شیوه های رصد

ابزار و فنون کار ستاره شناسان امروزبا دهه ۱۹۵۰ بسیار متفاوت است. مثلا شکل تلسکوپ به شدت تغییر کرده علاوه بر زمین اکنون در مدار زمین و یا در حال حرکت بسوی سیارات دیگر یافت میشوند. و اگرچه تلسکوپها هنوز نور ستارگان را جمع میکنند ولی اکنون سایر اشکال تشعشع نظیر امواج رادیوئی تشعشع مادون قرمز و اشعه ایکس نیز بطور منظم ثبت و تحلیل میشود.
(کارل یانسکی ۱۹۵۰-۱۹۰۵ مهندس رادیو در آمریکا اولین امواج رادیوئی فضا را با آنتن رادیوئی دست سازش کشف نمود.)
● ابزار ها و شیوه ها
دو اختراع بزرگ قرن ۱۹ و ۲۰ یعنی عکاسی و رایانه به خدمت ستاره شناسان در آمد. پیدایش ستاره شناسی در دهه ۱۹۴۰ درک مارا از جهان بیشتر نموده است.
▪ عکاسی نجومی
دوربینها از اواسط فرن نوزدهم رو به آسمان گرفته شدند. اولین عکس ماه در سال ۱۸۴۰ و لکه های خورشیدی در ۱۸۴۵ گرفته شد. خیلی زود ستاره شناسان دریافتند که جزئییات نامرئی برای چشم غیر مسلح در عکسها نمایان میشود زیرا زمان دراز تر تابش نور به دوربین به منزله آن بود که نسبت به چشم نور بیشتری در دوربین جمع میشود.
▪ شیوه های الکترونیکی
اگرچه هنوز از صفحات عکاسی استفاده میشود ولی از نیمه دهه ۱۹۷۰ ستاره شناسان از یابنده های الکترونیک موسوم به وسائل ژارژ دار برای عکس گرفتن بیشتر استفاده میکنند. این وسائل تصاویر را برروی یک تراشه الکترونیکی ثبت میکنند و آن نیز اطلاعات را به رایانه میدهد و در نتیجه عکس حاصله بر صفحه رایانه دقیق تر از صفحه عکاسی است. عکس بر صفحه رایانه را میشود تجزیه و تحلیل کرد.
● کشف تشعشع نامرئی
اجرام سماوی در آسمان تشعشعی را منتشر میکنند. که برای چشم ما مرئی نیست ولی میتواند به ما در درک جهان کمک کند.نخستین بار در سال ۱۸۰۰ تشعشع مادون قرمز خورشید کشف شد ولی ستاره شناسی با اشعه مادون قرمز تادهه ۱۹۶۰ آغاز نشد. اولین کاربرد ستاره شناسی رادیوئی در سال ۱۹۳۲ صورت گرفت. کارل یانسکی مهندس رادیو در آمریکا جریانی از امواج رادیوئی منتشره از صورت فلکی قوس را کشف کرد و اولین اشعه های ایکس آسمانی در سال ۱۹۴۸ ثبت شدند. از دهه ۱۹۴۰ ستاره شناسان بطور منظم به جمع آوری و تجزیه اشکال مختلف تشعشع نامرئی پرداختند.
(شایان ذکر است که جدید ترین وسیله ای که دانشمندان برای مادون قرمز ساختند تلسکوپ NGST است که تا اواخر سال ۲۰۱۰ جانشین تلسکوپ هابل خواهد شد)
● رصدخانه ها
ستاره شناسان اکثر مطالعات فضائی خودرا از طریق رصدخانه ها انجام میدهند. محل رصدخانه یکی از خصوصیات خاص آن است زیرا تلسکوپ ها باید دور از نور شهرها واقع شوند. تا نور ضعیف ستارگان تحت شعاع قرار نگیرد.
مثلا شما وقتی از داخل شهر به آسمان نگاه میکنید به خصوص تهران ماه را به زور میبینید چه برسد به ستاره ولی اگر در بیابانی دور از شهر آسمان را نگاه کنید حتی رد کهکشان راه شیری را هم مشاهده میکنید.
رصدخانه ها اغلب در کنار اقیانوسها ساخته میشوند زیرا هوای آنجا ثابت تر است و ستارگان کمتر سوسو میزنند در نتیجه تصاویر شفاف تری بدست می آید.(منظور از سوسو زدن کم و زیاد شدن نور ستارگان است که در اثر برخورد با جو زمین به اینگونه در می آیند اگر از بیرون جو به آنها نگاه کنید ستاره ها درخشش ثابت دارند.
آسمان شفاف جهت رصد ضروری است به خاطر همین رصدخانه ها را بر فراز قله میسازند.)
گنبد گردان رصد خانه از تجهیزات دربرابر عوامل طبیعی محافظت میکند. باز شدن شکاف سقف آن تلسکوپ را آشکار میسازد.
● مائونا کیا
ستاره شناسان کشورهای مختلفی از رصدخانه های مدرن مائوناکیا واقع در آتشفشان خاموش در هاوائی استفاده میکنند.این رصدخانه ۴۲۰۰ متر بالاتر از سطح دریا واقع شده یعنی بالاتر از اکثر ابرها ودر جزیره محصور با اقیانوس آرام قرار دارد. این شرایط مائونا کیا را بهترین مکان برای رصد فضائی نموده است. مائوناکیا بهترین تصاویر را از اجرام سماوی عرضه میکند.بخاطر استقرار این رصدخانه درچنان ارتفاعی تلسکوپهایش میتوانند تشعشع مادون قرمز و مایکروویو را که توسط لایه های تحتانی جو متوقف میشوند دریافت کنند.
در میان تلسکوپهای مائونا کیا ۵دستگاه از بزرگترین تلسکوپهای دنیا از جمله تلسکوپ کک وجود دارد که آینه ای به قطر ۱۰ متر دارد.

منبع : گروه علمی نابغه های ایران