رسالت نهاد نمازجمعه و سند چشم‌انداز

زمانی است که بسیج همگانی دولت و ملت و همه نهادهای مردمی و دولتی برای تحقق و اجرای سند چشم‌انداز ایجاد شده است و هر فرد حقیقی و حقوقی دغدغه این را دارد که سهم خود را در اجرای سند محقق نماید. بی‌شک نماز جمعه از مهم‌ترین نهادهایی است که می‌تواند نقش بسزایی در تحقق چشم‌انداز ایفا کند، لذا مقاله پیش رو به همین موضوع پرداخته است.«عسی ربک ان یبعثک مقاما محمودا» چشم‌اندازی که از ناحیه مقام معظم رهبری مطرح شد والاترین حرکتی است که جامعه را به سوی آینده‌ای آرمانی سوق می‌دهد و با رسیدن به پایان چشم‌انداز ۲۰ ساله در سال ۱۴۰۴ ایران اولین و توسعه‌یافته‌ترین کشور در سطح منطقه خواهد بود. جهت روشن شدن هرچه بهتر رسالت نهاد نمازجمعه در مورد سند چشم‌انداز بیان مسائل ذیل به عنوان مقدمه لازم و ضروری است.
● تعریف چشم‌انداز
چشم‌انداز در معنای لغوی به مساحتی از صحرا یا دامنه کوه که چشم همه آن را ببیند (منظره) اطلاق می‌گردد به عبارت دیگر: به مساحتی از صحرا، دشت یا تپه و کوه که چشم آن را ببیند (منظره) چشم‌انداز گویند.
چشم‌انداز از نظر معنای اصطلاحی: خلق آینده‌ای است که به صورت نظام‌مند و هدفمند برای ملتی آینده‌ساز، طراحی و بر اساس امکانات، قابلیت‌ها و فرصت‌های موجود تصویری از آینده را ترسیم می‌نماید. به عبارت دیگر چشم‌انداز تبیینی است که از آینده در پرتو گذشته صورت می‌گیرد و در چارچوب چشم‌انداز مطلوب است که برنامه‌ریزی‌ها و حرکت‌های فردی و اجتماعی به سوی آینده‌ای آرمانی جهت می‌یابند.
به قول رئیس‌جمهوری محترم آقای دکتر احمدی‌نژاد: چشم‌انداز در واقع شاخص و نقطه هادی برای نیل انقلاب به نقطه آرمانی و میثاق ملی است و باید همه برنامه‌ها در راستای آن تنظیم شود.
● فرق چشم‌انداز با برنامه
چشم‌انداز افق نگاه و برنامه گام‌های عملی برای رسیدن به افق است، چشم‌انداز قله‌ای است که برای رسیدن به آن قله نیازمند برنامه عملیاتی است. بعضی مفهوم برنامه و مفهوم چشم‌انداز را با یکدیگر خلط کرده و یکی دانسته‌اند.
● چشم‌انداز یک حقیقت جاویدان
چشم‌انداز مطروحه در نظام مقدس جمهوری اسلامی یک حرکت ابداعی و نو نیست بلکه کشورهای دیگر نیز سند چشم‌انداز دارند، امروز کشورهای مختلف جهان در حال تدوین چشم‌انداز ملی می‌باشند و چشم‌انداز در مباحث مدیریت، عمری بیش از یک دهه دارد و طرح آن به دهه ۹۰ میلادی برمی‌گردد، در ایران نیز در دوره‌های پیشین نظام، چشم‌اندازهای مختلفی مطرح بوده است، البته این چشم‌اندازها کارشناسی شده نبوده‌اند بلکه هر یک در حوزه‌ای مطرح شده و در همان حوزه با موفقیت‌هایی روبه‌رو بوده است و اصولا حرکت نظام جهانی بر اساس چشم‌انداز است، تمام موجودات عالم به طرف چشم‌انداز حرکت می‌کنند.
«الا الی الله تصیر الامور»
«و ان الی ربک المنتهی»
«و لله یسجد ما فی‌السماوات و ما فی‌الارض»
مقام محمود (شفاعت یا قرب به پروردگار) چشم‌اندازی است که خداوند به پیامبرش عنایت فرموده است.
