محمد مصدق

جنسیت: مرد
نام پدر: میرزا هدایت‌الله آشتیانی وزیر دفتر
تولد و وفات: (۱۲۵۸ -۱۲۶۱/۱۳۴۵) شمسی
محل تولد: ایران - تهران - تهران
شهرت علمی و فرهنگی: نخست‌وزیر و نویسنده
ملقب به مصدق‌السلطنه. پدرش وزیر دفتر استیفاء دوران ناصری و از پیروان امیرکبیر و از معاریف آشتیان و مادرش ملک‌تاج خانم نجم‌السلطنه نوهٔ بزرگ فتحعلی‌شاه بود. تحصیلات ابتداء را در زادگاهش به پایان برد و پس از مرگ پدر ، از طرف ناصرالدین‌شاه ، مستوفی خراسان شد و پس از تشکیل مدرسهٔ علوم سیاسی در تهران شغل دولتی را رها کرد و به تحصیل در آن مدرسه پرداخت. وی در انقلاب مشروطیت به جرگهٔ آزادی‌خواهان پیوست و در بیست و پنج سالگی به تشکیلات جامع آدمیت ، متشکل از روشن‌فکران طرفدار استقلال و آزادی ایران پیوست ولی بعد از مدتی ، چون روش انحرافی مجمع را مغایر فلسفه سیاسی خود می‌دید ، از عضویت ان استیفاء داد و مجمع انسانیت را تشکیل داد. پس از به توپ بستن مجلس ، توسط محمدعلی‌شاه قاجار ، مدتی مخفی شد و بعد از آن به نمایندگی از طرف مردم اصفهان وارد مجلس شوراء ملی گردید ولی به دلیل کمی سن اعتبارنامه‌اش رد شد. مصدق در ۱۲۸۸ش برای ادامهٔ تحصیل به فرانسه رفت و دورهٔ دانشکدهٔ علوم سیاسی را در پاریس گذراند ، و به ایران بازگشت. وی در ۱۲۹۰ش دوباره همراه فرزندانش به اروپا رفت و در ۱۲۹۲ش موفق به اخذ لیسانس و دکترای حقوق از دانشگاه نوشاتل سوئیس شد و رسالهٔدکترای خود را با عنوان "وصیت در فقه اسلام" نگاشت که در دانشکده به تصویب رسید و چاپ شد. او در ۱۲۹۳ش به دعوت ولی الله‌خان نصر ، رئیس مدرسهٔ علوم سیاسی تهران ، به ایران آمد و با سمت استادی در آن مدرسه به تدریس پرداخت. از جمله مشاغل وی: معاونت وزارت مالیه ، والی‌گری فارس و آذربایجان ، وزارت مالیه در کابینهٔ قوام‌السلطنه ، وزارت امورخارجه در کابینهٔ مشیرالدوله می‌باشد. وی همچنین در دوره‌های پنجم و چهاردهم و شانزدهم نمایندهٔ مردم تهران در مجلس شورای ملی بود. با تأسیس مجلس مؤسسان در ۱۳۰۴ش به دلیل مخالفت با تفویض سلطنت به سردار سپه و به‌دلیل مداخلات دولت در انتخابات از سیاست کناره گرفت و در ۱۳۱۹ش دستگیر و به بیرجند منتقل و زندانی شد. اودر دوره شانزدهم ابتدا به عضویت و سپس به ریاست کمسیون نفت انتخاب شد و با یاری و همراهی وکلای جبههٔ ملی ، فراکسیون وطن را تشکیل داد و قانون ملی شدن صنعت نفت را نخست به تصویب کمسیون نفت و سپس در سال ۱۳۲۹ش به تصویب مجلس شورای ملی و بعد در بیست و نهم اسفند ۱۳۲۹ش به تصویب مجلس سنا رساند و به آن جنبهٔ قانونی داد و در راستاء این کار ، پس از نخست وزیر شدن ، شرکت ملی نفت ایران را بوجود آورد. او همچنین در پی شکایت دولت انگلیس از ایران و حمایت آن دولت از شرکت نفتی خود ، به دادگاه لاهه ، با اقتدار و درایت رأی دادگاه را به نفع خود و ملت ایران گرفت و در ۱۹۵۱م از طرف مجلات آمریکا مرد سال شناخته شد. دکتر مصدق بعد از قطع رابطهٔ انگلیس تأسیسات تلفنی و سپس شیلات را ملی اعلام کرد. دولت دکتر مصدق پس از کودتای بیست و هشت مرداد ۱۳۳۲ش سقوط کرد و خودوی در دادگاه‌های نظامی به سه سال زندان محکوم شد و بعد از این مدت به احمدآباد فرستاده شد و سرانجام در اثر سرطان درگذشت و در منزل خویش در همان روستا به خاک سپرده شد. از آثار وی: "دستور محاکم حقوقی"؛ "کاپیتولاسیون ایران"؛ "مدارک حقوق اسلامی و وصیت در مذهب شیعه"؛ "مسئولیت دولت برای اعمال خلاف قانون"؛ "حقوق پارلمانی در ایران و اروپا"؛ اصول قواعد و قوانین مالیه در ممالک خارجه و ایران".

منبع : مطالب ارسالی