تاثیر فناوری اطلاعات بر گسترش تروریسم

از مواردی که در عصر جدید امنیت ملی را دچار تحول کرده است و به عنوان عامل تهدید علیه ثبات و امنیت ملی مطرح بوده است. بحث ترور است. این موضوع به عنوان یکی از عوامل تهدید علیه امنیت داخلی و بین‌المللی به حساب می‌آید « ترور در لغت، در زبان فرانسه، به معنای هراس و هراس افکنی است. در سیاست به کارهای خشونت آمیز و غیرقانونی حکومتها برای سرکوبی مخالفان خود و ترساندن آنها و کارکرد گروههای مبارزی که برای رسیدن به هدفهای سیاسی خود دست به کارهای خشونت آمیز و هراس انگیز می‌زنند ترور نامیده می‌شود. »(۱)
تعریف فوق یک تعریف سنتی از مفهوم ترور است. این مفهوم نیز همانند دیگر مفاهیم مرتبط با امنیت ملی دچار تحول شده است. چرا که تعریف سنتی این مفهوم در قالب مرزهای جغرافیای مطرح است. اما تحولات جدید در عرصه‌های مختلف نظیر ارتباطات علوم پایه، فیزیک، شیمی، باعث شده است که مفهوم تروریسم به عنوان یک عامل فراملی و پیچیده مطرح گردد.
ترور همیشه از سوی مردم و یا یک فرد متوجه حکومت و دولت نبوده است. برعکس برخی از حکومتها آن را به صورت یک کانون قوی و سازمان یافته مطرح کرده‌اند. ترور از نیمه دوم قرن نوزدهم به عنوان یک روش مورد استفاده آنارشیست‌ها به صورت اقدام به خشونت شناخته شده است. « در یک مفهوم جزئی می‌توان ترور را به عنوان یک حرکت و اقدام خشن با هدف سیاسی تعریف نماییم. ویژگی اصلی ترور، اشاعه ترس و وحشت می‌باشد. در ترور، ترور هدف نیست بلکه وسیله است و آن وسیله‌ای مهم برای تسهیل وصول به هدف. »(۲)
الف) تروریسم مجازی:
تحولات شگرف و سریع در حوزه ارتباطات و اطلاعات باعث شده است. که این حوزه به عنوان یکی از فضاهای مهم برای انجام اعمال تروریست‌ها مهیا گردد. این گروها به لطف پیشرفت حیرت‌انگیز تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات اهداف سیاسی خود را به این شیوه مدرن دنبال می‌کنند. در واقع این گروها میدان تاخت و تاز خود را به (فضای مجازی) کشانده‌اند.
تروریستها این بار نیز با بهره‌گیری از علم و تکنولوژی هر نقطه از جهان را مدنظر قرار دهند و بخواهند، مورد حمله قرار می‌دهند. تروریست‌ها که در حکم آشوبگران دوره گردی هستند و هر جا که منافع آنها حکم کند امنیت کشور مورد نظر را مورد حمله قرار می‌دهند این بار نیز شناور بودن و دوره گرد بودن خود را، به فضای مجازی آورده و بساط ترور، وحشت، خود را در این فضای مجازی پهن کرده‌اند.
اعمال و ا‌قدامات، تروریست‌ها در عصر اطلاعات در فضای مجازی به (تروریسم مجازی) معروف است. یکی از دلایل ورود تروریست‌ها به این فضای جدید، ناشی از کم هزینه بودن، سریع‌تر بودن و فضای زیادی است که می‌توانند در آنجا مانور بدهند:
ب) تعریف و تاریخ تروریسم مجازی:
برای تعریف تروریسم مجازی بایستی به چند نکته توجه داشت. الف) تصور این نوع حملات باید با یک نوع غرض‌ورزی سیاسی همراه باشد. به عبارت دیگر انگیزه‌های شخصی یا رقابت‌های تولیدی دو شرکت یا کارخانه تا زمانی که رنگ و بوی سیاسی به خود نگرفته‌اند نمی‌توانند در این مجموعه جای بگیرد. ب) لازم است چنین حملاتی کاملا برنامه‌ریزی شده و با هدف قبلی به وقوع بپیوندد.حملات غیربرنامه ریزی شده و یا اقدامات اتفاقی که غرض سیاسی نیز برای آن متصور باشد نمی‌تواند به عنوان یک ترور مجازی مطرح شود.
ج) به طور منطقی این حمله باید علیه رایانه و برنامه‌های ذخیره شده در آن صورت گیرد. که شامل داده‌ها، سیستم‌ها، و برنامه‌های رایانه‌ای تنها اهدافی هستند که مورد حمله قرار می‌گیرند. د) حمله نباید به اهداف نظامی باشد. اگر مقصود تروریست‌ها رایانه و سیستمهای نظامی باشد. با عنوان جنگ الکترونیکی مطرح می‌شود که در حوزه بحث تروریسم مجازی قرار نمی‌گیرد.
« در دهه ۱۹۸۰ م، باری کولین، محقق ارشد و عضو موسسه امنیتی و جاسوسی کالیفرنیا این واژه را که اشاره به همگرایی فضای مجازی و تروریسم بود وضع کرد. »(۳)
مهم‌ترین مشکل ترور مجازی را که آن را خطرناک جلوه می‌دهد این است که نمی‌توان آن را به طور دقیق مورد شناسایی قرار دارد. مارک پولیت افسر ویژه FBI تعریف زیر را از تروریسم مجازی ارائه کرده است. « تروریسم مجازی یعنی حمله علیه سیستمهای کامپیوتری، اطلاعات برنامه‌های کامپیوتری و داده‌ها. که نتایج این حمله زیان آور است. که توسط گروههای ملی، با اهداف زیرزمینی و با انگیزه‌های سیاسی. علیه اهداف غیر نظامی که از قبل تعیین شده انجام می‌گیرد. »(۴)
بنابراین اهداف اصلی تروریسم مجازی در واقع دستیابی به اطلاعات نظامی، سری، امنیتی است. گاهی ممکن است که تروریسم مجازی در داخل مرزهای یک واحد سیاسی انجام گیرد. یعنی تروریستها در داخل کشور خود به سیستمهای اطلاعاتی دولت متبوع خود حمله ببرند و آنها را تخریب کنند، تعریف دیگر این است که تروریسم مجازی شامل اقدامات برنامه‌ریزی شده و هدفمند همراه با غرض سیاسی و غیرشخصی که علیه رایانه‌ها و امکانات و برنامه‌های ذخیره شده در درون آنها از طریق شبکه جهانی که هدف از چنین اقدامی نابودی آنها یا وارد آوردن آسیب‌های جدی به آنها می‌باشد. »(۵)
● ابزارهای تروریسم مجازی:
یکی از ابزارهایی که گروهای تروریستی از آنها استفاده می‌کنند، استفاده از شبکه‌های کامپیوتری بویژه اینترنت است که به طور گسترده از آن، جهت پخش کردن پیاماها، ارتباطات و هماهنگ کردن اقدامات خود استفاده می‌کنند. در واقع تروریستها از اینترنت به عنوان بمب استفاده می‌کنند « در سال ۱۹۸۸ یک بمب « ایی میلی » توسط ببرهای سیاه اینترنت علیه سفارتخانه‌ها، درسریلانکا به کار رفت که دارای انگیزه‌های خطرناک بود.این بمب حاوی سیل عظیمی از نامه‌های الکترونیکی علیه سفارتخانه‌ها بود که در مقایسه با انفجار بمب‌گذاری در سفارتخانه آمریکا در نایروی و دارالسلام در آگوست همان سال که منجر به مرگ ۲۴۰ نفر شد، مخرب‌تر است. »(۶)
الف)تسلیحات مجازی:
تروریستهای مجازی برای رسیدن به اهداف خود که همانا ضربه‌زدن و تخریب سیستمهای اطلاعاتی رقیب آنها ست از یک سری تسلحیات استفاده می‌کنند که به آنها تسلیحات مجازی می‌گویند. مایکل آنی نی و اس. جی. ای. ادوارد درتعریف تسلیحات مجازی می‌گویند. « تسلیحات مجازی عبارت است از تسلیحاتی که گروههای تروریستی برای تخریب شبکه‌های کامپیوتری و سرقت‌های مجازی در حجم بسیار کمتر از فیزیک آنها طبیعی به کار می‌رود، زیرا این تسلیحات دارای سیستمهای بسیار پیچیده‌ای هستند. یکی از ویژگیهای این نوع تسلیحات این است که یک تروریست می‌تواند توسط آنها مرزهای بین‌المللی را سهل‌تر پشت سربگذارد. »(۷) تسلیحات مجازی برای گروههای تروریستی مجازی از نوع فعالیت آنها است. بنابراین وقتی که فعالیت آنها در یک فضای مجازی است، اجزای تسلیحات آنها به تبع فعالیت‌شان مجازی است. در سال ۱۹۹۷ کولین، سناریوهای مختلفی را برای تروریسم مجازی ارائه کرد.
▪ سناریوی اول، تروریسم مجازی به سیستم کنترل، پردازش، حمله می‌کند. سریال آنها را جعل کرد و سطوح هماهنگ این سیستمها را تغییر می‌دهند.
▪ سناریوی دوم: تروریسم‌ مجازی به نسل دیگری از سیستمهای کنترل ترافیک هوایی حمله می‌کند، که نتایج حاصل از این عمل تصادف دو هواپیمای بزرگ غیرنظامی بود.
▪ سناریوی سوم: تروریسم مجازی معاملات بین‌المللی بانک‌ها و بورس‌ها مالی را مختل می‌کنند. در نتیجه این سناریوها، سیستمهای اقتصادی مشکل را متوقف کردند که در نتیجه آن اطمینان عمومی کاهش یافت و تنزل و شکنندگی در امور اقتصادی به حداکثر خود رسید. »(۸)
ج) جنگ اطلاعات تروریستی:
یکی از پردامنه‌ترین جنگ‌های کنونی، جنگی است که گروهها و سازمانهای تروریستی با استفاده از جنگ افزارهای شبکه‌ای و اطلاعاتی مدرن انجام می‌دهند. بهره‌برداری از شبکه‌های اطلاعاتی آشکار که امروز، fi بهترین وسایل ارتباطی مبدل گردیده‌اند و نیازهای تروریستها را هم درایجاد ارتباط برطرف می‌سازد و هم زمینه‌های جمع‌آوری اطلاعاتی را برای آنها فراهم می‌سازند. بنا به تعریف « جنگ اطلاعاتی تروریستی، جنگی است که در آن تروریست‌ها تواناییهای سیستمهای اطلاعاتی شبکه‌ای را در تحقق اهداف تروریستی به کار می‌گیرند. »(۹)
تروریسم اطلاعاتی با هدف انجام فعالیتهای تروریستی در حوزه اطلاعات صورت می‌گیرد، که دو عامل جنگ افزار و محیط جنگ اطلاعاتی مهم‌ترین معیارهای موفقیت یا عدم موفقیت در آن محسوب می‌گردند. عامل نخست جنگ افزارهای تروریسم اطلاعاتی که در شبکه‌ها امروزه به نرم‌افزارهای خاص این جنگ و شیوه‌های به کارگیری تعامل سیستمی در آن مربوط، می‌شود. نرم‌افزارهای خاص دراین حوزه نقش جنگ افزارهایی را برعهده دارند که سرعت و دقت عمل آنها دقیقا با پارامترهای یک جنگ افزار .واقعی در میدان نبرد در جهت ایجاد موفقیت در این جنگ اهمیت دارند. عامل دوم: تواناییهای سیستمهای اطلاعاتی است که به هر اندازه وسیع‌تر و گسترده‌تر باشند می‌توانند نیازهای مختلف یک سیستم را بر طرف سازند.
در روند الکترونیکی شده همه چیز، اصطلاح « ئی جهاد »، یا جهاد الکترونیکی نیز متداول شده است. این اصطلاح توسط گری نبت استاد دانشگاه ولز بود که در کنفرانس سالانه انجمن مطالعات خاورمیانه مطرح گردید. اصطلاح ئی جهاد، جنبش و اندیشه آزادیخواهی اسلامی در حوزه ارتباطات دیجیتالی را باید فهمید که از سوی گرو‌های مبلغ‌ ترور و حرکت‌های رادیکال روی اینترنت می‌رود.
گری نبت، پایگاهای عادی سیاسی و روشنفکری مسلمانان را مصداق «ئی جهاد » نمی‌داند بلکه تنها آن دسته پایگاهها و وبلاگ‌‌هایی را که سابقه اسلامی و در عین حال ستیزه‌جویانه دارد را گروههای ئی جهاد می‌نامد. به اعتقاد او اکثر طراحان چنین پایگاههای اینترنتی، مقیم انگلستان ونیز مراجعه‌ کنندگان به آنها درآمریکای شمالی مقیم هستند. وی می‌گوید برای ستیزه‌جویان اینترنت، ابزاری حاضر و آماده و در عین حال رسانه‌ای ارزان و تاثیرگذار است که از میان طیف عظیم کاربران اینترنت مخاطبان خود را بالاخره پیدا می‌کند.آنچه که از ستیزه‌جویی یا ئی جهاد می‌داند، حمله آنها به پایگاههای اینترنتی وزارت دفاع آمریکا و ارتش اسرائیل است.(۱۰)
● نتیجه‌گیری
با توجه به گسترش روز افزون تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، و کم هزینه بودن تکنولوژیهای اولیه آن، تروریسم بعد جدیدی را به خود گرفته است. که قدرت تخریب تاثیرگذاری و اعلام موجودیت این گروها بیشتر شده است. امروزه گروههای تروریستی که از شبکه جهانی استفاده می‌کنند به راحتی وارد خانوادها شد، و از این طریق می‌توانند اندیشه‌ها و آرمانهای خود را به عموم مردم عرضه کنند. تکنولوژی اطلاعات همچنین باعث شده است. که ورود به این گروهها نیز آسان گردد. گروههای تروریستی مانند سابق دیگر نیازی به احداث پایگاههای آموزشی فنون نظامیگری در جهت آموزش تروریستها ندارند. بلکه تنها از طریق متخصصین علوم کامپیوتر که از راه دور از آنها کمک می‌گیرند می‌توانند به راحتی به اهداف اصلی خود برسند. گسترش گروههای تروریستی با اهداف خاص خود به موازات گسترش تکنولوژیهای اطلاعاتی از مهمترین چالشهای تهدید امنیت در عصر فعلی می‌باشند. خساراتهایی که این گروهها بر دولتها تحمیل می‌کنند بسی خطرناک‌تر می‌باشد.

جلال ترکاشوند
کارشناس ارشد روابط بین الملل
پی نوشت ها در دفتر روزنامه موجود است.

منبع : روزنامه رسالت