«عسی ربک ان یبعثک مقاما محمودا»
حکومت مستضعفان به رهبری مصلح جهانی نیز چشم‌اندازی است که جهان به سوی آن در حرکت است.
«و نرید ان نمن علی‌الذین استضعفوا فی‌الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین»
«جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا»
سرانجام با حاکمیت و پیشوایی مستضعفان، حق، پیروز و باطل، نابود خواهد گردید.
«و لقد کتبنا فی‌الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون»
در کتاب زبور که بعد از تورات نازل گشته نوشتیم که سرانجام بندگان صالح وارث زمین خواهند گردید.
«وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی‌الارض»
خداوند وعده پیشوایی بندگان مومن را داده است.
تکمیل دین اسلام در سایه نیل به چشم‌انداز (امامت) است.
«الیوم اکملت لکم دینکم»
امامت چشم‌اندازی است که رسیدن به آن موجب تکمیل دین است. تمامی پیامبران مردم را به چشم‌انداز فراخواندند و خود به طرف چشم‌انداز حرکت می‌کردند.
امام خمینی(ره) حرکت خود را بر اساس چشم‌انداز (رسیدن به حکومت اسلامی) شروع نمودند و به چشم‌انداز رسیدند و بالاخره تمام حرکت‌ها بر اساس چشم‌اندازهاست اگر حرکت‌ها حساب شده و دقیق باشد به چشم‌انداز می‌رسیم.
چشم‌انداز ۲۰ساله صادره از ناحیه رهبری چشم‌اندازی است جامع که شامل مسائل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است، معظم‌له همچون پیامبران و امام راحل در زمان ما چشم‌اندازی در سطح کلان و در تمام زمینه‌ها مشخص فرمودند و از امت خود خواستند که حرکت خود را متوجه چشم‌انداز و قله نمایند.
رمز موفقیت تمامی نهادهای فرهنگی از جمله نهاد نمازجمعه در هر شهر در پیشبرد امور فرهنگی خود تهیه و تنظیم سند چشم‌انداز و حرکت به سوی آن است.
● شرایط چشم‌انداز
▪ برگرفته از نیازهای جامعه: چشم‌انداز باید از نیازهای اصیل جامعه سرچشمه گرفته باشد تا در اثر گذشت زمان کهنه نشود.
▪ تصمیم جدی بر عملی شدن: دست‌اندرکاران به معنای واقعی بر عملی ساختن چشم‌انداز مصمم باشند و آموزش‌های عملی ببینند.
▪ فرادولتی: چشم‌انداز فرادولتی است که ملت را نیز شامل می‌گردد و اختصاص به دولت خاص نیز ندارد. هر دولتی که روی کار آید باید بر اساس سند چشم‌انداز حرکت نماید و اجازه ندارد تغییری در آن ایجاد کند، متاسفانه امروز ۸۰درصد اقتصاد کشور در اختیار دولت است و این بر خلاف اصل ۴۴ و سند چشم‌انداز می‌باشد. ابلاغ سیاست‌های کل اصل ۴۴ از سوی رهبری نوعی بن‌بست شکنی اقتصاد دولتی است.
امام‌خمینی(ره) فرمودند: «کشیدن امور به سوی مالکیت دولت و کنار گذاشتن ملت بیماری مهلکی است که باید از آن احتراز شود.»
▪ فرااقتصادی: چشم‌انداز به مسائل اقتصادی منحصر نمی‌گردد بلکه مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را نیز شامل است.
▪ هماهنگی: باید برنامه‌ها و سیاست‌های نظام بر اساس چشم‌انداز و هماهنگ با آن باشد، مسوولان نیز باید هماهنگ عمل کنند. مقام معظم رهبری در دیدار با مسوولان مختلف نظام فرمودند: «تحقق این چشم‌انداز نیازمند حرکت و تلاش هماهنگ تمام مسوولان کشور است.»
▪ مطالبات مردمی: باید مردم خواسته‌های خود را در چارچوب سند چشم‌انداز از مسوولان مربوطه مطالبه نمایند.
▪ گزارش کار به رهبری: دولتمردان باید اقدامات خود را در مورد سند چشم‌انداز به‌طور مستند به رهبری گزارش نمایند.
▪ محور وحدت: سند چشم‌انداز باید به عنوان محور وحدت در کانون توجه مردم و مسوولان قرار گیرد.
▪ ایجاد لابراتوار: باید نخبگان جامعه در بیان جزئیات و بررسی و تحلیل سند چشم‌انداز لابراتوار یا اطاق فکر تشکیل دهند.
● مشکلات اجرایی سند چشم‌انداز
۱) نبود برنامه: پس از گذشت ماه‌ها از ابلاغ سند تا این تاریخ برنامه کاری و سیاست روشنی در این خصوص ارائه نشده است. اکثر مقامات از سند چشم‌انداز همین را می‌دانند که ایران باید به قدرت اول منطقه تبدیل شود اما از حجم سند، آگاهی درستی ندارند و افق این سند چگونه باید محقق شود را نمی‌دانند.
رهبر معظم انقلاب سند چشم‌انداز ۲۰ساله را دستورالعملی برای پیشرفت واقعی ایران دانسته و تاکید کردند: «مسوولان برای تحقق همه اهداف پیش‌بینی شده در سند چشم‌انداز راهکارهای اجرایی مشخص کنند» و نیز فرمودند: «این چشم‌انداز یافتنی است اما باید برنامه‌ریزی نمود و راه حرکت را پیدا کرد.»
۲) نبود رابطه: سند چشم‌انداز به صورت مفاهیم کلی در سطح بالا مورد توجه قرار گرفته است اما رابطه بالا با پایین قطع است. رده‌های پایین نظام معمولا از سند چشم‌انداز بی‌خبرند، به قول ریاست محترم مجلس شورای اسلامی: «سند چشم‌انداز همچون چشمه‌ای است که در نقطه‌ای از زمین می‌جوشد و باید در جوی طراحی شود و به سوی پایین‌دست هدایت شود و نمی‌شود.»
۳) نگاه اقتصادی: نگاه غالب به سند چشم‌انداز نگاه اقتصادی است در صورتی که سند یک برنامه کلی شامل امور فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است و منحصر به امور اقتصاد نمی‌شود.
۴) فقدان عرق ملی: مردم خود را جزئی از این سند نمی‌دانند و فکر می‌کنند که سند مربوط به دولت است، فقدان عرق ملی نسبت به اجرای کامل سند از بزرگ‌ترین علل عقب‌ماندگی اجرای سند است، باید به مردم فهماند که سند فرادولتی است و حتی اختصاص به دولت خاص نیز ندارد، هر دولتی که روی کار آمد باید بر اساس برنامه تنظیم شده در سند چشم‌انداز حرکت نماید، مدیران دولتی مجریان طرح‌اند نه برنامه‌ریز و نه طراح، بنابراین با تغییر یک وزیر یا یک مدیر نباید هیچ تغییری در روند کار سند چشم‌انداز ایجاد گردد زیرا ایجاد تغییر موجب خسارت و ضرر است، باید دولت و ملت با هم در این مسیر حرکت کنند.
۵) کندی کار: سند چشم‌انداز در مرحله اجرای حرکتش کند و مقطعی است و باید سازکاری ایجاد شود که به نحو مستمر، روند تحقق و اجرای سند را رصد کند.
۶) افراط و تفریط: نظرات مسوولان رده بالا در مورد چشم‌انداز در حال افراط و تفریط است.
دولت معتقد است که جلوتر از سند چشم‌انداز حرکت کرده است، ریاست محترم جمهوری در تبیین چشم‌انداز ۲۰ ساله فرمودند: «پیش‌بینی می‌کنم که زودتر از دوره ۲۰ ساله به قله منطقه خواهیم رسد و البته افق نگاه ما باید به قله جهانی باشد چراکه استعداد این کار در خون و فرهنگ ما جاری است.»
