اطلاع‌رسانی درباره اطلاع‌رسانی

وقتی صحبت از جامعه اطلاعاتی و اینترنت است، یکی از مفاهیمی که تداعی می شود اطلاع‌رسانی است. با اشاعه اینترنت و طلوع جامعه اطلاعاتی و با امکان دسترسی سریع و اسلوب‌مند به انبوه عظیم اطلاعات، وضعیتی پدید آمده است که انسان خو گرفته به شیوه‌های متداول تبادل اطلاعات توان هضم و بهره گیری بهینه از این وفور را ندارد. بی علت نیست که توانمندترین استفاده کنندگان از اینترنت در همه جهان را اقشار جوان تشکیل می دهند، اقشاری که هنوز در حال آزمودن و یادگیری روش‌های ایجاد ارتباط با محیط اند و در تعریف فضای ارتباطی خود مقید به حدود و ثغور سنتی نشده اند. در آینده عموماً موفق ترین افراد جامعه کسانی خواهند بود که در مسیر فعالیت خود بیشترین توانایی را در بهره گیری از امکانات جامعه اطلاعاتی بروز می دهند، و موفق ترین ملل آنهایی هستند که شهروندانشان بالاترین میانگین توانمندی در این زمینه را دارا هستند.
گذشته از دستاوردهای شگفت انگیز انقلاب اطلاع رسانی در زمینه‌های علوم، فناوری و خلاقیت‌های هنری، دستاورد فراگیرتر و نهایتاً عمیق تر این دگرگونی، توانمندسازی توده شهروندان عادی است. به عنوان مقایسه شهروندهای دو کشور یا دو منطقه را در نظر بگیرید که یکی به انواع مطبوعات، کتب و رسانه ها دسترسی دارد و آن دیگر همه اطلاعاتش را از کانال‌های محدود استرلیزه شده دریافت می کند. در جامعه اطلاعاتی باید این نسبت ها را چند ده یا چند صد برابر کرد. طبعاً هر گسترش امکانات ضایعاتی جانبی نیز به همراه خواهد داشت ولی نتیجه غالب و آماری، توانمندتر کردن عامه شهروندان و به تبع آن توانمندتر کردن مدیریت برخاسته از جامعه است. هیچ شکی نیست که جامعه اطلاعاتی شهروندان آگاه تر و توانمندتر می پروراند و موازنه سنتی میان شهروند و حکومت را برهم می زند. حکومتی عاقل و بادرایت است که از توانمندتر شدن شهروندان استقبال کرده و از این شکوفایی توان ها برای پیشبرد جامعه و پاسخگوتر شدن خود به شهروندان استفاده کند.
در سال گذشته از دور یا نزدیک شاهد برگزاری آخرین مرحله کنفرانس سران جامعه اطلاعاتی (WSIS) در تونس بودیم، آخرین مرحله از یک حرکت چند ساله که صرفنظر از انگیزه‌های پنهانی که شاید بعضی برپاکنندگان آن در ذهن داشتند، یک شعار و پیام اصلی اش یافتن راهکارهایی برای پر کردن شکاف توانمندی اطلاع رسانی میان جهان پیشرفته و جهان رشد نیافته و در حال رشد بود. در تعقیب قطعنامه این اجلاس قرار است امسال نیز یک اجلاس چهارروزه، ۱۱-۸ آبان، برای بحث پیرامون راهبری اینترنت در شهر آتن برگزار شود. اکنون وقت آن است که به نارسایی‌های بارز اطلاع رسانی در کشورمان پیرامون WSIS اشاره ای داشته باشیم و آرزو کنیم در دوره جدید پوشش خبری _ تحلیلی از استاندارد بالاتری برخوردار باشد. کسانی که جریان WSIS را صرفاً از طریق رسانه‌های داخلی دنبال می کردند اکثراً با دو نوع نوشته و گفتار روبه رو می شدند، یک دسته انشانویسی‌های مبتذل، گنگ و نامفهوم که معلوم نبود کوشش برای استتار سردرگمی نویسنده است یا صرفاً محصول نارسایی ترجمه، و دسته ای دیگر موضع گیری‌های به نسبت تند سیاسی، اغلب به نقل قول از مسئولان و نمایندگان خود گمارده کشوری در WSIS. یادآوری چند نمونه از این برداشت ها و حتی اشارات صریح در مورد جریان اجلاس فوق الذکر از مطبوعات آن زمان گویای مقصود است:
۱) استکبار و استعمار که حق کشی و غارت منابع جهانی پیشه اوست، اکنون این عادت را به عرصه اینترنت نیز تسری داده و با در دست گرفتن منابع اینترنتی که حق طبیعی همه بشریت است مانع پیشبرد این فناوری در کشورهای جهان سوم می شود. ایران و کشورهای همسو در اجلاس WSIS به مبارزه با این جریان برخاسته اند.
