خانه‌ای روی آب

هفته گذشته مگفا به مناسب سالگرد تاسیس خود اقدام به برگزاری نشست مطبوعاتی کرد. در این نشست که با حضور خبرنگاران حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات همراه بود مگفا به تشریح دستاوردهای و برنامه‌های آینده خود پرداخت.
با نگاهی دقیق‌تر و با مطالعه اخبار و گزارشات نقل شده از این نشست خبری در این نوشته سعی می‌کنیم تحلیلی بر عملکرد این فرزند کوچک سازمان گسترش و نوسازی صنایع و معادن وزارت صنایع ارائه دهیم.
● مگفا چیست؟
مگفا یا همان مرکز گسترش فناوری اطلاعات یکی از زیرمجموعه‌های سازمان گسترش است که با هدف "توسعه فناوری اطلاعات در کشور" با چشم‌انداز تبدیل شدن به توانمندترین شرکت مادر (Holding) ایرانی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات ماموریت‌های بلندپروازانه‌ای نظیر اشاعه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور، ایفای نقش اثربخش در جهانی کردن صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران، توسعه صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات از طریق سرمایه‌گذاری مشترک با بخش خصوصی، مدیریت طرح‌های تولیدی و خدماتی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات در داخل و خارج و تولید محصولات و ارائه خدمات با فناوری و دانش پیشرفته در بازار جهان با سرمایه‌گذاری و مشارکت عمده سازمان گسترش نوسازی و شرکت‌های اقماری آن راه‌اندازی شد.
ماموریت‌های بلند پروازانه مگفا که در بالا بدان اشاره شد عینا از وب‌سایت رسمی‌ این شرکت نقل قول شده اما همانطور که در ادامه خواهید خواند در واقع نه تنها محقق نشده‌اند که بلکه عمدتا با عدم کامیابی و صرف هزینه‌های فراوان نیز همراه بوده است.
● مگفا توانمندترین شرکت مادر ایرانی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات
رسالت شرکت مادر ایرانی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، مدیران این شرکت را بر آن داشت تا با راه اندازی واحدی تخصصی به نام بخش سرمایه‌گذاری و از طریق ارائه طرح‌های اقتصادی به سازمان گسترش و نوسازی ایران اقدام به سرمایه‌گذاری با بخش خصوصی از طریق مشارکت در طرح‌های اقتصادی حوزه فناوری اطلاعات و تاسیس شرکت‌های اقماری کنند.
هرچند که با بررسی شرکت‌های تاسیس شده، متوقف شده و یا منحل شده به وضوح مشاهده می‌شود که این شرکت به دلیل عدم تخصص در ارزیابی و امکان‌سنجی طرح‌های اقتصادی در حوزه فناوری اطلاعات و حتی نبود چالاکی و تیزبینی در انتخاب فرصت‌های سرمایه‌گذاری کارنامه موفقی در حوزه فناوری اطلاعات ندارد.
● شرکت برج الکترونیکی شیراز
شرکت برج الکترونیکی شیراز با هدف گسترش کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در استان فارس و با مشارکت مرکز گسترش فناوری اطلاعات، شرکت توسعه صنایع و صادرات فارس و شرکت طلیعه‌داران فناوری شیراز، در تاریخ ۲۳/۱۰/۸۳ در شهر شیراز تاسیس شد متولی پروژه‌ای است که شاید به دلیل رشد تصاعدی قیمت املاک بتوان به عنوان یک سرمایه‌گذاری مشارکتی موفق از آن نام برد.
این پروژه همان پروژه برج الکترونیکی شیراز است که در این نشست خبری مدیر عامل مگفا با اعلام افتتاح برج الکترونیکی شیراز تا پایان شهریورماه سال جاری و سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیاردی در این طرح و بیان اینکه از آنجائیکه شیراز قطب الکترونیکی و به عنوان منطقه ویژه برق مطرح است این استان به عنوان پایلوت این پروژه مطرح شد که در صورت کسب نتایج مورد نظر در کل کشور راه‌اندازی می‌شود، اشاره‌ای به لزوم ایجاد یک ساختمان اداری و تجاری توسط مگفا نکرد، زیرا حجم اصلی سرمایه‌گذاری این طرح مربوط به زمین و بنای آن می‌‌شود و طبق تماسی که با بخش فروش برج گرفته شد ایشان اعلام کردند که بخش‌های ساختمانی روبه اتمام است اما هنوز تاسیسات و زیر ساخت‌های ارتباطی نظیر فیبر نوری و دیتا سنتر آن ایجاد نشده است.
آیا این سرمایه‌گذاری که در واقع تفاوتی با ساخت و سازهای عمومی‌ در بخش خصوصی ندارد می‌تواند برگی از افتخارات یک شرکت فناوری اطلاعات شبه دولتی باشد؟ آیا این طرح بدون در نظر گرفتن دیتا سنتر و فیبر نوری تفاوتی با همین مجتمع کامپیوتر پایتخت دارد؟ و درحالیکه شرکت‌های توانمند خصوصی از عدم استقبال و موفقیت تجاری خدمات دیتا سنتر برای ارائه سرویس به شرکت‌ها و سازمان‌ها سخن می‌گویند آیا تاسیس دیتا سنتر در این برج می‌تواند ویژگی بارزی برای این طرح باشد؟
در مصاحبه ایشان اشاره‌ای به شرکت فاوا کیش گستر نشد که با هدف توسعه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در منطقه آزاد کیش با مشارکت مرکز گسترش فناوری اطلاعات (مگفا) و دانشگاه کیش در مهر ماه سال ۱۳۸۳ تاسیس شده است. این شرکت با انتظاراتی مشابه و بیان اینکه کیش پایلوت شهر فناوری اطلاعات در کشور است، تاسیس شده و طبق خبری از مگفا قرار بود بیش از ۳۲ شرکت فناوری اطلاعات در برج فناوری اطلاعات کیش به سه روش مجازی، مقیم و شریک تجاری مستقر شوند، علیرغم چندین بار افتتاح رسمی‌توسط مقامات، هیچگاه به اهداف مورد نظر دست نیافت بنابراین امید است که این طرح نیز پس از افتتاح به این عارضه دچار نشود.
● شرکت مشاوران گسترش الکترونیک ایما (مگا):
یکی دیگر از دستاوردهای مگفا و شرکت‌های اقماری آن که ایشان در مصاحبه خود بدان اشاره کرد، فروش اینترنتی خودرو که نتیجه آن در طول کمتر از چهار ماه ‌٢٠٠ میلیارد تومان برای فروش ‌١٥ هزار خودرو بوده توسط شرکت مشاورین گسترش الکترونیک ایما (مگا) است.
این شرکت که با هدف ارائه خدمات مشاوره، برنامه‌ریزی و مدیریتی، امور سرمایه‌گذاری، نظارت و اجرای طرح‌های مطالعاتی در زمینه‌های مورد نیاز توسعه اقتصادی و اجتماعی، اطلاع‌رسانی، امور شبکه‌های رایانه‌ای جهانی و داخلی، فناوری اطلاعات، ایجاد پایگاه اطلاعات اقتصادی، اجتماعی و ارائه خدمات آماری، انجام خدمات مشاوره‌ای در امور انفورماتیک و الکترونیک و انجام هر‌گونه فعالیت فنی، اقتصادی و تجاری، با مشارکت مرکز گسترش فناوری اطلاعات (مگفا)، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و بخش خصوصی در تاریخ ۱۰/۹/۸۱ تاسیس شد.
این شرکت در واقع یکی از شرکت‌های موفق مگفا است که با مشارکت بخش خصوصی تاسیس شده است اما طرح فروش اینترنتی خودرو را از سمت دیگری نیز می‌توان دید. آیا فروش اینترنتی که امروزه حتی در ایران افرادی از این طریق امرار معاش می‌کنند و با راه اندازی سایتی اقدام به فروش کالا می‌کنند آنچنان طرح پیچیده‌ای بود که خودروسازان بزرگ کشور اقدام به واگذاری آن به یک شرکت خصوصی کنند؟ این طرح که بنا به گفته‌ها با مخالفت برخی از مدیران اجرایی خودروسازان همراه بود در نهایت پس از کش و قوس‌های فراوان به این شرکت واگذار شد تا از این طریق بخشی از ۲۰۰ میلیارد تومان فروش چهار ماهه نیز به ایشان تعلق گیرد.