ریاست محترم مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقدند که حرکت دولت در اجرای سند چشم‌انداز کند و کار قابل توجهی انجام نیافته است. حضرت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی فرمودند: «شاخص‌های اجرایی چشم‌انداز ۲۰ ساله با گزارش عملکرد سالانه دولت همخوانی ندارند.» مشارالیه اصل ۴۴ را موتور خوبی برای حرکت به سمت اجرای چشم‌انداز معرفی کردند.
مصلحت آن است که مسوولان محترم نظام از افراط و تفریط به دور باشند و قوای سه‌گانه به همراه ملت در جهت عملی ساختن سند چشم‌انداز حرکت کنند.
● فواید و ثمرات چشم‌انداز
با پایان یافتن چشم‌انداز ۲۰ساله یعنی تا سال ۱۴۰۴ به فواید و ثمراتی خواهیم رسید و جامعه‌ای نمونه با ویژگی‌های ذیل خواهیم داشت.
۱) توسعه‌یافته: با رسیدن به چشم‌انداز جامعه‌ای توسعه‌یافته در زمینه‌های مختلف فرهنگی، جغرافیایی، تاریخی و متکی بر اصول اخلاقی و ارزش‌های اسلامی، ملی و انقلابی خواهیم داشت.
۲) الگو و اسوه: وجود انسان‌هایی فعال، ایثارگر، مسوولیت‌پذیر، برخوردار از وجدان کاری، انضباط، دارای روحیه تعاون، متعهد به اسلام و انقلاب و غیره از ثمرات چشم‌انداز است.
۳) برخوردار از دانش پیشرفته: دارای ملتی توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی و تولید ملی خواهیم شد.
۴) برخوردار از سلامت همه‌جانبه: رفاه، امنیت غذایی، تامین اجتماعی، توزیع متناسب درآمد، دوری از فقر، فساد، تبعیض و بهره‌مندی از محیط زیست مطلوب از فواید چشم‌انداز است.
۵) دست‌یافته به جایگاه اقتصادی: به عنوان نمونه طبق سند چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور تا سال ۱۴۰۴ حدود ۳۷۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در جمهوری اسلامی ایران انجام می‌شود، نرخ رشد اقتصادی در طول برنامه چشم‌انداز ۱۱درصد در نظر گرفته شده است، ایران با این رشد تا پایان چشم‌انداز اولین و توسعه‌یافته‌ترین کشور در سطح منطقه خواهد شد.
۶) دارای تعامل سازنده: با جهان خارج بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت تعاملی سازنده خواهیم داشت. از بیان ثمرات و فواید دیگر چشم‌انداز به خاطر رهایی از تطویل صرف‌نظر می‌شود.
رسالت نهاد نمازجمعه و چشم‌انداز
از آنجا که امامان جمعه در هر شهر محور و به فرموده رهبری روح آن شهرند، می‌توانند در موارد ذیل در رابطه با چشم‌انداز نقش ایفا نموده و رسالت خود را عملی سازند.
▪ بیان مسائل فوق: امامان جمعه مسائل مطروحه فوق (تعریف چشم‌انداز، چشم‌انداز حقیقی جاویدان، شرایط چشم‌انداز، مشکلات و چالش‌ها، ثمرات و فواید چشم‌انداز) را بیان نمایند تا مردم در جریان مسائل مربوط به سند چشم‌انداز قرار گیرند.
▪ بیان سیاست‌های کلی و ابلاغیه‌ها: لازم است ائمه جمعه سیاست‌های کلی برنامه چهارم توسعه را در محورهای فرهنگی، اجتماعی، علمی و فناوری، سیاسی، دفاعی و امنیتی، روابط خارجی و اقتصادی در ۵۲ بند و نیز ابلاغیه‌های مقام معظم رهبری به مجمع تشخیص مصلحت نظام در رابطه با سند چشم‌انداز و به آقای خاتمی رئیس‌جمهور محترم سابق در خصوص سیاست‌های کلی برنامه چهارم توسعه برای مردم بیان و تفسیر نمایند.
▪ چشم‌انداز موضوع خطبه اول: ائمه جمعه با انتخاب بندهایی از ۵۲ بند مربوط به سیاست‌های برنامه چهارم و با استفاده از آیات و روایات می‌توانند خطبه اول را به این موضوع اختصاص دهند.