۲) استکبار می کوشد با استفاده از منابع اطلاع رسانی سلطه فرهنگی خود را نیز بر جهان گسترش دهد. حق طبیعی ایران و کشورهای همسو است که با استفاده از حربه‌های فیلترینگ و کنترل در برابر این کوشش که در لباس آزادی بیان و ارتباطات ظاهر می شود مقاومت کند.
۳) بعضی مسئولان حتی رده بندی دقیقی از مواضع بلوک‌های مختلف سیاسی جهان در رابطه با پیشنهادهای مدل‌های راهبری اینترنت در مصاحبه‌های شان ارائه کردند، مثلاً آمریکا طرفدار بی چون و چرای آیکان و نظام فعلی معرفی شد، جامعه اروپا طرفدار یک مدل دیگر، و کشورهای جهان سوم طرفدار برجسته تر شدن نقش سازمان ملل و ITU.
۴) در پایان اجلاس نوشته شد که آمریکا با قلدری مانع از ایجاد دگرگونی ریشه ای در نظام اینترنت شد، با این حال نمایندگی کشور ما موفق شد با حضور مؤثر و درایت خاص، امتیازات مهمی را برای کشور کسب کند.
این تصویر از WSIS از نظر برداشت ساده اندیشانه و از نظر اطلاع رسانی نادقیق و دور از واقعیت بود. صدها ساعت بحث دقیق، موشکافانه و کارشناسانه میان سه بخش مستقل شناخته شده در اجلاس، یعنی بخش دولتی، بخش خصوصی و جامعه مدنی (شامل اقشار دانشگاهی، فنی، حقوق شهروندی و....) قبل از آغاز رسمی اجلاس، انعکاسی در مطبوعات ما نیافت. اجلاس پیشین در ژنو دولت ها را موظف کرده بود امکان مشارکت گسترده و آزاد بخش خصوصی و جامعه مدنی را در آماده سازی و شرکت در WSIS فراهم کنند. آنچه به عنوان «موضع ایران» عرضه شده محصول کدام مشارکت و کدام کار دقیق کارشناسی بود؟ به واقع کدام نیروی خارجی مانع پیشرفت ما در زمینه فناوری اطلاعات شده است؟ آیا اینترنت نیز مانند نفت یک نعمت طبیعی است که از منابع زیرزمینی ما استخراج شده و استعمارگران آن را به یغما برده اند؟ آیا موضع گیری تند سیاسی در جریانی که ما در آن از هیچ پشتوانه و قدرت عینی برخوردار نیستیم کاری بخردانه است؟مطبوعات ما می توانستند اینها و ده ها سئوال دیگر را مطرح کنند که نکردند. گاهی اوقات به نظر می رسد جنبه‌های فنی اینترنت و جامعه اطلاعاتی در بعضی خبرنگاران چنان خوفی ایجاد کرده است که اغلب به گزارش منفعلانه گفته‌های متخصصان و مقامات بسنده می کنند. ولی جامعه اطلاعاتی پدیده ای کثیرالبعد و فرای پاره ای اطلاعات فنی است.

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا