جواز عبور - LAISSEZ - PASSER

سال تولید : ۲۰۰۲
کشور تولیدکننده : اسپانیا، فرانسه و آلمان
محصول : آلن سارد و فردریک بوربولون
کارگردان : برتران تاورنیه
فیلمنامه‌نویس : ژان دو وور، ژان کوزمو تاورنیه
فیلمبردار : آلن شوکوارت
آهنگساز(موسیقی متن) : آنتوان دوامل
هنرپیشگان : ژاک گامبلن، دنی پودالیده، شارلوت کادی، ماری دگرانژه، فیلیپ موریه ژنوئو، لوران شیلینگ، اولیویه برون و کریستیان برکل
نوع فیلم : رنگی، ۱۷۰ دقیقه


پاریس ۱۹۴۲ ـ ۱۹۴۳. بخش اعظم صنعت سینمای فرانسه تحت نفوذ و کنترل شرکت کنتینانتال فیلمز، یک شرکت فیلم‌سازی آلمانی است که در سال ۱۹۴۰ توسط ̎آلفرد گرون̎ پایه‌گذاری شده. کارگردان‌ها، فیلم‌نامه‌نویس‌ها و بازیگرهای فرانسوی به‌ دو دسته تقسیم شده‌اند: آنان که معتقدند هم‌کاری با کنتینانتال حالت ̎پنهان شدن لای دندان‌های تیز گرگ را دارد ـ جائی‌که دیگر نمی‌هٔواند گازت بگیرد̎؛ و آنانی که این هم‌کاری را تبانی با دشمن تلقی می‌کنند. در این فیلم با خط سیر دو تن از چهره‌های واقعی سینمای فرانسه در آن زمان آشنا می‌شویم: ̎ژان دو وورِ̎ کارگردان (گامبلن) و ̎ژان اورانشِ̎ فیلم‌نامه‌نویس (پودالیده). ̎دو وور̎ که زندگی زناشوئی خوب و بچه‌ای دارد به شرکت کنتینانتال پیوسته، چون سرپوش خوبی بر فعالیت‌هایش در جبههٔ مقاومت فرانسه می‌گذارد. ̎اورانش̎ که به‌طور هم‌زمان با سه تن رابطه دارد، از هر بهانه‌ای استفاده می‌کند تا پیشنهاد هم‌کاری از سوی آلمان‌ها را رد کند و بدین‌ترتیب گذران زندگی روزانه‌اش را به خطر می‌اندازد. ̎ژاک̎ (برون) باجناق ̎دوور̎ که سیاهی لشکر است، به خاطر هم‌کاری‌اش با جبههٔ مقاومت، توسط نیروهای اشغال‌گر دستگیر می‌شود؛ بعداً پی می‌بریم که او در بیست‌ سالگی در زندان درگذشته‌ است. ̎دوور̎ و ̎اورانش̎ از جنگ جان سالم به در می‌برند و به زندگی حرفه‌ای خود ادامه می‌دهند.
● تاورنیهٔ عاشق بسیار دانای تاریخ سینما ـ و رقیب مارتین اسکورسیزی در این عشق ـ سرانجام فرصت می‌کند قصیده‌ای عاشقانه دربارهٔ حرفهٔ فیلم‌سازی بسراید، اما از آن‌جا که در نقش یک مورّخ پی‌گیر هم ظاهر شده، زمینهٔ تاریخی و فعل و انفعال آن با پشت صحنهٔ فیلم‌ها اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. موضوع فیلم، سینمائی است که در زمانه‌ای تلخ به بقا ادامه می‌دهد و این زمانه را لاپوشانی می‌کند. نقطهٔ شروع حماسهٔ پُردامنه و پاره‌پارهٔ تاورنیه گفت‌وگوهائی است که او با اورانشِ فیلم‌نامه‌نویس (نویسندهٔ فعال و پُرکار سینمای کلاسیک فرانسه که در ۱۹۹۲ درگذشت) و دو وورِ کارگردان (که طی جنگ دستیار موریس تورنور، آندره کایات و دیگران بود) انجام داده بود و نیز کتاب خاطرات دو وور که اخیراً چاپ شده بود. این دو چهره دو قطب مبارزهٔ فیلم هستند: یکی با ننوشتن فیلم‌نامه برای محصولات آلمانی‌ها و دیگری با ادامهٔ کار معمول در صنعت سینما، و در عوض فعالیت مخفیانه در نهضت مقاومت؛ و به تاورنیه امکان تنوع و آزادی بیش‌تری در فضای قصه و نقطهٔ دید می‌دهند که دلخواه او است. حرکت‌های دوربین او برای گسترش فضای دید و دربرگرفتن آدم‌ها در جواز عبور به اوج حیرت‌آوری رسیده است و انسان‌دوستی‌اش، در خور ژان رنوار است. ضرورتِ تردید و تصمیمِ اخلاقی در تمامِ صحنه‌ها موج می‌زند و سه ساعت طول فیلم هم‌چنان برای چنین گستره‌ای کم به نظر می‌رسد. مسئلهٔ تاورنیه فقط اعادهٔ حیثیت یا تجلیل از سربازان گم‌نام سینمای دورهٔ ویشی نیست (هرچند این کار را در مورد کسانی مثل اورانش، دو وور، شارل اسپاک و هاری بور انجام می‌دهد) بلکه طرح پرسشی مشغول‌کننده دربارهد رابطهٔ زندگی اجتماعی و زندگی حرفه‌ای سینماگر در دورانی پُرالتهاب و آشفته است.