فوتبال و نژادپرستی

کمتر کسی فکر می‌کرد که سیاهان در آفریقا از یوغ استعمار و آپارتاید رهایی یابند. قاره‌ای که سرشار از منابع غنی و استعداد بالقوه بود در چنگال غربی‌ها گرفتار شد. انگلستان که زمانی ازغول‌های درجه یک استعمار کهن به شمار می‌رفت فکر نمی‌کرد که آفتاب در امپراتوری‌اش غروب کند. این کشور با سیاست‌های ویژه خود توانست برای سالیان سال آفریقاییان را به بردگی بگیرد و با انتقال منابع طبیعی آفریقا به اروپا ماشین صنعتی خود را به راه اندازد. ایتالیا، فرانسه، پرتغال، آلمان و بلژیک نیز به نوعی سعی داشتند از وضع موجود آن زمان بهره‌برداری نمایند اما ظهور نلسون ماندلا و مبارزه وی با برتری نژاد سفید سبب شد که آپارتاید به طور قانونی محو شود اما آپارتاید آن قدر در نزد سفیدپوستان و بویژه انگلیسی‌ها ریشه دوانده بود که پذیرش عملی آن برای انگلیسی‌های سفیدپوست دشوار بود - به طوری که میدان‌های فوتبال در سال‌های بعد از موفقیت ماندلا عملا تبدیل به توهین و تحقیر سیاهان شد.
فوتبالیست‌های سفید پوست اروپایی با گرفتن بینی خود با یک دست، دست دیگر را با اشاره تکان می‌دهند که “تو سیاهی بو می‌دی دور شو” و با این عمل بار دیگر آپارتاید را زنده کردند. ماتیا کژمان بازیکن آتلتیکو مادرید در سال ۲۰۰۷ با عمل تبعیض‌آمیز خود و ابراز تنفر به بازیکنان سیاه پوست بار دیگر خطر آپارتاید را زنده نمود.
لیگ‌های فوتبال در اروپا و بویژه کشورهای انگلیس، اسپانیا، ایتالیا، به طور بی‌سابقه‌ای نژادپرستی را نشان می‌داد. به طوری که در اسپانیا این عمل بارها توسط ورزشکاران در میادین ورزشی تکرار شد. این عمل زشت فقط مختص به ورزشکاران نبود و به تماشاگران نیز سرایت نمود. به طوری که در لیگ اسپانیا ساموئل از اتوئو بازیکن تیم فوتبال بارسلون اسپانیا که یک سیاه‌پوست کامرونی است بارها و بارها توسط تماشاگران تیم رقیب هو شد. حتی مجبور شد که یک بار هم زمین فوتبال را ترک کند اما با وساطت ریکارد مربی هلندی خود به زمین برگشت.
سیاهان بارها و بارها حتی بیرون از ورزشگاه‌ها توسط هواداران رقیب در لیگ‌های اسپانیا تحقیر شدند گویی آنان موجوداتی بی‌روح و روان هستند. و فوتبال تبدیل به ابزاری برای تحقیر آنان شد. قهرمانی تیم نیجریه در مسابقات المپیک ۱۹۹۸ زنگ خطر را برای سفیدپوستان به صدا در آورد که دیگر فوتبال در انحصار آنان نیست و فروغ چهره‌هایی چون روژه میلا، پاتریک ویرا، بابایار و رشید کلینی نشان داد که آنان از هوش والایی برخوردارند. ژرژ وه‌آ بازیکن سیاه‌پوست لیبریا و باشگاه میلان ایتالیا به سیاهان آموخت که راه باز است و می‌توان در همان فضای تبعیض‌ و تحقیر ورزشی پیشرفت نمود.
ظهور راسیم و نژادپرستی در سال‌های اخیر در اروپا به حدی بود که یوفا UFA تصمیم گرفت جام یورو ۲۰۰۸ را با شعار )Unite against racism( یا اتحاد علیه نژادپرستی آغاز نماید. قبل از شروع بازی‌های جام یورو ۲۰۰۸ کاپیتان تیم‌های رقیب شعار علیه نژادپرستی را قرائت می‌کردند. این تصمیم UFA در نوع خود اقدامی انسانی و مثبت قلمداد می‌شود و می‌تواند پوششی باشد برعلیه اقدامات پیشین آنان.
زمانی که اتحادیه اروپا ترکیه را به علت بی‌توجهی به حقوق کردها متهم می‌کند و ترکیه نیز متقابلا آلمان را به بازماندگان نازی متهم می‌کند در چنین فضایی فوتبال می‌تواند هم عامل جدایی و هم عامل پیوند ملت‌ها باهم باشد. دیدار تیم‌های آ‌لمان و ترکیه در نوع خود جالب توجه بود فوتبالی که زیبایی آن بی‌حد و حصر بود و این را هم آنگلا مرکل و عبدالله گل از چهره های سیاسی هردو کشور به خوبی درک کردند. پیام‌هایی که روشتو و بالاک قرائت کردند این پیام را به ملت داد که فوتبال عامل پیوند دهنده می‌باشد و می‌تواند باعث نزدیکی ملت‌ها شود و می‌توان حتی در مواقع بحرانی از آن به عنوان یک عامل نرم‌افزاری در جهت کاهش بحران استفاده نمود کاری که در لیبریا انجام می‌شود این است که ترویج فوتبال یعنی ترویج صلح، دوستی، امنیت و آزادی.
در چنین فضایی خاورمیانه که بحران‌سازترین منطقه جهان محسوب می‌شود برگزاری مسابقات جام کشورهای خاورمیانه یا هر عنوان دیگری می‌تواند از وقوع بحران جلوگیری کند یا حداقل بحران‌های انسانی را کاهش دهد. در اینجاست که ورزشکاران علاقه‌مند به سیاست و سیاستمداران دوستدار ورزش می‌توانند نقش عمده‌ای در حفظ صلح و امنیت منطقه‌ای ایفا نمایند. وجود شخصیت‌هایی چون ملک عبدالله در اردن، عبدالله گل در ترکیه و دکتر محمود احمدی‌نژاد در ایران که بارها و بارها علاقه‌مندی خود را به ورزش نشان دادند می‌تواند نقش اساسی در پیوند ورزش و سیاست و متعاقب آن “امنیت‌سازی از طریق ورزش” در خاورمیانه ایفا نماید.

هادی محمدی‌فر

منبع : روزنامه رسالت