▪ تفسیر سند چشم‌انداز: ائمه جمعه باید اهمیت سند چشم‌انداز را از دیدگاه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی برای مسوولان و مردم بیان نموده و تفهیم نمایند که سند چشم‌انداز پس از قانون اساسی مهم‌ترین سند جمهوری اسلامی است.
▪ تشویق به همکاری: ائمه جمعه باید مسوولان، دست‌اندرکاران و مردم را به همکاری تشویق نمایند.
▪ تجزیه و تحلیل بیانات رهبری: بیانات گوناگون رهبری را در مورد چشم‌انداز و اصل ۴۴ برای مردم و نمازگزاران تجزیه و تحلیل نماییم.
▪ بیان اصول: اصل ۱۱۰ و اصل ۴۴ قانون اساسی را به‌طور کامل برای مردم تفسیر نمایند.
▪ ترویج اقتصاد مردم‌سالار: در مورد اصل ۴۴ باید اذهان را برای پذیرش اقتصاد مردم‌سالار آماده نمود و مردم را در شرایط گذار از اقتصاد دولتی به اقتصاد مردمی تشویق به سرمایه‌گذاری نماییم و مردم را برای پذیرش فلسفه مردم‌سالار به جای فلسفه دولت‌سالار آماده نماییم.
▪ بسیج ملی: باید در اجرای سند چشم‌انداز و تحقق اصل ۴۴ بسیج عمومی و همگانی راه‌اندازی نماییم.
▪ بیان مبانی ارزشی سند چشم‌انداز برای مردم بیان شود زیرا پایبندی به ارزش‌های مهم‌ترین سنگر پایداری در برابر مشکلات و ناملایمات در طریق اجرایی سند چشم‌انداز است، باید برای مردم بیان کرد که اگر چه رسیدن به چشم‌انداز راه سخت و پرفراز و نشیبی است اما مسیری است مطمئن و هدفدار که مردم در رسیدن به آن باید سختی‌ها را تحمل کنند که می‌کنند زیرا مردم ما امتحان خود را در طول تاریخ انقلاب داده‌اند.
مقام معظم رهبری فرمودند: «آبادانی کشور، پیشرفت مادی و معنوی جامعه و دستیابی به رتبه اول که در سند چشم‌انداز ۲۰ساله پیش‌بینی شده است در سایه تعمیق ایمان و افزایش انگیزه‌های دینی جامعه به ویژه نسل جوان امکان‌پذیر است.»
▪ رسالت رهبری: ماموریت‌ها و سهم امامان جمعه در منطقه‌شان همان رسالت رهبری در کل کشور است. امامان جمعه باید رهبری روشنگرایانه در عملیاتی ساختن چشم‌انداز داشته باشند.
▪ اهداف رهبری: اهداف نهادهای نمازجمعه همان اهداف رهبری و آن رسیدن جامعه است به یک جامعه آرمانی و ایده‌آل.
▪ فرصت‌ها و تهدیدها: فواید و ثمرات سند چشم‌انداز فرصت‌هایی برای مانور تبلیغی امامان جمعه، مشکلات و چالش‌های سند چشم‌انداز تهدیدهایی است که امامان جمعه باید در رفع آنها تلاش نمایند، جا انداختن سند چشم‌انداز به عنوان عاملی از عوامل وحدت ملی و انسجام اسلامی نیز فرصتی است که می‌توان از آن در جهت وحدت ملی و اسلامی بهره برد.
▪ روش‌ها: یکی از روش‌های تبلیغی نهاد نمازجمعه طرح یک یا دو مفهوم یا یک بند یا دو بند از سند چشم‌انداز در خطبه اول مطرح و تفسیر شود.
▪ اولویت‌ها: اولویت‌های نهاد نمازجمعه در مرحله اول توجه به مسائل فرهنگی سند چشم‌انداز است زیرا مسائل فرهنگی زیربنای مسائل دیگر است. والسلام

حجت‌الاسلام محمد‌حسین زنگنه امام‌جمعه گلبهار

منبع : روزنامه کارگزاران