آشنایی با اختلالات چشم و لنزهای طبی

چشم پیچیده ترین ارگان بدن پس از مـغز اسـت و متـشكل از ۲ میـلیـون بـخش فـعال می باشد. چشم هـا قادر به پردازش ۳۶ هزار بیت اطلاعات در ساعت هستند. چشم هـــا قادر به تشخیص
نـور شـمع از مسـافـت ۳۰ كیــلومتری در شرایط جـوی ایده آل میباشند- چشم در ۸۵ درصد كـــل اطـلاعـات مـغـز شـما سـهــیـم اسـت- ۶۵ درصد گذرگاههای مـنتهی به مغز را مورد استفاده قرار میدهد- در كل عمر شما حدود ۲۴ میلیون تصویر از جـهان را در اختیارتان قرار می دهـد- كره چشــم یك فرد بالغ ۲.۵ سانتیمتر قطر دارد. هنگامی كه به مطب چشم پزشكی وارد می گردیـد نخـسـتـین مــعاینه چشمها توسط SNELLEN (اسنلن، علائم E شكل كه به اندازه ها و جهات مختلف چیده شده اند) بروی چشـــمهای شما انجام می گـیـرید. مـعــیار آن دارا بودن قدرت نمودار دید ۲۰/۲۰ است. این بدین مفهوم است كه شما هنگامی كه در فاصله ۲۰ فوتی از جسمی قرار میـــگرید قادر خواهید بود به همان وضوح آن جسم را مشاهده كنید كه یك فرد با چشمـان نرمال و سالم میتواند. بنابراین دید نرمال ۲۰/۲۰ میباشد. حال اگر فردی دید چشمانش ۴۰/۲۰ باشد بدین مفهوم است كه فرد وقتی چیزی را از فاصله ۲۰ فوتی به وضوح میبینید، فـرد با چشمان نرمال همان را از فاصله ۴۰ فوتی به وضوح می تـواند مشاهده كند. بـنابراین چشم فرد مذكور ضعیف میباشد. دید ۲۰۰/۲۰ كور تلقی میگردد. معادل متریك دید نرمال ۶/۶ میباشد. جالب است بدانید كه دید عقاب ۲/۲۰ میباشد.
نحوه خواندن شماره عینك
در نسخه عینك اعدادی مانند: -۱۸۰* ۱.۰۰- ۲.۰۰- را می توانید مشـاهـده كنید. اولـین عدد مربوط است به خطای انكساری كروی (نزدیك بینی و یا دور بینی ). اگـر عدد منفی باشد به این مفهوم است كه چشم نزدیك بینی بوده و عدسی مقـعـر بـــرای اصــلاح آن نیاز است و اگر مثبت باشد چشم دوربین اسـت و بــرای اصـــلاح ان عدسی محدب نیاز میباشد. دومین عدد میزان آستیگماتیك بودن چشم را نشان می دهــد. ســـومین عدد جهت محور آستیگماتیك كه نـور بـایـد انـكسـار یـابـد تـا اعـوجـاج قــرنیه را جبران كند. در نسخه چشم راسـت را بـا OD و چـشـم چـپ را بـــا OS و آستیگماتیسم را با DS=SPH مشخص می كنند.
آشنایی با لنزهای طبی
لنزهای طبی عادی برای چشمان با شماره بالا منـــاسب نیستند زیرا بسیار سنگین و قطور می بـاشند .بهتر است ایـن گـونه افراد از لنزهای فشره HIGH-INDEX كه نـازكـتـر و سبكتر از لنزهای معمولی می بـاشـنـد استـفـــاده كنـنـد. هـمچنین بهتر است لنزشان آسفریك (ASPHERIC) باشد. این لنزها انحنای كمتری داشته و مسطح تر بنظر میرسند هـمـچـنـین چـشمـانــتان از پشت عینك طبیعی تر به نـظر
می آیند.
