هویت زن در اسلام

اسلام بیان می‏كند كه زن نیز مانند مرد انسان است، و هر انسانی چه مرد و چه زن فردی است از انسان كه در ماده و عنصر پیدایش او دو نفر انسان نر و ماده شركت و دخالت داشته‏اند، و هیچ یك از این دو نفر بر دیگری برتری ندارد، مگر به تقوا، همچنانكه كتاب آسمانی خود می‏فرماید: "یا ایها الناس انا خلقناكم من ذكر و انثی، و جعلناكم شعوبا و قبائل لتعارفوا، ان اكرمكم عند الله اتقیكم". (۱)
بطوری كه ملاحظه می‏كنید قرآن كریم هر انسانی را موجودی گرفته شده و تالیف یافته از دو نفر انسان نر و ماده می‏داند، كه هر دو بطور متساوی ماده وجود و تكون او هستند، و انسان پدید آمده(چه مرد باشد و چه زن)مجموع ماده‏ای است كه از آن دو فرد گرفته شده است.
قرآن كریم در معرفی زن مانند آن شاعر نفرمود: "و انما امهات الناس اوعیهٔ" (۲) ، و مانند آن دیگری نفرمود:
بنونا بنوا ابناءنا و بناتنا
بنوهن ابناء الرجال الاباعد (۳)
بلكه هر فرد از انسان(چه دختر و چه پسر)را مخلوقی تالیف یافته از زن و مرد معرفی كرد، در نتیجه تمامی افراد بشر امثال یكدیگرند، و بیانی تمام‏تر و رساتر از این بیان نیست، و بعد از بیان این عدم تفاوت، تنها ملاك برتری را تقوا قرار داد.
و نیز در جای دیگر فرمود:
"انی لا اضیع عمل عامل منكم من ذكر او انثی، بعضكم من بعض" (۴)
در این آیه تصریح فرموده كه كوشش و عمل هیچكس نزد خدا ضایع نمی‏شود، و این معنا را تعلیل كرده به اینكه چون بعضی از بعض دیگر هستید، و صریحا نتیجه آیه قبلی كه می‏فرمود:
"انا خلقناكم من ذكر و انثی..." (۵)
را بیان می‏كند، و آن این است كه مرد و زن هر دو از یك نوع هستند، و هیچ فرقی در اصل خلقت و بنیاد وجود ندارند.
آنگاه همین معنا را هم توضیح می‏دهد به اینكه عمل هیچ یك از این دو صنف نزد خدا ضایع و باطل نمی‏شود، و عمل كسی به دیگری عاید نمی‏گردد، مگر اینكه خود شخص عمل خود را باطل كند.و به بانگ بلند اعلام می‏دارد: "كل نفس بما كسبت رهینهٔ" (۶) ، نه مثل مردم قبل از اسلام كه می‏گفتند: "گناه زنان به عهده خود آنان و عمل نیك‏شان و منافع وجودشان مال مردان است!"و ما انشاء الله به زودی توضیح بیشتری در این باره خواهیم داد.
پس وقتی به حكم این آیات، عمل هر یك از دو جنس مرد و زن(چه خوبش و چه بدش)به حساب خود او نوشته می‏شود، و هیچ مزیتی جز با تقوا برای كسی نیست، و با در نظر داشتن اینكه یكی از مراحل تقوا، اخلاق فاضله(چون ایمان با درجات مختلفش و چون عمل نافع و عقل محكم و پخته و اخلاق خوب و صبر و حلم)است، پس یك زنی كه درجه‏ای از درجات بالای ایمان را دارد، و یا سرشار از علم است، و یا عقلی پخته و وزین دارد، و یا سهم بیشتری از فضائل اخلاقی را دارا می‏باشد، چنین زنی در اسلام ذاتا گرامی‏تر و از حیث درجه بلندتر از مردی است كه هم طراز او نیست، حال آن مرد هر كه می‏خواهد باشد، پس هیچ كرامت و مزیتی نیست، مگر تنها به تقوا و فضیلت.
و در معنای آیه قبلی بلكه روشن‏تر از آن آیه زیر است، كه می‏فرماید: "من عمل صالحا من ذكر او انثی و هو مؤمن فلنحیینه حیوهٔ طیبهٔ، و لنجزینهم اجرهم باحسن ما كانوا یعملون" (۷) .
و نیز آیه زیر است كه می‏فرماید:
"و من عمل صالحا من ذكر او انثی و هو مؤمن فاولئك یدخلون الجنهٔ، یرزقون فیها بغیر حساب" (۸) .
و نیز آیه زیر است كه می‏فرماید:
"و من یعمل من الصالحات من ذكر او انثی و هو مؤمن فاولئك یدخلون الجنهٔ، و لا یظلمون نقیرا" (۹)
علاوه بر این آیات كه صریحا تساوی بین زن و مرد را اعلام می‏كند، آیات دیگری هست كه صریحا بی‏اعتنائی به امر زنان را نكوهش نموده، از آن جمله می‏فرماید:
"و اذا بشر احدهم بالانثی ظل وجهه مسودا و هو كظیم، یتواری من القوم من سوء ما بشر به، ا یمسكه علی هون ام یدسه فی التراب، الا ساء ما یحكمون" (۱۰) .
و اینكه می‏فرماید خود را از شرمساری از مردم پنهان می‏كند، برای این است كه ولادت دختر را برای پدر ننگ می‏دانستند، و منشا عمده این طرز تفكر این بود كه مردان در چنین مواقعی تصور می‏كردند كه این دختر به زودی بزرگ خواهد شد، و ملعبه و بازیچه جوانان قرار خواهد گرفت، و این خود نوعی غلبه مرد بر زن است، آن هم در یك امر جنسی كه به زبان آوردن آن مستهجن و زشت است، در نتیجه، ننگ زبان زد شدنش به ریش پدر و خاندان او می‏چسبد.
همین طرز تفكر، عرب جاهلیت را واداشت تا دختران بی گناه خود را زنده زنده دفن كنند.سبب دیگر قضیه را كه علت اولی این انحراف فكری بود در گذشته خواندید، و خدای تعالی در نكوهش از این عمل نكوهیده، تاكید كرده و فرمود:
"و اذا الموؤدهٔ سئلت، بای ذنب قتلت". (۱۱)
از بقایای اینگونه خرافات بعد از ظهور اسلام نیز در بین مسلمانان ماند، و نسل به نسل از یكدیگر ارث بردند، و تاكنون نتوانسته‏اند لكه ننگ این خرافات را از صفحه دل بشویند، به شهادت اینكه می‏بینیم اگر زن و مردی با یكدیگر زنا كنند، ننگ زنا در دامن زن تا ابد می‏ماند، هر چند كه توبه هم كرده باشد، ولی دامن مرد ننگین نمی‏شود، هر چند كه توبه هم نكرده باشد، با این كه اسلام این عمل نكوهیده را هم برای زن ننگ می‏داند، و هم برای مرد، هم او را مستحق حد و عقوبت می‏داند و هم این را، هم به او صد تازیانه می‏زند و هم به این.

