ناتو در گرداب بحران هویت

دنیای امروز در مقایسه با سال ۱۹۴۹، زمانی که آمریکا و اروپا توافق کردند که منابع نظامی خود را برای مقابله با تجاوزات احتمالی اتحاد جماهیر شوروی ادغام کنند، متفاوت شده است. تقریبا دو دهه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تحلیل گران امور نظامی معتقدند که ناتو در «بحران هویت» گرفتار شده است.
طارق برکاوی، یک مقام مرکز مطالعات بین المللی دانشگاه کمبریج می گوید: از پس از سال ۱۹۸۹ (سال فروریختن دیوار برلین) به طور کامل دلیل موجودیت ناتو مشخص نبود.
ناتو طی دهه ۹۰ شروع به تصویب اجرای نقشی گسترده تر کرد تا بدین وسیله با بحران های به وجود آمده در بوسنی و کوزوو (همزمان با فروپاشی یوگسلاوی سابق) مقابله کند. در این مقطع زمانی، نیروهای ناتو به ماموریت های خود در این دو کشور (کوزوو و بوسنی) ادامه می دهند.
در بند پنج منشور سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) این موضوع مطرح شده که حمله به یک عضو ناتو، حمله به تمامی اعضای این سازمان است و این بند اعضای ناتو را به دادن پاسخی گروهی به هر متجاوزی را ملزم می کند. به همین دلیل بود که پس از حملات ۱۱ سپتامبر۲۰۰۱ در آمریکا، این سازمان چارچوبی را برای حضور نظامی در افغانستان تعیین کرد. ناتو در حالی مسئولیت هایی را در افغانستان برعهده گرفت که این کشور از نظر فاصله بسیار دورتر از حوزه منطقه آتلانتیک شمالی می باشد؛ کشوری که ناتو در آن قول ایجاد صلح و ثبات را داده و اعتبار خود را با حضور نظامی در آن در خطر می بیند.
کارل هاینز کمپ، مدیر بخش تحقیقات دانشکده امور دفاعی ناتو در رم می گوید: گروه طالبان شکست را نمی پذیرد؛ بنابراین چگونه شما (اعضای ناتو) می توانید در افغانستان پیروز شوید؟ ناتو در افغانستان ممکن است نتواند از طریق امور کلاسیک نظامی پیروز شود.
در حالی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی وارد هفتمین دهه از فعالیت خود شده است که اعضای ناتو همچنان بر سر یکسری از مسائل اختلافات جدی با یکدیگر دارند به طوری که طبق اعلام کارشناسان این اختلافات ممکن است به فروپاشی این سازمان منجر شود. برای نمونه طرح اعزام نیروهای مازاد به افغانستان که آمریکا به شدت بر آن پافشاری می کند یکی از موضوعات مورد اختلاف اعضای آن است.
باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا اخیرا طرح اعزام ۱۷ هزار نیروی مازاد به افغانستان را تصویب کرده اما وی در متقاعد کردن هم پیمانان اروپایی اش برای اعزام نیروی مازاد به افغانستان تاکنون ناکام بوده است. یکسری از کشورهای اروپایی عضو ناتو از جمله آلمان با اعزام نیروی مازاد به افغانستان مخالفت کرده اند و فقط قول تقویت فعالیت های غیرنظامی را در این کشور داده اند.
به نظر می رسد اعضای ناتو به این نتیجه رسیده اند که اقدام نظامی تنها راه پیروزی در افغانستان نیست به طوری که یاپ دو هوپ شفر، دبیرکل در حال کناره گیری ناتو می گوید: درگیری و جنگ یک رویداد محبوب به شمار نمی رود. باید به فکر اقدامات دیگری باشیم.
طی دهه ۹۰، ناتو اندک اندک گسترش یافت؛ به طوری که ۹ عضو جدیدی از اروپای شرقی و اعضای سابق اتحاد جماهیر شوروی عضو این سازمان شدند. این در حالی است که این اعضا هم اکنون به شدت نگران حملات احتمالی از سوی روسیه هستند و از ناتو می خواهند که امنیتشان را تضمین کنند.
به گفته کارشناسان جنگ سال گذشته میان روسیه و گرجستان به خاطر موضوع الحاق گرجستان به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی رخ داد. این در حالی بود که ناتو و آمریکا طی این درگیری به شدت حملات روسیه به گرجستان را محکوم کردند. حمله روسیه به گرجستان باعث شد که طرح الحاق دو کشور گرجستان و اوکراین به ناتو به حالت تعلیق درآید. مسکو معتقد است که گسترش ناتو به مرزهای شرقی اش، امنیت روسیه را به مخاطره خواهد انداخت. بنابراین نسبت به الحاق این دو کشور به ناتو به شدت هشدار داده است.
موضوع روابط روسیه- ناتو نیز هنوز هم حل و فصل نشده است و تنش ها میان طرفین همچنان ادامه دارد و این موضوع یکی از چالش های پیش روی این سازمان در آغاز هفتمین دهه از فعالیتش می باشد.
اگر چه هدف اولیه تاسیس ناتو ایجاد صلح و ثبات عنوان شده بود اما به نظر می رسد با تظاهرات هزار تن از مخالفان این سازمان در استراسبورگ فرانسه (محل برگزاری اجلاس ناتو) اقدامات این سازمان نیز با اعتراض های گسترده ای در جهان روبرو شده است. یکسری از مقامات و کارشناسان نیز معتقدند که ناتو با فعالیتهای نظامی خود نه تنها باعث کاهش تنش ها و درگیری نمی شود بلکه باعث افزایش تنش ها می شود.
در حالی شصتمین سالگرد تاسیس ناتو به پایان رسیده است که اعضای این سازمان بر سر چارچوبی مشترک برای مقابله با بحران های پیش روی جهان با یکدیگر اختلاف دارند و مشخص نیست که هدف این سازمان طی دهه های آینده چه خواهد بود؟

منبع : روزنامه کیهان