تولید مثل اسب

● تولید مثل
بهتر است كه همهٔ اسبداران تا حدی از تولید مثل اسب آگاهی داشته باشند. بی‌تردید امروزه بر شمار علاقمندان به پرورش اسب بویژه پونی، افزوده می‌شود. اغلب، پس از اینكه فرزندان خانواده دوران خردسالی را پشت سر می گذارد، این پرسش مطرح می‌شود كه با پونی چه باید كرد. پونی را می توان فروخت، ولی معمولاً تا آن موقع به صورت عضوی از خانواده درآمده و هیچكس تمایلی به فروش آن ندارد. اگر ماده باشد، نخستین كار بارور كردن اوست.
نخستین سؤال این است كه باید از چه سیلمی استفاده كرد؟ طبیعی است شما نریانی خوش تركیب و خوش ركاب را بر می‌گزینید، ولی مهمتر از هر چه دیگری خلق و خوی نریاد است. هیچگاه نباید از یك نریان بداخلاق برای این كار استفاده كرد؛ چرا كه تقریباً همواره این عیب بزرگ از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. یك پونی بدخلق و شرور نه تنها باعث دردسر است، بلكه می‌تواند خطری جدی برای مربیان و همچنین بچه‌ها به شمار آید.
پس از انتخاب نریان مناسب، این سؤال پیش می‌آید كه جفتگیری چه زمانی باید صورت بگیرد؟ در مورد اسبهای اصیل كه به منظور شركت در مسابقات اسب دوانی پرورش داده می‌شوند، بهتر است كره اسب تا حد امكان نزدیك به آغاز سال میلادی (دی ماه) به دنیا آمده باشد این بدان علت است كه در اسبهای تروبرد سن كره را از دی ماه هر سال حساب می‌كنند. (در ایران بهار مبنای محاسبه است)، اگر اسب شما در گروه اسبهای دو ساله در مسابقه شركت كند، همواره این یكی دو ماه بالاتر بودن سن اسب یك مزیت می باشد.
اما در مورد پونی‌ها و اسبهایی كه به منظور كار در مزرعه و یا شكار از آنها استفاده می‌شود، این موضوع مصداق نداشته بهتر است كرهٔ آنها زمانی متولد شد كه هوا خوب و چراگاه سرسبز است؛ یعنی بسته به اینكه در جنوب یا شمال كشور هستید، كره در فاصلهٔ بین نیمهٔ اول اردیبهشت ماه تا اوایل تیرماه به دنیا بیاید.
طول دورهٔ آبستنی، یعنی مدتی كه كره در رحم مادر قرار دارد (فاصلهٔ بین جفتگیری مادیان و تولد كره اسب)، تقریباً یازده ماه است، هر چنئ كه موارد معدودی ممكن است كره یك یا دو هفته زودتر یا تا یك ماه دیرتر متولد شود. بنابراین اگر می‌خواهید كره در اردیبهشت ماه به دنیا بیاید، باید جفتگیری در خردادماه انجام شود.
مادیان هر سه هفته یك بار فحل می‌شود و به مدت دو یا سه روز فحل می‌ماند و تمایل به جفتگیری با نریان را از خود نشان می‌دهد. طی این مدت، در بدن مادیان، سلول جنسی ماده یا تخمك از تخمدان آزاد می‌شود. آبستنی مستلزم تركیب این تخمك با اسپرم نریان است.
سلولهای جنسی نر تقریباً بیست و چهار ساعت زنده می مانند؛ چنانچه آنها در این مدت با تخمك برخورد نكنند، جفتگیری بی‌حاصل خواهد بود.
بهترین زمان جفتگیری مادیان، ساعتهای پایان دورهٔ فحلی است. كه احتمال آزادشدن تخمك بیشتر از هر زمانی دیگر است. البته بهترین و عملی‌ترین شیوه این است كه در این مرحله با دامپزشك خود مشورت كنید. چه بسا او تصمیم بگیرد كه مادیان را از طریق مقعد معاینه كند و فولیكولهای رسیدهٔ تخمدانها را پاره كند تا اطمینان حاصل شود كه تخمك پیش از جفتگیری آزاد شده است.
بهتر است كه چهل تا شصت روز پس از جفتگیری دامپزشك خود را فرا بخوانید تا از مادیان خون گرفته و آن را از نظر تأیید آبستنی آزمایش كند. نمونهٔ ادرار را نیز می‌توان سه تا چهار ماه پس از جفتگیری بدین منظور آزمایش كرد.
در طول مدتی كه مادیان آبستن است، باید به خوبی نگهداری شود و از تغذیهٔ مناسب هم برخوردار باشد تا كره اسبی سالم و نیرومند داشته باشید.
● زمان زایمان در مادیان
با فرا رسیدن زمان زایمان، پستان و رگهای آن رفته رفته متورم می‌شود. ماده‌ای براق در نوك پستانها شكل می گیرد و چه بسا شیر از آنها جاری شود. ولی، با وجود این نشانه های كلی، پیشگویی زمان دقیق زایمان در مادیان بسیار دشوار است. مادیان اصلاً دوست ندارد كه كسی او را در حین زایمان تماشا كند و لذا اغلب در طول شب كرهٔ خود را به دنیا می‌آورد. در واقع، من خود، افراد بسیاری را سراغ دارم كه شبها و هفته‌های پیاپی چشم بر هم نگذاشته‌اند تا شاهد زایمان مادیان باشند موفق نشده‌اند. چه بسا خواب آنها را فرا گرفته یا برای نوشیدن فنجانی قهوه محل را ترك كرده‌اند و وقتی بازگشته‌اند كره اسب را در كنار مادرش یافته‌اند.
زمانی كه زایمان مادیان آغاز می‌شود، روندی بسیار سریع دارد و اگر همه چیز به خوبی پیش رود، از ابتدا تا انتهای آن بیش از پانزده تا سی دقیقه به دراز نمی‌كشد.
● زایمان در اصطبل یا در چراگاه
در این رابطه، قاعده مشخصی وجود ندارد و بیشتر به سلیقهٔ صاحب اسب بستگی دارد. پس از تولد كره، جفت – پرده أی بزرگ به رنگ قرمز یا شكلاتی كه كره را پیش از تولد احاطه كرده هم باید توسط مادیان دفع شود. (تصویر پنج). چنانچه این عمل تا دو ساعت پس از زایمان انجام نشد، آنگاه باید بی درنگ دامپزشك خود را فرا بخوانید. چنانچه جفت در رحم مادیان بماند، به عوارضی حاد و اغلب كشنده همچون التهاب رحم، التهاب نسج مورق سم، پنومونی و مسمومیت خونی می‌انجامد.

منبع : حیوانات ایران