● ایران فاوا گسترش
ایران فناوری اطلاعات و ارتباطات گسترش (ایران فاوا گسترش) با هدف پیاده‌سازی و ارائه خدمات مشاوره‌ای در زمینه برنامه‌ریزی منابع سازمانی (Enterprise Resource Planning - ERP)، زنجیره تامین (Supply Chain Management - SCM)، ارتباط با مشتریان (Customer Relationship Management - CRM) و سیستم‌های مدیریت چرخه عمر محصول (Product Lifecycle Management - PLM) به شرکت‌ها و صنایع بزرگ کشور و منطقه از جمله صنعت خودروسازی با مشارکت مرکز گسترش فناوری اطلاعات (مگفا) و گروه صنعتی ایران خودرو در تاریخ ۹/۱۲/۸۴ تاسیس شد.
در این مصاحبه به یکی از دست آوردهای این شرکت یعنی اجرای سیستم نرم‌افزار برنامه‌ریزی منابع سازمانی (Enterprise Resource Planning) یا ERP در شرکت ایران خودرو اشاره شده است. شاید بهتر باشد مدیران اجرایی ایران خودرو در این زمینه اظهار نظر کنند که نقش شرکت ایران فاوا گسترش در استقرار این طرح چگونه است؟
همچنین در این مصاحبه اشاره‌ای به دستاوردهای شرکت‌های فاوا کیش گستر، شرکت نرم‌افزاری پویامهر، فاوا پزشکی گسترش، پرشیا فاوا گسترش نشد و مجددا طبق سنت مصاحبه‌های ایشان از طرح‌های بزرگی چون "ایران لند" (مشابه دیزنی لند)، پارک هنرهای دیجیتالی، شرکت ICT در خودرو و پایگاه تحلیلی داده و هوش اداری نام برده شد که ما را به یاد مصاحبه‌های چند سال قبل ایشان در مورد پارک‌های فناوری اطلاعات تهران و یا بزرگترین پروژه بانکداری الکترونیکی(منظور پروژه پست بانک است) و بزرگترین پارک تفریحی،علمی‌خاورمیانه در کیش می‌اندازد. مگفا همواره در اظهارات رسمی‌خود به ذکر نام و یا اهداف تعیین شده طرح‌های در دست اجرا و یا انجام شده اکتفا کرده و تاکنون گزارشی از بازده اقتصادی و یا حتی نتایج عملکرد ارائه نکرده است.
شرکت‌های اقماری و حتی خود شرکت مگفا نقش موثر و قابل قبولی در مقایسه با شرکت‌های موفق واقعا خصوصی و بدون پشتوانه دولتی در بازار این بخش ندارند و عمده سرمایه شرکت مگفا و شرکت‌های اقماری آن بیشتر بر پایه املاک و مستغلات و حتی گاهی بخش اعظم درآمد ایشان از فروش و اجاره همین املاک، مستغلات به شرکت‌های داخلی و یا خارجی و سایر فعالیت‌های غیرمرتبط است.
هرچند که هدف از تاسیس شرکت مگفا توسط سازمان گسترش این بود که بتواند نقش موثری در توسعه کابرد فناوری اطلاعات در کشور ایجاد کند اما شرکت مگفا نتوانسته است در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات جایگاه و نقشی متناظر با جایگاه و نقش سازنده سازمان گسترش و نوسازی در حوزه صنعت کشور ایفا و تداعی کند.
● یک شرکت خصوصی!
مگفا برای شرکت‌های خصوصی فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به نوعی هوو محسوب می‌شود، چرا که در زمان حضور در مناقصات و مزایده‌های حوزه ICT با پشتوانه سرمایه و نام به ارث برده از سازمان گسترش و نوسازی با وجه یک شرکت خصوصی به رقابتی ناعادلانه با شرکت‌های خصوصی می‌پردازد و در زمان فروش محصول و خدمات به بازار شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی خود را دولتی (زیر مجموعه سازمان گسترش) معرفی می‌کند، به طوریکه در جلسات معارفه گاهی مگفا را به کنایه یک شرکت خصولتی (خصوصی-دولتی) معرفی می‌کنند تا با استفاده از وجه دولتی خود مقدمات ترک تشریفات و به رخ کشیدن نام پدر(سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران) را فراهم کند و با اتکا از وجه خصوصی خود امکان شرکت در مناقصات و مزایدات دولتی را فراهم می‌کند.
● جاذب پروژه
پس از پیروزی در مناقصه‌ها و مزایده‌ها که عموما از صدقه سر خصولتی بودن مگفا است، در نهایت پروژه جذب شده به دلیل نبود دانش، تجربه و امکانات مورد نیاز نهایتا به یک پیمانکار بیرونی واگذار می‌شود و پس از آن مگفا در واقع به عنوان تنها یک نقطه تماس بین پیمانکار واقعی و کارفرمایان دولتی نقش بازی می‌کند.
البته در جاهایی که مگفا مغرور شده و خود بنای انجام پروژه را به تنهایی می‌گذارد نتایج جالبی کسب می‌شود که به عنوان نمونه می‌توان به نتیجه پروژه ۷۵ میلیاردی "طرح جامع پست بانک" اشاره کرد که مگفایی تجربه در حوزه بانکی به عنوان ناظر پروژه در آن حاضر شده بود.
● واحد‌های کسب و کار مگفا
۱)واحد یادگیری الکترونیکی
در این مصاحبه اشاره شد که در حوزه‌ی یادگیری الکترونیکی، مگفا با بیش از ‌٧٠٠ ساعت آموزش و زیر پوشش قرار دادن بیش از ‌١٠ هزار کاربر به اولین مرکز مدیریت‌های مجازی ایران تبدیل می‌شود. این واحد یکی از بزرگترین واحدهای مگفا از لحاظ تعداد پرسنل و حجم سرمایه گذاری سازمان گسترش و نوسازی است. به هر طریق این واحد با اتکا به سرمایه‌گذاری مستقیم سازمان گسترش و نوسازی و بدون دغدغه از عملکرد اقتصادی و بازگشت سرمایه به رقابت به رقبای داخلی و خصوصی خود در این حوزه می‌پردازد. این بخش با عقد چندین قرارداد با شرکت‌های داخلی و خارجی در جهت تامین محتوی آموزشی اقدام به تولید دروه‌های آموزشی در حوزه‌های تخصصی و عمومی‌ کرده است و از طریق اعطای یارانه توسط بخش آموزش سازمان گسترش به شرکت‌های تحت پوشش و تابعه به تزریق محصولات خود به بیش از ۴۰ سازمان و شرکت دولتی و یا نیمه دولتی می‌کند که برای نمونه می‌توان به فروش این محصولات به ایران خودرو، سایپا، شرکت و حتی خود سازمان گسترش و نوسازی اشاره کرد.
۲) واحد سیستم‌های پیامدهی
این واحد که یکی از موفق‌ترین واحدهای تجاری مگفا از لحاظ گردش مالی است و شاید بسیاری نام مگفا را به واسطه حضور این واحد در بازار خدمات و محصولات فناوری اطلاعات شنیده باشند، بخشی قابل توجهی از اخبار منتشر شده از این نشست خبری را تشکیل می‌دهد.