لنـزهـای دو كـانـونی (BIFOCAL) و چـند كـانونی (MULTIFOCAL) و تدریجی(PROGRESSIVE) نیز در چشــمهایی كه هم در مشاهده نزدیك و هم دور دچار مشكل می باشند (مانند پیرچشمی)
مورد استفاده قرار می گیرند كه دارای دو یا چند كانون هستند و معمولا قسمت فوقانی عدسی بــرای مشاهده دور و بخش تحتانی آن برای نزدیك طراحی شده است. لنزهای تدریجی نـــیز مزیتشان آن است كـه خـط متـمایـز كنـنـده در عـدسی وجود ندارد و كانون عدسی به تدریج و بصورت نامحسوس تغییر میكند.برای آشنایی با فریم عینك و پوششهای لنز به بخش عینكهای آفتابی مراجعه كنید.نزدیك بینی، دوربینی، آستیگماتیسم، پیر چشمی، كور رنگی، آب مروارید، آب سیاه...
نزدیك بینی (NEAR_SIGHTEDNESS=MYOPIA)
این گونه افراد اشیاء نزدیك را خوب میبینند اما برای دیدن اجسام دور مشكل دارند. عــلت آن از حـد نرمال كشیده تر بودن كره چشم است.
كه سبب می گـردد پـرتـوهـای نـور بـه جـلـوی شبكیه متمركز گردند.این اختلال با عدسیهای مـقــعر (كاو) قابل اصلاح می بـاشد. ( لنزهای
تماسی تمـــاسی و عمل جراحی نیز كارساز است.)
دور بینی (FAR_SIGHTEDNESS=HYPEROPIA)
ایـن گـونه افــراد دور را خوب میبینند اما برای مشاهده اجسام نزدیك مشكل دارند. عــلت آن از حـد نـرمـال كـوتـاه تـر بـودن كـره چشم
میــباشد كه سبب می گردد پرتوهای نور در پـشت شـبـكیه متـــمركز گردند. ایــن اختلال توسط عدسیهای محدب قابل اصلاح اسـت.
( لنزهای تماسی و عمل جراحی نیز كارسازاست.)
آستیگماتیسم (ASTIGMATISM)
انـحنای قرنیه این گونه افراد نامنظم و نـاهموار بوده و دارای اعوجاج می باشد. قــرنیه بیـضی شكل است تا كروی كه سبب میگردد پرتوهای
نور به جای آنكه در یك نقطه در شبكیه چشم تمركز یابند در ۲ نقطه متمایز متمركز میشوند. البته این اختلال می تـــواند در عدسی چشم
نـیـز وجود داشـتـه بـاشــــد. این اختلال توسط عدسیهای ویژه كه انحنای نامنظم قرنیه را جبران می كننــــد اصلاح میگردد.
پیر چشمی (PRESBYOPIA)
هنگامی كه عدسی چشم بواسطه كهولت سن خاصیت ارتـجـاعـی خـــود را از دســت میدهد دیگر عدسی قادر نخواهد بود بروی اجسام نزدیك تمركز یابد و ایـجاد پیر چشمی میكند. این اختلال توسط عدسیهای دو كانونی قابل اصلاح میباشد.
كوررنگی (COLOR BLINDNESS)
كور رنگی عارضه ای است كه مادر زادی بوده و در مردان شایع تر از زنان می باشد. این گونه افراد در تشخیص برخی رنگها مانند قرمز، سبز، زرد و آبی عاجز میباشند. علت آن است كه سـلول هـای حسـاس بـه رنـگ در شـبـكیـه دچـار نـقــص بوده و واكنش نشان نمیدهند. شایعترین نوع كوررنگی، عدم توانایی تشخیص رنگهای قرمز و سبز میباشد. جهت تست كور رنگی به بخش خطای چشم مراجعه نمایید.
آب مروارید (CATARCT)
به تـیـره و تار شدن و از شفافیت افتادن عدسی چشم اطلاق میگردد. پروتـئینهای عدسی تجمع می یابند. عـلت اصـلی آن مشـخص نبوده اما با افزایش سن بروز می نـماید. عـــواملی كه آن را تسریع می كـنند: اشعه ماوراء بنفش خورشید، دود سیگار ، الكل و تغذیه نامناسب می بــاشد. پـس از اعمـال جراحی چشم، ضربه به چشم و
آب مــروارید مادرزادی نیز میتواند علت آن باشد. عـلایم آن دیــد تار و نا واضح و نور حاصل از لامپ و یـا آفتاب خیلی روشن و درخشنده شده و آزاردهنده می گردند و یا رنگهای روشن كم رنگ و تیره میگردند. دوبینی نیز از علایم آن است. اصلاح آن توسط عمل جراحی و گذاشتن لنز مصنوعی داخل چشمی موسوم بــــه IOL میباشد كه به این عمل جراحی نیز به اصطلاح فاكو (PHACO) نامیده میگردد.
