی و مشارکت کلیه‌ی بازیگران اجتماعی (نمایندگان جامعه‌ی مدنی، بخش خصوصی، نهادهای دولتی و تشکل‌های غیردولتی) در حیات فرهنگی جامعه.
ب) نظارت بر آینده از نظر تحولات فناوری، ارتباطات و صنایع فرهنگی
ج) حفظ محیط زیست و بازیگری در سیاست‌های حفظ و انتقال میراث فرهنگی
د) ترویج آفرینش، خلاقیت و آزادی بیان
حوزه‌ی‌ سیاست‌های فرهنگی با دقیق‌تر و وسیع‌تر شدن مفهوم فرهنگ، به نحو چشم‌گیری گسترش یافته است. موضوع دموکراسی‌ فرهنگی، حقوق فرهنگی، حفظ و ترویج و محترم شمردن تنوع فرهنگی از محورهای اصلی سیاست‌های فرهنگی جدید را تشکیل می‌دهند.
توجه به سیاست‌های فرهنگی به هدف مهم بسیاری از نهادهای بین دولتی تبدیل شده است.
علاوه بر یونسکو، شورای اروپا، سازمان وحدت آفریقا، آسیسکو، کشورهای عضو آسه آن، و آژانس همکاری فنی و فرهنگی نیز به‌عنوان بخشی از برنامه‌های خود به سیاست‌های فرهنگی پرداخته‌اند.
یکی از اقدامات مهم گنجانیدن ماده‌ای برای فعالیت‌های فرهنگی در ماده‌ی ۱۲۸ پیمان "ماستریخت" (اتحادیه‌ی اروپا) است. در این ماده بر بعد فرهنگی در سیاست‌گذاری‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تاکید شده است. دولت کانادا نیز در اعلامیه‌ی اخیرخود از فرهنگ و ارزش‌ها به‌عنوان یکی از سه عنصر سیاست‌های خارجی خود نام می‌برد.
در بسیاری از کشورها وزیران فرهنگ بر همکاری بین بخشی تاکید دارند که گامی مهم در ایجاد و تقویت تعامل مثبت میان سیاست‌گذاران بخش‌های مختلف جامعه به شمار می‌رود.
تدوین سیاست‌ فرهنگی و اجرای آن بیش از پیش به موضوعی بین وزارت‌خانه‌ای و بین بخشی تبدیل می‌شود. برای مثال وزارت فرهنگ فرانسه هیات یا نهاد توسعه و آموزش را به منظور گسترش همکاری با سایر وزیران تشکیل داده است.
ساختار کلی سیاست‌های فرهنگی به شرح زیر توصیه شده است:
۱) جهت‌گیری کلی سیاست‌ فرهنگی
۲) ساختارهای نهادی و اداری
۱-۲) نهادهای دولتی و نیمه دولتی
۲-۲) تسهیلات و موسسات
۳) ابزار سیاست فرهنگی
۱-۳) منابع مالی فعالیت‌های فرهنگی
۲-۳) مقررات و قوانین
۴) سیاست بخشی
۱-۴) میراث فرهنگی
۲-۴) آموزش فرهنگی
۳-۴) هنرهای نمایشی
۴-۴) هنرهای تجسمی
۵-۴) ادبیات و آثار ادبی
۵) صنایع فرهنگی
۱-۵) کتاب
۲-۵) مطبوعات
۳-۵) برنامه‌های رادیو و تلویزیونی
۴-۵) موسیقی و صنایع صوتی
۵-۵) سینما و صنعت فیلم‌سازی
۶) توسعه‌ی فرهنگی
۷) همکاری فرهنگی بین‌المللی

منابع:
۱-
Intergovernmental conference on Institutional, Administrative and Financical of cultural policies, Venice Unesco, ۱۹۷۰ (Final Report
۲- Intergovernmental conference of cultural policies in Asia, yogyakasta, Indonisia Unesco, ۱۹۷۳ (Final Report
۳-Intergovernmental conference on cultural policies in Africa, Accra, Unesco, ۱۹۷۵ (Final Report)
۴- Work Conference on cultural policies, Mexico city, Unesco, ۱۹۸۲, (Final Report
۵- Intergovernmental conference on cultural Policies for Development, Unesco. ۱۹۹۸ (Final Report
۶- گزارش کمیسیون جهانی فرهنگ و توسعه "شرح خلاق ما"، انتشارات یونسکو، ۱۹۹۵، ترجمه‌ی فارسی انتشارات، کمیسیون ملی یونسکو، ایران.
۷- اولین گزارش جهانی فرهنگ "فرهنگ، خلاقیت و بازارها" ، یونسکو، ۱۹۹۸، برگردان فارسی، انتشارات کمیسیون ملی یونسکو
۸- World cultural Report, ۲۰۰۰, cultural diversity, conphict and pluralism
۹- گزاویه دوپرتی، فرهنگ و توسعه: از پذیرش تا ارزیابی، یونسکو، ۱۹۹۱ ، ترجمه‌یِ فارسی، انتشارات کمیسیون یونسکو، ایران، ۱۳۷۴.
۱۰- Afustin Girard, cultural Development: experiences, and policies, ۲nd, paris, unesco, ۱۹۸۳

منبع : خبرگزاری ایسنا