علامه سید محمد حسین طباطبایی
پی‏نوشت‏ها:
۱. هان ای مردم، ما یك یك شما را از نر و ماده آفریدیم، و شما را شعبه و قبیله‏ها قرار دادیم تا یكدیگر را بشناسید، و بدانید كه گرامی‏ترین شما نزد خدا باتقواترین شما است."سوره حجرات، آیه ۱۳"
۲. مادران تنها و تنها صدف و ظرف پیدایش انسانها هستند.
۳. فرزندان پسران ما، فرزندان خودمان هستند و اما فرزندان دختران ما، فرزند مردمی بیگانه‏اند.
۴. من عمل هیچ عامل را ضایع و بی نتیجه نمی‏كنم چه مرد و چه زن، بعضی از شما از بعضی دیگر هستید."سوره آل عمران، آیه ۱۹۵"
۵. سوره حجرات، آیه ۱۳
۶. هر كسی در گرو عمل خویش است."سوره مدثر آیه ۳۸"
۷. هر آن كس كه عمل صالح بجا آورد، چه مرد باشد و چه زن، به شرطی كه عملش توام با ایمان گردد، بر او زندگی طیب و پاكی داده و اجرشان بر طبق بهترین عملی كه می‏كردند می‏دهیم."سوره نحل، آیه ۹۷"
۸. و هر كس عملی صالح كند، چه مرد باشد و چه زن، به شرط اینكه ایمان داشته باشد، چنین كسانی داخل بهشت می‏شوند و بدون حساب روزی خواهند داشت."سوره مؤمن، آیه ۴۰"
۹. و كسی كه عملی را از اعمال صالحه انجام دهد، چه مرد باشد و چه زن، البته به شرط آنكه دارای ایمان باشد، چنین كسانی داخل بهشت می‏شوند و به اندازه خردلی ستم نمی‏شوند."سوره نساء، آیه ۱۲۴"
۱۰. و هر گاه یكی از آنان اطلاع حاصل می‏كند كه خداوند دختری به او داده، صورتش شروع به سیاه شدن می‏كند و این در حالی است كه مالامال از خشم است و خود را از شرمساری، از مردم پنهان نموده، فكر می‏كند، آیا پیه و روغن این ذلت را بر خود بمالد و دخترش را نگهدارد و یا برای رهائی از این ننگ، او را زنده زنده در خاك كند، آگاه باشید كه در این طرز تفكر سخت‏خطا كرده‏اند."سوره نحل، آیه ۵۹"
۱۱. روزی كه از دختر زنده به گور شده می‏پرسند به چه گناهی كشته شد."سوره تكویر، آیه ۹"

منبع : مجمع جهانی شیعه شناس