آب سیاه (GLAUCOMA)
هنگامیكه فشار داخل چشم از حد نرمال بالاتــر میرود سبب آسیب به اعصاب چشمی میــگردد كه اگر درمان نشود منجر به كوری میگردد. علت آن كـاهش تـخـلـیه مـایـع داخـــل چشم (زلالیه) است كه به طـــور مستمر در حال تولید و تخلیه میباشد. ایــن حالت سبب افزایش فشار چشم میگردد. اگر مــجرای خروجی كاملا مسدود شود
بسیار خطرناك بوده و سبب سردرد، حـــــالــــت تــهوع، قرمزی چشم، تاری دید و كوری میگردد. درمانش قرص و قطره هایی می بــــــاشند كه فشار داخل چشم را كاهش داده و كنترل میكنند.
حساسیت به نور (LIGHT SENSIVITY=PHOTOPHOBIA)
به عدم توانایی در تحمل نور اطلاق میگردد. ایـن گونه افراد مجبور میباشند در حضور نور چشمان خود را جمع كنند. سبب سردرد می شود. می تـــواند خفیف باشد و یا خیلی شدید و غیر قابل تحمل. افرادی كه مبتلا به میگرن هستند، چشمهای روشنی دارنــد و مبتلا به آب مروارید هستند بیشتر در معرض این عارضه می بــاشند. حساسیت به نور میتواند نشانه بیماری مننژیت نیز باشد. برخی از داروها مانند تتراسایكلین، استفاده از لنزهای تماسی، اعـمـال جـراحـی چشـم، مـسمـومیـت با سـرب، الـتـهـاب مـــلتحمه و بوتولیسم نیز سبب این عارضه می گردند.درمان آن از میان بردن عامل ایجاد كننده اش میباشد.قوز قرنیه (KERATOCONUS)
در نوجوانی و اوایل جوانی بروز میكند. قرنیه نازك شده و تغییر شكل میدهد.قرنیه بطور عادی گرد و كروی میباشد اما قوز قرنیه برآمده گشته و مـخروطی شكل میگردد كه سبب تغییر پرتوهای نور و برخورد با شبكیه شده و دیـــد را مختل میكند. این بیماری تدریجی بوده و دیر تشخیص داده میشود. مــعمولا با نزدیك بینی و آستیگماتیسم همراه است. ژنتیكی می بــاشد. علامت آن دید تار است.درمان آن در موارد خفیف عینك و لنزهای تماسی نرم میباشد در مــــوارد شدیدتر تجویز لنزهای تماسی سخت و یا تعبیه كردن حلقه های پــــــلاستیكی در زیر و پیرامون قرنیه كه سبب مسطح و هموار گشتن قرنیه می گردد. در نهایت در موارد خیلی شدید باید پیونـد قـرنـیـه صــورت گـــیرد.
رتینوپاتی (DIABETIC RETOPATHY)
زمـانی كه فرد دیابت دارد قند خونش بالاتر از حد طبیعی میباشد این قـــند خون بالا سبب آسیب به عروق خونی چشمها میگردد. ســـبـب پـارگی عــروق خونی چشم هـا و خـونـریـــزی شـده و به اعصاب چشمی آسیب میرساند و یا سبب ایجاد عروق خونی جدید در شبكیه می گردد كـه باعث ایـجاد اثـر زخـــم در شـبـكـــیه و یا انفكاك شبكیه
مـی شود و یا عروق جدید روی عنبیه رشد كرده كـه سبـب گلوكوما می گردد. علایم آن مشاهده اجسام شـنـــاور در چشــم، دو بینی و نقاط كور در دید است. درمان آن با عمل جراحی میباشد. البته در افرادی كه به مدت طولانی دیابت دارند مشاهده میگردد.
تراخم (TRACHOMA)
عفونت كلامیدیایی چشم است كه درمان آن توسط آنتی بیوتیك میباشد.
دوبینی (STRABISMUS)
دو چـشم شما در یك راستا و در جهت جسم در حال مشاهده قرار نمی گـیرد. یك چشم به طـور طـبـیعی حركت كرده اما چشم دیگر بسمت بالا، پـایین، داخل و یا خارج منحرف میگردد. مادرزادی
می بـاشد. عـلت آن كشـش نـابــرابر عضلات یك سمت چشم و یا فلج بودن عضلات چشم است. دوبیـنی و دیـد تــــار از نشانه های آن می باشد. كودكانی كه دچار دور بینی می باشند نیز ممكن است به آن مبتلا گردند. درمان آن همانند تنبلی چشم میباشد.
تنبلی چشم (AMBLYOPIA)
ایــن اختلال ۲ درصد جمعیت را درگیر خود می كند. سبب میگـردد كه سیستم مركزی بینایی بدرستی تكامل نیابد. هرگاه به موقع درمان نگردد منجر به كـوری عـــملكردی در چشم میشود. هر چند چشم تنبل قادر به دیدن میباشـد اما مغز سیگنالهای ورودی چشم تنبل به خاطر آنكه مبهم و تار میباشند حذف كرده و از چشم دیگركه تصویری واضح
دارد استفاده می كـند. این عارضه پیش از ۶ سالگی آغاز میگردد. وقتی كودك درحین مشاهده چیزی چشمان خود را جـمع میكند و یا یك چشم را كاملا میبندد و یا دچار سر درد و خستگی چشم می گردد، علت آن می تواند تنبلی چشم باشد. ضربه به چشم، اختلالات انكســـاری شـدید اصلاح نشده ( نـزدیك بینی،دور بینی و آستیگماتیســـم ) می تواند علت آن باشد. درمان آن استفاده از چشم بند میباشد كــه چشم سالم را با چشم بند می بـندد تا چشم ضعیفـتـر و تـنبل را وادار به دیدن كنند. از قطره آتروپین هم استفاده میكنند. این قطره سـبب تاری چشم سالم میگردد و مجددا چشم تنبل مجبور به فعالیت میگردد. اگر علت آن اختلال انكساری نیز باشد عینك تجویز میگردد.
افتادگی پلك (DROOPING EYELID=PTOSIS)
تنها پلك بالا را درگیر میكند. هم در بـزرگسـالان و هم در كودكان مشاهده می شود امــا بیـشتر در افراد مسن. میتواند خفیف بوده و یا بسیار شدید بـاشـد و پـلـك چــشم را كاملا بپوشاند. عــلت آن مـادرزادی و یـا كـهـولـت سـن، صـدمـه بـه چشم، عـوارض اعـمـال جـراحی بـروی چـشـم، تـومــــور، اخلالت نورولوژیك، دیابت و اختلال در عـضـله بــالا آورنده پلك باشد. در كودكان هرگاه به موقع درمان
نگردد منجر به تنبلی چشم میگردد. جراحی پلك بهترین درمان آن است.
انقباض غیر ارادی چشم
(EYE TWITCHING=BLEPHAROSPASM)
یـك حـالت آزار دهـنـده و غـیر ارادی انقباض عضلات اطراف چشم میباشد. علل آن میتواند: استرس، تحریك ملتحمه و قرنیه، خستگی، بی خـوابی، زل زدن بـیـش از حــد بــه صفحه تلویزیون یــا مانیتور و یا خیاطی و اختلال سیستم عصبی باشد. درمان آن:معمولا خود بخود برطرف میگردد. كاهش استرس و استراحت به درمان آن كمك میــكند. در موارد شدید تزریق بوتوكس به عضله درگیر انجام میگیرد.
چشمهای پف كرده (PUFFY EYES)
این عارضه معمولا پس از مدت كوتاهی برطرف میگردد. علل
آن: اسـتـرس ، آلرژی، تغییرات هورمونی، گریه زیاد (بـدن بـه
هیجانات واكـنـش نشـان داده و خـون بیـشتری روانــه اطراف چشمها كرده و سبب تورم می گردد)، خـواب (سـدیـم زیــاد در رژیم غذایی سبب تجمع آب میگردد)، بی خوابی، كـم خـوابی (غلت زدن در خواب)، مصرف بیش از حد الكل . درمان آن: صورت خود را با آب یخ بشویید، سـدیم (مانند نمك)كمـتـری مـصـرف كـنــید، آب فراوان بنوشید، دو برش خیار را در یحچال خنـك كـرده و روی چشمها قرار دهید، دو چای كیسه ای را در آب سرد خیسانده و در یـخـچــــال آن را خنك كنید سپس روی پلكهای بسته قرار دهید.عامل آلرژی زا را شناسایی كرده و آن را حذف نمایید.
آماس ملتحمه (PINK EYES)
بـه التهاب و عفونت ملتحمه چشم می گویـنـد. عـــامل آن باكتری، ویروس و یا مواد آلرژی زا می بـاشنـد. بـا آنـكه زیاد جدی نیستند، امـا بـایـد درمـان گــردد. قـرمــزی، سوزش و الـتـهاب مـلتــحمه، اشـك ریـزی چشمها همرا با ترشـحـات چـركی از نشـانه هــای آن میباشد. واگیر دار است. درمـان استفاده از آنتی بیوتیكها و داروهای ضد التهاب می باشد. برای پیشگیری از آن:دستان خود را مرتبا با صابون بشویید، حوله و دستمال، قطره چشمی، مداد خط چشم، عـینك ایمنی خود را با دیگران بطور مشترك استفاده نكنید.
گل مژه (STY)
به تورم چركی مختصر غدد پلك (نزدیك انتهای ریشه مژه ها) اطـلاق می گردد. یـك عفـونت باكتریـایی می بـاشد كـه ســبب انسداد غدد چربی اطراف پلك می گردد. واگیر دار نیست. نشانه های آن قرمزی، تـورم و درد در ناحیه چـشم بوده و اندكی سبب تاری دید می گـردد. درمــان آن: ۱- كمپرس آب گرم توسط یك پارچه پاكیزه ۴ بار در روز به مـدت ۱۵ دقیقه. ۲- استـفـاده از آنتی بیوتیك قطره ای و یا پماد آن. از
مالیدن چشمها خودداری كنید زیرا سبب گسترش عفونت می گردد. بـرای پیشگیری از آان: دستهای خود را مرتبا با صابون بشویید.
خشكی چشم (DRY EYES)
هنگامی كه اشك چشم رطوبت و خاصیت روانگردانی خود را از دست می دهـد و یـا بـــه اندازه كافی ترشح نمیگردد، این عارضه ایجاد میشود. علت آن: كـــهولت سـن، یائسگی در زنان، عوامل محیطی مانند گــرد و غـبـار، آب و هـوای خـشـك و بـاد خـیـز، دود سیـگـــار،
استــفاده نادرست از لنزهای تماسی ، فقر ویتامین آ، كمبود خواب، خیره شدن زیاد به صفحه تلویزیون و یا مانیتور. علامت آن: خارش، قرمزی چشـمها، اشك ریزش، احساس یك جسم خارجی در چشم. درمان آن: تـجـویـز اشـــك مصنوعی.
اجسام شناور (FLOATERS)
نقطه های ریز، گرد و یا رشته مانندی كه در میدان دید شما مشاهده می گردد. زمانی كه به یك پس
زمینه روشن و یا نور درخشنده نگاه میكنید بیشتر نمایان میگردند. علت آن: زجاجیه چشم ماده ژلــه مانندی میباشد كه سبب ثبات چشمها می گـردد ایـن ماده حفره چشم داخلی را پر كرده است. آنها
در واقع ذرات سلولی شناور درون زجاجیه هستند كه سایه شان بر شبكیه چشم می افتد. در همه افـراد وجـود داشــته و طبیعی و بی ضرر میباشند. اما افزایش ناگهانی آن همـراه بـا تــلالو های جرقه
مانند در چشم می تواند دلیل جدایی شبكیه باشد كه بسیار خطرناك است. الـبـتــه در افرادی كه مبتلا به میگرن هستند ممكن است در چشـمانشـان یـك تلالـو جـــرقه مـانند سوسو زننده به مدت ۱۵ ثانیه ایجاد گردد كه علت آن فشار زجاجیه به شبكیه میباشد.

نویسنده: مهران

منبع : پورتال مردمان