بازار رو به گسترش دامنه‌های ایرانی

اگر تا همین چند سال پیش اکثر سایت‌ها موجود در فضای مجازی به پسوندCOM، .NET و ... ختم می‌شد و به نوعی چشم‌های ما به دیدن حروف لاتین و استفاده از آنها در آدرس‌های اینترنتی مختلف عادت کرده بود، اما امروز در کشور ما با در اختیار گرفتن دامنه‌های کشوری این دیوار عادت شکسته شده و تغییرات اساسی و بنیادی در فضای اینترنت به وجود آمده است.
این اقدام در کشور ما از فروردین ۱۳۷۳ توسط مرکز پژوهش‌های بنیادی مرکز فیزیک نظری ایران آغاز شده است. اتفاقی که باعث شد دیگر استفاده از دامنه‌ها و آدرس‌های اینترنتی فارسی تنها یک رویا نباشد.
این مرکز از سال ۸۲ به صورت آزمایشی شروع به ثبت دامنه‌های فارسی با پسوند دات ایران کرد؛ به طوری که در‌حال‌حاضر اگر آدرسی با نام «ایران. دنیای اقتصاد» دیدید، اصلا تعجب نکنید.
● دامنه چیست؟
همان طور که در عرف معمول هر شرکت یا هر شخص باید دارای مشخصاتی منحصر مانند اسم یا آدرس و یا آرم خاص باشد، در فضای اینترنتی هم هر فرد حقیقی یا حقوقی باید برای حضور در این فضا یک نام و آدرس مجزا برای خود داشته باشد. این آدرس مجزا و انحصاری اصطلاحا با نام دامین یا دامنه به کار برده می‌شود.
دامنه در لغت به معنی «گستره» است. دامنه‌های اینترنتی در واقع وسیله‌ای برای دستیابی به یک منبع یا خدمات اینترنتی هستند.
به این صورت که هر سخت افزاری که بخواهد به اینترنت اتصال پیدا کند، باید یک شماره منحصر به فرد داشته باشد که با این شماره کاربر آن را مورد خطاب قرار می‌دهد تا به آن دسترسی پیدا کند.
چون این شماره‌ها معمولا توسط افرادی که زیاد با آن سروکار ندارند قابل حفظ کردن نیست؛ بنابراین یک سری اسامی که ماندگاری بیشتری در ذهن دارند ابداع شده که در واقع این اسامی همان دامنه‌های اینترنتی هستند.
مانند WWW.DEN.ir هر دامنه از دو بخش تشکیل شده است:
بخش اول نامی است انتخابی که هر فرد می‌تواند بسته به موضوع وب‌سایت و سلیقه‌ خود آن را برای سایت خود انتخاب کند. (DEN) اما بخش دوم که با یک نقطه از بخش اول جدا می‌شود، پسوندی است قراردادی که از دو تا شش حرف تشکیل شده و هر فرد می‌تواند بسته به موضوع وب‌سایت و سلیقه خود یکی را انتخاب کند (ir).
در آغاز فعالیت دامنه‌ها به طور کلی ۷ دامنه عمومی همچون دات کام‌، دات نت و ... وجود داشت که این دامنه‌ها به کشور خاصی تعلق نداشت؛ هر چند که به مرور در عمل مشخص شد که بعضی کشورها تعدادی از این دامنه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. به هر حال به مرور این دامنه‌ها افزایش پیدا کردند؛ به صورتی که در حال حاضر ۷ دامنه دیگر به این مجموعه افزوده شده، که به تدریج تعداد این دامنه‌ها هر روز در حال افزایش است. اما سهم ایران در دنیای دامنه‌ها، دامنه دات ir است. امتیاز این دامنه اولین بار در فروردین سال ۷۳ توسط «مرکز تحقیقات فیزیک نظری» گرفته شد. در ابتدا این دامنه‌ها تنها به افراد و مراکز خاصی داده می‌شد. اما کم‌کم با گسترش اینترنت در ایران: ثبت دامنه‌های دات ir، از سال ۸۲ برای عموم نیز آزاد شد.
به گفته دکتر «سیاوش شهشهانی» مسوول ثبت دامنه‌های ir. در ایران، این دامنه‌ها در کشور با استقبال خوبی نسبت به دامنه‌های دات COM روبه‌رو هستند؛ به گونه‌ای که بزرگ‌ترین دامنه در کشور به حساب می‌آیند. وی همچنین در مورد آخرین آمار ثبت شده دامنه‌های دات ir و دات ایران می‌گوید: بر اساس آخرین آمار به دست آمده تاکنون ۷۲هزار و ۳۳۰دامنه به ثبت رسیده است که از این تعداد تنها ۲هزار و ۶۱۳ را دامنه‌های دات ایران و ۷۰هزار تای دیگر را دامنه‌های دات ir تشکیل داده‌اند.