عمده فعالیت این بخش ارائه خدمات در بخش پیام کوتاه است که با استفاده از پیش شماره ۳۰۰۰ اقدام به ارائه خدمات می‌کند. این بخش نیز با اتکا به خصولتی بودن اقدام به کسب مجوز از شرکت ارتباطات سیار کرد و با تکیه بر پشتوانه مالی مناسبی که در اختیار داشت بدون نگرانی از پرداخت هزینه حداقل ۵ میلیون پیام کوتاه(ماهیانه حدود ۶۰ میلیون تومان) با توجه به تعهد قراردادی با شرکت ارتباطات سیار اقدام به فروش محصولات و خدمات با قیمتی نازلتر نسبت به رقبای خصوصی خود یعنی شرکت‌های رهیاب رایانه گستر و آتیه داده‌پرداز کرد. شاید یکی از دلایل موفقیت مگفا علاوه بر کیفیت مطلوب خدمات در گذشته، دولتی بودن آن است که توانسته بخش قابل توجهی از دولتی‌های را از جمله نهاد ریاست جمهوری، وزارت کشور و غیره را که در نشت خبری به آنها اشاره شده است به خود جذب کند.
۳) واحد خدمات مشاوره فاوا
واحد خدمات مشاوره که آمادگی خود جهت ارائه خدمات: معماری سازمانی و برنامه‌ریزی راهبردی فاوا، انتخاب راه‌حل‌های سازمانی، مشاوره کسب و کار، مدیریت و نظارت بر پروژه‌های فاوا، مخازن داده و هوش تجاری (Business Intelligence & Data Warehousing)، بانکداری الکترونیکی، مدیریت و راهبری پارک‌های فاوا، مشاوره توسعه زیر ساخت فنی اعلام کرده یکی از واحدهای است که با بر پایه استراتژی نقطه تماس بین دولتی‌ها و خصوصی‌ها بنا شده زیرا همانطور که از لیست خدمات بر می‌آید انجام تمامی‌ این کارها توسط یک شرکت امری غیر واقعی به نظر می‌رسد. ایشان در این مصاحبه خبری گفت: واحد خدمات مشاوره در وزارتخانه‌هایی همچون وزارت بازرگانی و شرکت‌هایی مثل شرکت گاز و مناطق آزاد مگفا سرویس‌دهی خواهد کرد. با مراجعه به وب سایت شرکت مگفا و مشاهده لیست همکاران شرکت مگفا در این بخش می‌توان نتیجه گرفت مگفا از طریق عقد قرارداد با شرکت‌های دولتی و انتقال آن به شرکت‌های خصوصی داخلی و خارجی به صورت پیمانکاری نقش واسطه گری خود را ایفا می‌کند تا با به دست آوردن ژست یک شرکت فعال و موفق در بخش فناوری اطلاعات قلب‌های مدیران سازمان سازمان گسترش و وزرات صنایع را تسخیر کند.
۴) واحد ویدئو کنفرانس
ایده کسب درآمد از طریق واسطه‌گری در قالب فروش تکنولوژی‌های نو و مورد علاقه مدیران دولتی و سپس اخذ نمایندگی از شرکت نروژیTANDBERG مقدمه ای برای حضور مگفا در حوزه ارتباطات از راه دور بود. این بخش که آوازه چندانی در بازار ایران ندارد در واقع یکی از بخش‌های غیر مولد مگفا است که از طریق فروش محصولات ویدئو کنفرانس شرکت TANDBERG با حداقل حاشیه سود نسبت به رقبای خود سعی در کسب سهمی‌از بازار این بخش دارند. در نشست خبری اشاره شد که با استفاده از این خدمات برای اولین بار در خاورمیانه درمان از راه دور را انجام خواهد شد به طوریکه با گرفتن فشار خون، ضربان قلب و دیگر علائم حیاتی بیمار را به پزشک معرفی می‌کند. اما اشاره‌ای نشد که مگفا تنها وارد کننده و فروشنده آن است حتی برای تعمیرات این دستگاه‌ها به کشور مبدا برگشت داده می‌شوند.
۵) واحد شناسایی از طریق امواج رادیویی
در مگفا واحدی جدیدی در حال تولد است. مگفا که همواره علاقه‌مند به تکنولوژی‌های نو است این بار نیز با راه‌اندازی این بخش به پا به عرصه RFID گذاشته که شرکت‌های خصوصی قبلا از وی در آن فعالیت را آغاز کرده‌اند.
● سایر فعالیت‌ها
علاوه بر موارد فوق مگفا در فعالیت‌های دیگری نیز از قبیل خرید و فروش املاک مورثی از سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، اجاره املاک تجاری و اداری تحت تملک و یا حتی در کارهای فرهنگی و اجتماعی نیز مشغول است که می‌توان به همکاری این شرکت با شرکت نفتی شل و یا UNDP در قالب یک واحد داخلی مگفا از طریق جذب بودجه‌های فرهنگی و توسعه‌ای این سازمان‌ها خارجی برای کشورهای در حال توسعه اشاره کرد.
● نتیجه
در این مصاحبه همچون مصاحبه‌ها و اخبار گذشته از مگفا با بیان نام طرح‌ها و پروژه‌های به اصطلاح دهان پرکن سعی در بیان توانمندی‌ها و دستاوردها بود و اشاره‌ای به نتایج اقتصادی این طرح‌ها نشد، اما جواب یکی از سوالات می‌تواند گواهی بر این مدعا باشد که مگفا همچنان بازده اقتصادی قابل قبولی ندارد، زیرا درخصوص سوال جدا شدن مگفا از سازمان گسترش و نوسازی صنایع و تبدیل شدن آن به یک شرکت خصوصی گفته شد: هنوز این کار را نمی‌توانیم انجام دهیم چراکه هنوز درباره سودآور بودن آن و سرمایه گذاری و تبدیل آن به شرکت مستقل مطمئن نیستیم.
در پایان می‌توان گفت که مگفا یک شرکت دولتی یا شاید خصولتی، با سرمایه دولتی است که هیچگاه گزارشات مالی از عملکرد اقتصادی آن منتشر نشده و همواره با سکوت خود در برابر منتقدین و انجام مذاکرات و پاسخگویی به این انتقادات از طریق مذاکرات غیرآشکار با مدیران سازمان گسترش و نوسازی و حتی وزارت صنایع و بعضا افراد ذی نفوذ سعی به عدم پاسخگویی به افکار عمومی‌ می‌کند.
این شرکت که همواره در سایه کمی ‌و کیفی عملکرد برادر بزرگتر خود، شرکت گسترش انفورماتیک، بوده و از طریق فعالیت‌های اقتصادی و غیر اقتصادی خارج از رسالت و ماموریت محوله و با استفاده ماهرانه از ماهیت دوگانه دولتی و خصوصی و حتی راهکارهای تجاری و غیر تجاری اقدام به رقابت با بخش خصوصی در بازار فناوری اطلاعات می‌کند.
با توجه به موارد فوق در زمانی که مکررا بحث اجرای اصل ۴۴ مطرح است و با وجود آنکه نام این شرکت نیز در لیست فروش شرکت‌های دولتی قراردارد شاید بهتر باشد با نظارت بیشتر و ارائه گزارشات شفاف از عملکرد این شرکت هر چه زودتر مقدمات واگذاری آن فراهم شود تا این شرکت با حضور در بازار واقعی و بدون پشتیبانی و به دوش کشیدن نام پدر خلف خود همچون سایر شرکت‌ها به فعالیت و نوآوری روی آورد و بیش از این نام نیک و خدمات به یاد ماندنی سازمان گسترش و نوسازی در حوزه تولیدات، خدمات، آموزش و مشاوره در حوزه صنعت را تحت تاثیر قرار ندهد.

نوشته: علی رحیمیان
منابع:
http://www.sanatnews.ir/detail.asp?id=۶۹۸۷
http://www.ilna.ir/shownews.asp?code=۴۴۶۱۴۵
http://www.itiran.com/?type=news&id=۵۸۹۹
http://isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-۱۱۹۸۳۴۶&Lang=P
http://www.ictna.ir/news/archives/۰۱۶۵۹۲.html
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=۸۷۰۶۲۵۰۶۱۹
http://iranictnews.ir/tags/۲۶۵۴/T_۳۷۲۶۰_____فعالیت-های-مگفا-تشریح-شد.htm
http://www.alef.ir/content/view/۳۱۸۸۷/۸۵/
http://www.magfa.com

منبع : آژانس خبری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایستنا