جلیل ضیاء بدیع الزمان فروزانفر

● تاریخ و محل تولد : ۱۲۸۳ ه.ش - روستای بشرویه طبس
● تاریخ و محل وفات : ۱۳۴۹- تهران
● تخصص : ادیب ، مورخ ،استاد دانشگاه و محقق
● آثار :
مهم‌ترین آثار بدیع الزمان فروزانفر عبارت است از: سخن و سخنوران در ۲ جلد ۱۳۱۲ ، منتخبات ادبیات فارسی ۱۳۱۴ ،رساله در احوال مولانا جلال الدین رومی ۱۳۱۵، تاریخ ادبیات ایران ۱۳۱۷ ، فرهنگ تازی (عربی)به فارسی ج ۱ ، ۱۳۱۹، خلاصه مثنوی ۱۳۲۱ ، دستور زبان فارسی (بامشارکت چهار تن از دانشمندان) ۱۳۲۳ ، قدیمی ترین اطلاع از زندگانی خیام۱۳۲۷، فیه مافیه از گفتار مولوی‌۱۳۳۰، مأخذ قصص و تمثیلات مثنوی ۱۳۳۳ ، احادیث مثنوی ۱۳۳۴ ، دیوان شمس تبریزی (دو جلد) ۱۳۳۶-۴۷، احوال و تحلیل آثار فریدالدین عطار نیشابوری ۱۳۴۰،شرح مثنوی شریف ۳ جلد ۱۳۴۶-۴۸ ،مناقب اوحد الدین حامد کرمانی ۱۳۴۷
● زندگی نامه :
جلیل ضیاء ادیب،دانشمند و مورخ مشهور معاصر که بعد ها بدیع الزمان فروزانفر نام گرفت در سال ۱۲۸۳ ه.ش در روستای بشرویه از توابع طبس به دنیا آمد. پدرش شیخ علی پسر آخوند ملا محمد حسن قاضی بود که هر دو شاعر و فقیه و طبیب بودند ونسبشان به ملا احمد تونی از علمای عصر شاه عباس اول صفوی می‌رسید. بدیع الزمان مقدمات علوم اسلامی را در زادگاه خود آموخت و در سال ۱۳۳۸ ه.ش به مشهد رفت و به مدت چهار سال در محضر اساتید بزرگی نظیر عبدالجواد ادیب نیشابوری، حاج میرزا حسین سبزواری و حاج شیخ مرتضی آشتیانی فقه و منطق ،اصول وادبیات عرب را فراگرفت. وی در سال ۱۳۴۲ ه. ش به بدیع الزمان فروزانفر جلیل ضیاء ادیب،دانشمند و مورخ مشهور معاصر که بعد ها بدیع الزمان فروزانفر نام گرفت در سال ۱۲۸۳ ه.ش در روستای بشرویه از توابع طبس به دنیا آمد. پدرش شیخ علی پسر آخوند ملا محمد حسن قاضی بود که هر دو شاعر و فقیه و طبیب بودند ونسبشان به ملا احمد تونی از علمای عصر شاه عباس اول صفوی می‌رسید. بدیع الزمان مقدمات علوم اسلامی را در زادگاه خود آموخت و در سال ۱۳۳۸ ه.ش‌به مشهد رفت و به مدت چهار سال در محضر اساتید بزرگی نظیر عبدالجواد ادیب نیشابوری، حاج میرزا حسین سبزواری و حاج شیخ مرتضی آشتیانی فقه و منطق ،اصول وادبیات عرب را فراگرفت. وی در سال ۱۳۴۲ ه. ش به تهران رفت و مطالعات اسلامی وادبی خود را در رشته های گوناگون اعم از فقه و اصول ،شرح اشارات و شفا و کلیات قانون‌ابو علی سینا،تحریر اقلیدس و اسفار و الهیات ادامه داد. استاد بدیع الزمان فروزانفر در سال ۱۳۰۵ در مدرسه معروف دارالفنون به تدریس فقه و اصول پرداخت و در سالهای ۱۳۰۶ و ۱۳۰۷ ادبیات فارسی، منطق و عربی را در مدرسه حقوق و دارالمعلمین تدریس نمود. در سال ۱۳۱۰ استاد تفسیر قرآن و ادبیات عربی مدرسه عالی سپهسالار شد و در سال ۱۳۱۳ پس از تأسیس دانشگاه تهران به استادی و معاونت دانشکده معقول و منقول (دانشکده الهیات فعلی) برگزیده شد. بدیع‌الزمان فروزانفر از این زمان به مدت ۳۰ سال در دانشگاه تهران و در رشته های مختلف اعم‌از ادبیات فارسی ، تاریخ ، تصوف اسلامی، عرفان و ادبیات عرب تدریس نمود.وی درسال ۱۳۲۳ به سمت رئیس دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران برگزیده شد و از ابتدای تأسیس فرهنگستان ایران به عضویت آن درآمد. بدیع الزمان طی سالهای ۱۳۱۳ تا ۱۳۳۲ عضو شورای عالی فرهنگ ایران بود و دو دوره به نمایندگی مجلس شورای ملی‌وقت (مجلس شورای اسلامی فعلی) و مجلس سنا انتخاب شد. استاد فروزانفر دهها سفر علمی به کشورهای مختلف اروپائی و آسیائی انجام داد و یک دوره نیز در دانشگاه بیروت لبنان زبان و ادبیات فارسی را تدریس نمود. وی‌دانشمندی برجسته و نکته سنج بود و در علم رجال و تحقیق احوال بزرگان ادب و فارسی ایران کنجکاوی خاصی داشت و از اساتید منحصر به فرد تاریخ و فرهنگ ایران بود که به معارف اسلامی و ادبیات عرب نیز تسلط داشت . عمده مطالعات استاد بدیع الزمان در مورد عطار نیشابوری و مولانا جلال الدین رومی بود و بیش از چهل سال به غور و بررسی پیرامون مثنوی معنوی مولانا پرداخت وشرح پرمایه او بر مثنوی مولانا جلال الدین رومی مانند خود مثنوی از آثار جاویدان ادبیات فارسی بشمار می‌رود. از نصایح مکرر استاد به شاگردانش این جمله بود (توقف مرگ است.) بدیع الزمان شعر نیز می سرود و اشعار باقی مانده از وی نمودار سبک خراسانی به‌ویژه سبک ناصر خسرو است. این استاد گرانمایه در سال ۱۳۴۹ در سن ۶۸ سالگی در تهران درگذشت.
منابع :
۱- آرین پور ، یحیی: از نیما تا روزگار ما، تهران، انتشارات زوار، ۱۳۷۶ -۲-رضا زاده شفق، صادق: تاریخ ادبیات ایران، شیراز، انتشارات دانشگاه شیراز، ۱۳۵۴ -۳- فروزانفر، بدیع الزمان: سخن و سخنوران، تهران، خو

منبع : پایگاه دانش، پژوهش و نشر بین الملل