شهشهانی درباره مزایای استفاده از این دامنه‌ها می‌گوید: « از مزایای این دامنه‌ها می‌توان به ملی بودن آن اشاره کرد. همچنین در دامنه‌های دات ایران از حروف لاتین استفاده نمی‌شود. مزیت دیگر آن این است که ارزی از کشور خارج نمی‌شود؛ به طوری که در حالت عادی به ازای هر دامنه دات کام و دات‌نت حدود شش دلار و نیم به یک شرکت آمریکایی داده می‌شود.»
اما، با توجه به این مزیت‌ها آن گونه که شواهد نشان می‌دهد، آن‌چنان که باید از دامنه‌های دات ایران استقبال نمی‌شود؛ به طوری که حتی در کارگزاری‌های ریشه جهانی نیز دامنه‌های دات ایران (فارسی) با نام دات ir (لاتین) به ثبت رسیده است. مسوول ثبت این دامنه‌ها علت این امر را این گونه ذکر می‌کند: «تمام دامنه‌های دات ایران در حال حاضر حالت آزمایشی داشته و به دلیل اینکه اکثر مرورگرهای داخلی، از زبان فارسی پشتیبانی نمی‌کنند؛ بنابراین استقبال از دامنه دات ایران بسیار کم است.» با اینکه چند سالی از راه‌اندازی دامنه‌های دات ir در کشور می‌گذرد، اما گفته می‌شود که استقبال چندانی از این دامنه‌ها نمی‌شود. شهشهانی که عدم استقبال از این دامنه‌ها را تکذیب می‌کند، در ادامه می‌افزاید: « وضع دو دامنه دات ir و دات ایران در کشور بسیار خوب است. مخصوصا در چهار سال اخیر تعداد دامنه‌های دات ir چهار برابر شده است و طبق آمار به دست آمده از میان ۲۵۰ دامنه کشوری دامنه دات ir در رتبه ۳۰ قرار دارد.»
این روزها تعداد دامنه‌های کشوری روز به روز در حال افزایش است به طوری که بر اساس آخرین آمار به دست آمده دامنه ir ایران، VM ویتنام و eu اتحادیه اروپا از بالاترین نرخ رشد برخوردار است.
ثبت‌نام دامنه‌های فارسی
در ابتدای راه‌اندازی دامنه‌های دات ir تنها این دامنه‌ها به مراکز علمی و سازمان‌های دولتی اختصاص پیدا می‌کرد، اما رفته‌رفته با پیشرفت‌هایی که در این زمینه ایجاد شد، ثبت‌نام این نوع دامنه‌ها برای افراد حقیقی با حقوقی نیز آزاد شد. به طوری که در حال حاضر هر فرد یا شرکتی با مراجعه به مراکز ثبت دامنه‌ها می‌تواند برای خود دامنه‌ای با پسوند دات ir یادات ایران اختیار کند.
مسوول ثبت دامنه‌های ir در ایران درباره نحوه ثبت‌نامه دامنه‌ها می‌گوید: «متقاضیان این نوع دامنه در حال حاضر می‌توانند از طریق مراجعه به کارگزاران دامنه‌های دات ir یا همان resellerهای تایید شده از سوی سازمان فیزیک نظری یا به صورت مستقیم و از طریق مراجعه به پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان ما به آدرس www.nic.ir دامنه‌ دات ir خریداری کنند. وی در ادامه می‌گوید: «هم اکنون ۱۵درصد از دامنه‌ها توسط سازمان‌ها ثبت شد و ۸۵درصد دیگر نیز توسط کارگزارن و نماینده‌های وابسته به ما به ثبت رسیده است.» اما، مساله‌ای که در اینجا حائز اهمیت است بحث نظارت بر کار نمایندگی‌ها و مشکلاتی است که در این زمینه پیش می‌آید. شاید شما جز آن دسته از افراد باشید که از نمایندگی‌های فروش دامنه، دامنه مورد نظر را خریداری کرده باشید. اما اگر پس از گذشت مدتی از این خرید به دلیل اینکه از این دامنه استفاده نکرده‌اید، دامنه مورد نظر را بدون اخطاری مبنی بر تمدید تقاضا به شخص دیگری واگذار کرده باشند، در این حالت شما چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
شهشهانی در این زمینه می‌گوید: سازمان ما نظارت کامل و جدی را روی نمایندگی‌های خود دارد و با تمامی آنها که در حدود
۵۰ نمایندگی هستند تعهد نامه‌ای امضا کرده است. براساس این تعهدنامه نمایندگی‌های مذکور موظف هستند تمامی نکات و قانون مربوط به سازمان را رعایت و هیچ مساله‌ای را از متقاضیان مخفی نکنند.» وی در ادامه می‌گوید: «در صورت بروز مشکل نیز به نمایندگی‌های مورد نظر اخطارهای لازم داده می‌شود و اگر به اخطار نیز توجه لازم نشود، قرارداد خود را با این شرکت‌ها فسخ می‌کنیم و دیگر هیچ‌گونه قراردادی را با آنها تمدید نمی‌کنیم.»
