در جستجوی پوست از دست رفته

طول عمر و گذر زمان تغییراتی را در پوست صورت ایجاد می‌كند، مهم‌ترین آنها شلی و افتادگی پوست، پیدایش چین و چروك، پیدایش لك‌های تیره یا قهوه‌ای‌ رنگ، ایجاد فرورفتگی‌های متعدد و تغییرات عروقی است. آنچه در این بین بیشتر از هر چیز خودنمایی می‌كند و به نوعی نماد پیری محسوب می‌شود، چین و چروك‌های پوست صورت است زیرا در معرض دید همگان است و نقش مهمی در برقراری روابط اجتماعی، فردی و شغلی افراد دارد به همین علت همه به دنبال راهی هستند تا بتوانند به نوعی این چروك‌ها را برطرف كنند.
● چراصاف؟ چرا چروك ؟
پوست جوانان كار خود را در كشیدگی و نگه‌ ‌داشتن رطوبت به خوبی انجام می‌دهد. خارجی‌ترین لایه‌ پوست كه با چشم قابل رویت است،‌ ‌اپیدرم نامیده می‌شود. این لایه به دلیل وجود رشته‌هایی موسوم به الاستین خاصیت‌ ‌ارتجاعی یا كشسانی دارد؛ این امر باعث تازگی و جوان شدن پوست می‌شود. به علاوه‌ ‌كلاژن كه نوعی پروتئین موجود در این لایه است نقش مهمی در پیشگیری از چروكیدگی ایفا‌ ‌می‌كند؛ وقتی این ۲ ماده در پوست از بین می‌رود، پوست نازكتر شده و رطوبت كافی در‌ ‌اپیدرم باقی نمی‌ماند. همچنین چربی موجود در لایه زیرین پوست را از بین می‌برد و‌ ‌در نتیجه لایه‌ اپیدرم حالت چروك خوردگی پیدا می‌كند‌.
● انواع و اقسام‌
▪ چین و چروك طبیعی كه بیان‌كننده حالات روانی، روحی، احساسات درونی و تنش‌های هیجانی و عاطفی هستند. این چین‌ها در اطراف بینی و لب‌ها به‌وجود می‌آیند.
▪ چین‌هایی كه در اثر پدیده پیری در سنین ۲۵ تا ۳۰ شروع به ظاهر شدن می‌كنند، مانند عمیق‌تر شدن خطوط خنده، خطوط اخم و خطوط افقی پیشانی.
▪ چین و چروك‌هایی كه بعد از دهه‌پنجم زندگی و عمدتاً در اطراف لب‌ها یا روی گونه‌ها پدیدار می‌شوند.
● چروك فوری
عوامل متعددی پیری سلول‌های پوست و در نتیجه ایجاد چروك را تسریع می‌كنند.این عوامل را می‌توان به دو دسته كلی تقسیم كرد:
۱) عوامل داخلی: این عوامل همان ژن یا واحدهای وراثتی است.برخی نژادها دیرتر دچار چروك پوست می‌شوند. افزایش خطاهای ژنتیكی در طول زمان همراه با افزایش سن، باعث تجمع اثرات تخریبی می‌شود و پیری در سلول‌ها بروز می‌كند. در زنان، عوامل هورمونی هم بر این موارد اضافه می‌شود و فرآیند پیری را تسریع می‌كند.
اختلالات ارثی در تولید كلاژن نیز منجر به چروك‌های زودرس می‌شوند. در بیماران نشانگان مارفان نیز پوست به‌علت نقص در كلاژن‌سازی دچار افتادگی زود رس می‌شود.
افراد عـصبی و اخـمو به‌عـلت اسـتفاده زیاد از عضلات صورت دچار چروك زود رس می‌شوند. افرادی كه قـبلا چاق بوده ولی دچار لاغری می‌شوند به‌علت از دست دادن چربی زیرپوستی دچار افتادگی پوست می‌شوند و چروك بوجود می‌آید.
۲) عوامل خارجی: مهم‌ترین آنها اشعه ماورای‌بنفش آفتاب است. نور خورشید، اگرچه مفید و حیات‌بخش است، اما دارای اثرات زیانباری نیز هست. پوست انسان عضوی حساس است و آسیب‌ها و صدمات وارده بر آن در اثر تابش نور خورشید پیری زودرس این عضو را به‌ دنبال دارد. آفتاب‌سوختگی، خشك و كدر شدن پوست، بروز ضایعات پیش‌سرطانی، پیدایش چروك ریز و درشت پوستی و حتی ابتلا به بدخیمی‌های پوستی از عوارض تابش پرتو فرابنفش نور خورشید است.
امروزه با مصرف ضد آفتاب‌ها می‌توان تا حدودی از بروز این عوارض جلوگیری كرد. سیگار هم از مخرب ترین عوامل پوست است. پوست سیگاری‌ها بیشتر از غیر سیگاری‌ها با همان نوع پوست ، گرایش به چروك شدن دارد آلودگی هوا یكی دیگر از عوامل تخریب كننده پوست صورت است.آلوده كننده‌های هوا مخصوصا ازن، همیشه در این كار دخیل هستند. این باور وجود دارد كه رادیكال‌های آزاد اكسیژن ، به غشاهای سلولی آسیب می‌رسانند، حتی با مواد ژنتیكی فعل و انفعال داشته و پیری پوست را تسریع می كنند.
● مبارزه با چروك
درمان‌های مختلفی برای از بین‌ بردن چین و چروك‌های پوستی وجود دارد.طیف این درمان ها از داروهای موضعی تا جراحی متغیر است . مناسب ترین روش برای هر كس با توجه به وضعیت پوست او ، بودجه و نتیجه دلخواهی كه مایل است به دست آورد، تعیین می شود. برخی از شیوه‌های عمده عبارتند از:
▪ مشتقات ویتامین: A رتینول یكی از مشتقات ویتامین A است كه از نظر علمی ثابت شده است در صورت مصرف موضعی طولانی ‌مدت اثر ضد پیری دارند. ترتینوئین دیگر ماده مهم این گروه است. مصرف موضعی این ماده كه از مشتقات ویتامین A است اثرات ضد چروك و ضد پیری روی‌ ‌پوست دارد. ترتینوئین سبب كاهش چین و چروك پوست و‌ ‌خشونت پوست می‌شود. ضخامت اپیدرمی پوست را افزایش داده و رسوب كلاژن را تحریك‌ ‌می‌كند. اما استفاده از این ماده خالی از خطر نیست. معمولی‌ترین اثرات جانبی ترتینوئین روی پوست تحریك پوست است. همچنین در هنگام استفاده از این ماده پوست نسبت به آفتاب بسیار حساس می‌شود.
● استفاده از سم بوتولینیوم (بوتوكس)
سم خطرناك بوتولینیوم اینك به ماده‌ای مهم در بر طرف كردن چروك‌های پوست تبدیل شده است. این روش‌ ‌برای بهبود و برطرف‌ ‌كردن خطوط اخم و خطوط خنده نیز استفاده می‌شود.این ماده یك انتخاب عالی برای خط‌های پیشانی و اخم است‌ ‌كه با یك سوزن باریك به ناحیه مورد نظر تزریق‌ ‌می‌شود. واكنش آلرژیك به این ماده بسیار نادر است.
در مورد خطر فلج عضلات مجاور كه ممكن‌ ‌است سبب آشفتگی بینایی موقت شود و یا اثرات آرایشی ناخواسته داشته باشد، باید با‌ ‌یك متخصص پوست صحبت بشود. میزان كمی از پائین افتادن ابرو نیز ممكن است اتفاق بیفتد.
● استفاده از امواج رادیویی
روش دیگر موسوم به كابلیشن یا درمان توسط امواج رادیویی است كه دوام آن به مراتب‌ ‌كمتر از جراحی است و برای كاهش لایه فوقانی پوست، كاهش خطوط و چروك‌ها و آسیب‌ ‌دیدگی‌های ناشی از اشعه آفتاب به كار می‌رود. اگرچه این روش پوست را تازه‌تر و‌ ‌جوانتر نشان می‌دهد، اما كارآیی آن از لیزر كمتر است. این روش ایمن تر، اما در عین‌ ‌حال كم دوام‌تر است.
● پركننده های قابل تزریق
كلاژن برای چین‌های دور لب استفاده می‌شود. جائی كه‌ ‌بوتوكس كارآیی ندارد، كلاژن یا سایر پركننده‌ها كاربرد پیدا می‌كنند. پركننده‌های بافتی بهترین درمان چروك‌های زیر پلك‌ ‌چشم است.
این پركننده ها ممكن است به تنهایی یا در تركیب با روش‌های سطحی پوست نظیر‌ ‌درمان لیزری یا روش‌های دیگر استفاده شوند. اثرات جانبی كه در این روش دیده می‌شود، واكنش آلرژیك به كلاژن‌ ‌است. برای اجتناب از این موضوع انجام تست پوستی چهار هفته قبل از انجام عمل الزامی‌است.
● برداشتن سطحی پوست (درم ابریژن )
برداشتن سطحی پوست می‌تواند در برطرف ساختن چین و چروك، جای جوش‌های سطحی و لكه های صورت كمك كند. طی عمل درم‌ابریژن، پوست با كمك مواد زبر و خشن تراش داده و ساییده می‌شود. پس از بهبودی زخم ناشی از این عمل، پوست جدید تشكیل می‌شود كه به‌مراتب جوان‌تر و زیباتر از پوست قبلی خواهد بود.
در این روش از كریستال های كوچك آلومینیوم اكسید برای پاك كردن پوست و برطرف كردن لایه های سطحی و بی‌نظمی‌های سطحی پوست استفاده می‌شود. این روش درد ندارد اما در پی استفاده از این روش معمولا در عرض چند دقیقه یا چند ساعت، پوست قرمز می‌شود.
● لیزر درمانی
استفاده از لیزر نیز به عنوان یكی از روش‌های رایج درمان چین و چروك پوست شناخته شده است.در برداشتن پوست به كمك لیزر ، لیزر كربن دی اكسید برای برطرف كردن نواحی آسیب دیده استفاده می شود . این روش معمولا برای خطوط نواحی دهان و چشم به كار برده می شود . اثرات جانبی این روش شامل تورم و ناراحتی موقت است. همچنین ممكن است حساسیت به نور، صورتی شدن پوست و خطراتی شامل سوختگی یا جراحات جای جوش و عفونت ویروسی و دیگر عفونت ها ایجاد شود.
● لایه برداری شیمیایی
در این شیوه به كمك مواد شیمیایی چین و چروك‌های پوست را برطرف كرده و رنگدانه‌ها را تغییر می‌دهند.در خفیف‌ترین شكل لایه برداری شیمیایی آلفاهیدروكسی اسیدها استفاده می‌شود كه اغلب برای درمان آسیب‌های‌ ‌خفیف پوستی در اثر آفتاب كاربرد دارد.
در حالی كه برای چین و چروك‌های عمیق تر و تیره تر و‌ ‌دانه های ناشی از تابش آفتاب از فنل یا TCA استفاده می‌شود. عوارض این روش شامل حساسیت ،عفونت و تغییرات رنگدانه‌ای پوست است.
● لیفتینگ
یكی از مهم‌ترین درمان‌های چروك و ضایعات ناشی از پیری پوست جراحی است كه اصطلاحاً به آن لیفتینگ می‌گویند.
در این شیوه، جراح پوست صورت را برش می‌دهد و پوست را به سمت عقب و خارج می‌كشد، سپس لبه‌های پوست را در محلی كه از پیش طراحی شده ثابت می‌كند و می‌دوزد. ضمن عمل كشیدن پوست و ثابت كردن آن در محل جدید، عضلات و بافت‌های نگه‌دارنده زیرین هم اصلاح و ترمیم می‌شوند. هیچ‌كدام از روش‌های درمانی ضد پیری را نمی‌توان جایگزین روش جراحی لیفتینگ كرد.
در طی عمل لیفتینگ، ظاهر چروك‌ها بهبود می‌یابد و فرد جوان‌تر به‌نظر می‌رسد؛ ولی این عمل باعث توقف شل‌شدگی و سستی پوست نمی‌شود و با تشخیص جراح شاید پس از گذشت چند سال نیاز به عمل جراحی تكمیلی یا عمل مجدد باشد.
عمل لیفتینگ زمانی انجام می‌شود كه فرد احساس كند نیاز به چنین عملی دارد، ولی سن استاندارد برای آن ۳۵ تا ۴۵ است، یعنی درست زمانی كه چروك‌های دور لب هنوز ایجاد نشده‌اند.
● ده فرمان برای پوستی شاداب
۱) پوست خود را همواره مرطوب نگاه دارید. مصرف كرم‌های مرطوب كننده تا حدودی می‌توانند چروك‌های ریز را به‌طور موقت از بین ببرند.
۲) میوه و سبزیجات تازه را به میزان كافی مصرف كنید.
۳) از آرایش زیاد پرهیز كنید.
۴) هرگز سیگار نكشید.
۵) صورت خود را زیاد نشویید(۲ بار در روز كافی است) و از صابون‌های خشن و زبر پرهیز كنید . زیرا شستن زیاد باعث كم شدن چربی و رطوبت پوست می‌شود .
۶)خواب كافی داشته باشید.
۷) به پشت بخوابید ، وقتی كه به صورت طاق باز می‌خوابید ، اثرات كشیدگی جاذبه روی پوست شما به حداقل می رسد .
۸) از نوشیدن الكل به شدت پرهیز كنید.
۹) قبل از اینكه در معرض آفتاب‌ ‌قرارٌ بگیرید، از كرم‌های ضد آفتاب استفاده كنید و حمام آفتاب نگیرید.
۱۰) در مــعرض حرارت قرار نگیـرید. گـرما قـادر اسـت، بـه بافت‌های همبند پوست صدمه وارد كند. هنگام استفاده از سشوار دستی آن را در حالت بسیار‌ ‌داغ قرار ندهید و جریان هوای گرم را مستقیما به سمت پوست نگیرید.‌

‌ دكتر علی اخوان بهبهانی

منبع : روزنامه سلامت