مسوول ثبت دامنه‌های دات ir در ادامه در مورد نحوه رسیدگی به شکایات متقاضیان می‌گوید: «خوشبختانه اگر در حال حاضر کسانی در این زمینه شکایتی داشته باشند، می‌توانند با مراجعه به دادگاه حل اختلاف دعاوی اینترنتی، مجتمع ۳۴ حوزه ۶۲۵۱ مراجعه کنند تا مشکل آنها توسط کارشناسان ویژه بررسی و برطرف شود.»
مهمترین نکته‌ای که همواره نظر متقاضیان دامنه دات ir را جلب می‌کند. قیمت‌های متفاوتی است که کارگزاران دامنه‌های دات ir به مشتریان ارائه می‌دهند.
شهشهانی درباره قیمت دامنه‌ها نیز این‌گونه اظهار می‌کند: «قیمت دامنه‌های دات ir و دات ایرانی را که متقاضیان از ما خریداری می‌کنند، برای یکسال حدود ۱۲هزار و ۸۰۰تومان است که البته این دامنه‌ها اگر پسوند‌های دیگری مثل co.ir یا ec.ir، داشته باشند، ارزان‌تر بوده و قیمتی در حدود ۹هزار و ۸۰۰تومان دارند. اما در مورد قیمت نمایندگی‌های وابسته به ما هم باید بگوییم که این شرکت‌ها ۵۰درصد ارزان‌تر از سازمان فیزیک نظری، دامنه‌ها را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند. به طور کلی این سازمان روی تمام نمایندگی‌های وابسته نظارت کامل داشته و در صورت دیدن تخلف یا شکایتی از طرف متقاضیان به آنها اخطارهای لازم داده می‌شود.»
در اکثر کشورهای پیشرفته و بزرگ دنیا درآمد حاصل از فروش دامنه‌های اینترنتی، در زمینه‌های تجارت الکترونیکی کشورشان صرف می‌شود؛ اما در کشور ما به دلیل اینکه تجارت الکترونیکی رشد چنان چشمگیر نداشته بنابراین درآمد حاصل از فروش دامنه‌های ملی چنان گردش مالی را برای کشور به همراه نداشته است.
شهشهانی در مورد درآمد حاصل از فروش دامنه‌ها چنین اظهار داشت: «سازمان فیزیک نظری چون یک سازمان علمی و تحقیقاتی است بنابراین نیمی از درآمد حاصل از فروش دامنه‌ها، به بودجه پروژه‌های تحقیقاتی دولتی و پروژه‌های علمی وزارت علوم تعلق می‌گیرد و نیمی دیگر نیز صرف خرید و تکمیل تجهیزات جدید برای سازمان می‌شود.» خوشبختانه دامنه‌های وطنی در سطح دنیا از اعتبار بالایی برخوردار هستند تا آنجا که از این دامنه‌ها به عنوان یکی از دقیق‌ترین و کاربردی‌ترین دامنه‌ها یاد می‌شود. از نکات مثبتی که در مورد این دامنه‌ها می‌توان به آن اشاره کرد این است که چون سرورهای مادر این دامنه در داخل کشور قرار دارد، بنابراین در صورت بروز هر مشکل، این دامنه می‌تواند به فعالیت خودش ادامه دهد. در ضمن سرورهای دیگر این دامنه که در خارج کشور مستقر هستند، چون از داخل کشور Refresh می‌شوند باز هم در روند کار اختلالی ایجاد نمی‌کنند. به طور کلی تا زمانی که دامنه‌ها با شبکه‌های داخلی اتصال داشته باشند، هیچ مشکلی برای دامنه به وجود نخواهد آمد.
● نکات مهم برای ثبت دامنه
۱ ) عبارت انتخابی تشابه با نام‌ تجاری معروف و معتبر نداشته باشد.
۲ ) کوتاه و متشکل از حداقل تعداد حروف انتخابی باشد.
۳ ) در صورت لزوم با نوع فعالیت سایت ارتباط داشته باشد.
۴ ) برای اطمینان از مالکیت دامنه هنگام ثبت آن بهتر است از قرار گرفتن آدرس پست الکترونیکی خود در قسمت ADMINCONTACT مشخصات دامنه مطمئن شوید.
۵ ) شرایط و تعهدات ثبت کننده دامنه و نمایندگی‌ها و همچنین شرایط اختصاصی پسوند مورد تقاضا را مطالعه و از تبعات حقوقی اقدامات خود آگاه شوید.
۶ ) اعتبار دامنه خود را حتی‌المقدور تا یک ماه قبل از سررسید انقضا تجدید نمایید.
۷ ) جهت انتقال دامنه‌ها از یک ثبت کننده به ثبت کننده دیگر یک ماه زودتر از تاریخ انقضا تجدید نمایید.

نویسنده: سونیتا سراب‌پور

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد