زنده‌ یاد هوشنگ شریف زاده

هوشنگ شریف زاده ( ۱۳۶۹ - ۱۳۱۷ ) معلم ، مترجم ، مؤلف و یکی از ترویج‌دهندگان سخت کوش علم در ایران بود . پدرش روحانی و مدرس علوم دینی در مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها و از مردم گلپایگان بود . شریف زاده در مشهد به دنیا آمد. تحصیلات خود را در مکتب آغاز کرد و دبستان و دبیرستان را در شهرهای گلپایگان، قم، تویسرکان، چالوس و تهران گذراند. در سال ۱۳۳۵ از مدرسه دارالفنون دیپلم ریاضی گرفت. در سال ۱۳۳۸ از دانشسرای عالی تهران دانشنامه‌ی لیسانس در رشته‌ی دبیری فیزیک را دریافت کرد. در سال‌های ۱۳۵۴ و ۱۳۵۵ دوره‌ی آموزشی و نیز روش آموزشی و ارزیابی طرح نافیلد را در دانشگاه چلسی انگلیس گذراند .
شریف زاده از سال ۱۳۳۸ تا سال ۱۳۴۴ در دبیرستان‌های نیریز فارس به تدریس فیزیک پرداخت و با نقدی که بر کتاب‌های درسی نوشت توانست توانایی خود را در نوشتن و تجزیه و تحلیل برنامه‌های آموزشی نشان دهد. همین کار سبب شد که مسؤولان متوجه ارزش کار وی شوند و شریف زاده را به تهران منتقل کنند و در سازمان کتاب های درسی ایران به کار گمارند. او در این سازمان کارشناس مسؤول تهیه و تألیف کتاب‌های درسی فیزیک شد و تا سال ۳۶۱ ، که بازنشسته شد، در برنامه ریزی و تألیف کتاب های علوم تجربی و فیزیک و آموزش به معلمان شرکت فعال داشت .
شادروان هوشنگ شریف زاده،که در یک خانواده اهل علم و تقوی به دنیا آمده بود، نسبت به عموم مردم به ویژه دانش آموزان، احساس مسؤولیت می‌کرد . او بر این باور بود که از راه آموزش علوم می توان دانش آموزان را مسؤول، متعهد، خلاق و سازنده کرد . از این رو بیش‌ترین تلاش خود را در پایه‌گذاری درست آموزش علوم در ایران صرف کرد . شریف زاده هنگامی در سازمان کتاب های درسی ایران مشغول به کار شد که این سازمان از یک مدیریت علمی آگاه و مسؤول برخوردار و نظام آموزشی ایران در شرف دگرگونی و تحول بود. در نظام جدید که از سال ۱۳۴۵ شروع شد، درس علوم تجربی برای نخستین بار از سال اول ابتدایی در دبستان‌ها تدریس شد و در پی آن، آموزش علوم یکی از درس‌های اساسی مقطع راهنمایی تحصیلی شد .
هوشنگ شریف زاده مسؤولیت خود را آگاهانه و با علاقمندی آغاز کرد و به تهیه‌ی کتاب‌های علوم دوره راهنمایی تحصیلی پرداخت. او با همراهی دکتر محمد بهزاد و احمد خواجه نصیر طوسی سه جلد کتاب دانش آموز و سه جلد کتاب راهنمای معلم را نوشت. این کتاب ها به انتقال مفاهیم اساسی و فرایند علم توجه داشتند و دانش آموزان با مطالعه‌ی آن‌ها به کارهای علمی و فعالیت پژوهشی تشویق می شدند . شریف زاده که به اهمیت کار معلم و تأثیر روش تدریس او در آموزش و پرورش دانش آموزان آگاه و معتقد بود ، در جهت دانش افزایی معلمان به تألیف کتاب‌های درسی ویژه آنان دست زد. شادروان ماری شیبایی، که او نیز دلسوز دانش آموزان و شیفته فعالیت علمی بود، دو جلد کتاب فیزیک برای تدریس در دانشسرای مقدماتی و دو جلد نیز برای تدریس در دانشسرای راهنمایی تهیه و تألیف کرد و خود در دوره‌های آموزشی معلمان شرکت کرد و به آنان روش تدریس آموخت. گر چه بخش عمده‌ی این کتاب‌ها ترجمه از متون انگلیسی بود، لیکن هر جا که مقدور بود مثال‌ها و تصویرهای ایرانی انتخاب و جایگزین شده بود.
شریف زاده چند جلد کتاب کمک درسی و آموزشی نوشت. کتاب در قلمرو مکانیک و چهار جلد راهنمای حل مسائل فیزیک از جمله کتاب‌های کمک درسی است که ترجمه کرده است. این کتاب‌ها که توسط انتشارات فاطمی چاپ و منتشر شد به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی معرفی شد . هوشنگ شریف زاده هر جا احساس می‌کرد که فرد یا سازمانی در راه پیشبرد علم طرح یا برنامه ای دارد، صادفانه به تشویق و همیاری آن می پرداخت.
او در انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، در تألیف فرهنگ اصطلاح‌های علمی همکاری کرد. سال‌ها مشاور بخش علمی مجله دانشمند بود. در مجله‌ی وزین "یکان" چند مقاله اساسی در موضوع فیزیک نوشت. شریف زاده از یاران صمیمی انتشارات فاطمی و شادروان ایرج جهانشاهی بود و مدت هفت سال مشاور گزینش و ترجمه‌ی و ویرایش کتاب های علوم آن سازمان بود و توانست با همکاری تنی چند از عاشقان و سازندگان فرهنگ ایرانی فضای علمی در آن جا به وجود آورد . مجله علوم پایه را تأسیس و هدف های آن را عالمانه تنظیم کرد. افسوس که فقط یک شماره از آن در زمان حیاتش منتشر و صد افسوس که مسایل مالی مانع از ادامه چاپ آن مجله مفید شد. در همین سازمان به ترجمه و ویرایش مجموعه‌ای از کارهای آیزاک آسیموف با عنوان" نگاهی به تاریخ علم" برای نوجوانان، دست زد.
شریف زاده از مشاوران گروه فیزیک مرکز نشر دانشگاهی بود و مقاله‌هایی در مجله‌ی فیزیک نوشت. به تاریخ علم به خصوص جریان ورود علم جدید به ایران بسیار علاقه داشت. کتاب فیزیک معروف به فیزیک نمساوی را ویرایش و آن را آماده‌ی چاپ کرد. این کتاب معروف، که در دارالفنون تهران تدریس می‌شد، به همت نشر دانشگاهی منتشر شده است.
از کارهای بسیار با ارزش و ماندنی هوشنگ شریف‌زاده، همکاری با دانش‌نامه‌ی بزرگ فارسی و فرهنگ‌نامه‌ی کودکان و نوجوانان بود. در فرهنگنامه‌ی کودکان و نوجوانان در تهیه‌ی مدخل‌ها، نوشتن و ویرایش مقاله‌هایی چند، همکاری صمیمانه داشت. او در همکاری با استاد احمد بیرشک به ترجمه‌ی مقاله‌هایی در زندگی‌نامه‌ی علمی دانشوران دست زد.
هوشنگ شریف‌زاده در سال ۱۳۶۴ با خانم شهناز خانلو، که نویسنده و همکار او در فرهنگنامه‌ی کودکان و نوجوانان بود، ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو فرزند به نام‌های سپهر و سهند است که اکنون با سرپرستی مادر در آموزش و پرورش به راه پدر می‌روند.
شادروان هوشنگ شریف زاده معلمی مهربان، انسانی آزاده و دانشمندی وارسته بود. او نسبت به کودکان، نوجوانان و جوانان کشور عشق می‌ورزید و احساس مسؤولیت می‌کرد. هر چند تن رنجورش اجازه‌ی کار پیوسته و سخت را به او نمی‌داد، اما آرمان‌خواهی، خردورزی و مهری که به انسان‌ها داشت، همیشه او را در کانون فعالیت‌های علمی و آموزشی جای می‌داد.
سرانجام در سپیده‌دم پنجم آذرماه ۱۳۶۹ پس از ۵۲ سال عمر پرثمر جان به جانان تسلیم کرد و جامعه‌ی علمی و دانش‌دوست کشور را به سوگ خود نشاند. یادش گرامی بود
●● کتاب‌های هوشنگ شریف‌زاده
▪ تدوین : شهلا افتخاری
● تألیف
۱- بهزاد،محمود؛خواجه نصیرطوسی، احمد؛ و شریف‌زاده ،‌هوشنگ . راهنمای تدریس علوم ۱: دوره‌ی راهنمایی تحصیلی ، مرحله‌ی دوم تعلیمات عمومی . تهران : وزارت آموزش و پرورش ،‌شرکت سهامی خاص طبع و نشر کتاب‌های درسی ایران ، ۱۳۵۳.
۲- بهزاد ، محمود؛ خواجه نصیر طوسی ، احمد ؛ و شریف‌زاده ، هوشنگ. راهنمای تدریس علوم ۲: دوره‌ی راهنمایی تحصیلی ، مرحله‌ی دوم تعلیمات عمومی . تهران : وزارت آموزش و پرورش ، سازمان کتاب‌های درسی ایران ، ۱۳۵۱.
۳- بهزاد ، محمود؛ خواجه نصیر طوسی بهزاد ، محمود؛ خواجه نصیر طوسی ، احمد ؛ و شریف‌زاده ، هوشنگ. راهعنمای تدریس علوم ۳: دوره‌ی راهنمایی تحصیلی ، مرحله‌ی دوم تعلیمات عمومی . تهران : وزارت آموزش و پرورش ، سازمان کتاب‌های درسی ایران ، ۱۳۵۲.
۴- بهزاد ، محمود؛ خواجه نصیر طوسی ، احمد ؛ و شریف‌زاده ، هوشنگ. علوم ۱: دوره‌ی راهنمایی تحصیلی ، مرحله‌ی دوم تعلیمات عمومی . تهران : وزارت آموزش و پرورش ، سازمان کتاب‌های درسی ایران ، ۱۳۵۲.
۵- بهزاد ، محمود؛ خواجه نصیر طوسی ، احمد ؛ و شریف‌زاده ، هوشنگ. علوم ۲: دوره‌ی راهنمایی تحصیلی ، مرحله‌ی دوم تعلیمات عمومی . تهران : وزارت آموزش و پرورش ، سازمان کتاب‌های درسی ایران ، ۱۳۵۲.
۶- بهزاد ، محمود؛ خواجه نصیر طوسی ، احمد ؛ و شریف‌زاده ، هوشنگ. علوم ۳: دوره‌ی راهنمایی تحصیلی ، مرحله‌ی دوم تعلیمات عمومی . تهران : وزارت آموزش و پرورش ، سازمان کتاب‌های درسی ایران ، ۱۳۵۲.
۷- بهزاد ، محمود؛ خواجه نصیر طوسی ، احمد ؛ و شریف‌زاده ، هوشنگ . کتاب معلم ( روش تدریس ) علوم تجربی سال اول دوره‌ی راهنمایی تحصیلی . تهران : وزرات آموزش و پرورش ، شرکت چاپ و نشر ایران ، ۱۳۶۵.
۸- شریف‌زاده ، هوشنگ . پانصد مسأله‌ی فیزیک مطابق برنامه‌ی سال پنجم دبیرستان‌ها . تهران : معراجی ، ۱۳۴۵.
۹- شریف‌زاده ، هوشنگ . ۳۰+ ۴۲۰ مسأله فیزیک برای کلاس‌های چهارم طبیعی و ریاضی دبیرستان‌ها. تهران : معراجی، [۱۳۴۷] .
۱۰- شریف‌زاده ، هوشنگ. حل‌المسائل فیزیک : راهنمای کنکور. تهران : معراجی ، ۱۳۴۴.
۱۱- شریف‌زاده ، هوشنگ . حل‌المسائل فیزیک : مخصوص کلاس چهارم دبیرستان‌ها و داوطلبان کنکور دانشکد‌ه‌ها . تهران : معراجی، ۱۳۴۱.
۱۲- شریف‌زاده ، هوشنگ. راهنمای فیزیک برای دانش‌آموزان کلاس‌های سوم دبیرستان و داوطلبان متفرقه. تهران : معراجی ، ۱۳۴۳.
۱۳- شریف‌زاده ، هوشنگ ؛ نوروزی ، علی اکبر؛‌و دانشفر، حسین . علوم ۱: دوره‌ی عمومی آموزش بزرگسالان . تهران : وزارت آموزش و پرورش ، دفتر برنامه‌ریزی آموزش بزرگسالان ، ۱۳۵۴.
۱۴- شریف‌زاده ، هوشنگ ؛ نوروزی ، علی اکبر؛‌و دانشفر، حسین . علوم ۲: دوره‌ی عمومی آموزش بزرگسالان . تهران : وزارت آموزش و پرورش ، دفتر برنامه‌ریزی آموزش بزرگسالان ، ۱۳۵۴.
۱۵- شریف‌زاده ، هوشنگ. ۷۵۰ مسأله فیزیک و مکانیک : برای استفاده‌ی دانش‌آموزان و داوطلبان متفرقه کلاس‌های ششم طبیعی و ریاضی. تهران : معراجی ،‌[؟۱۳۴].
۱۶- شیبانی ، ماری؛ شریف‌زاده ، هوشنگ . فیزیک سال اول دانشسرای راهنمایی . تهران : کتاب‌های جیبی ، ۱۳۵۱.
۱۷- شیبانی ، ماری؛ شریف‌زاده ، هوشنگ . فیزیک سال اول دانشسرای مقدماتی. تهران : کتاب‌های جیبی ، ۱۳۵۲ .
۱۸- شیبانی ، ماری؛ شریف‌زاده ، هوشنگ . فیزیک سال دوم دانشسرای مقدماتی. تهران : کتاب‌های جیبی ، ۱۳۵۲ .
۱۹- عرب اف ، محمود ؛ قلم سیاه ، ابوالقاسم . فیزیک آموزش نظری و جامع سال اول . کارشناس سازمان کتاب‌های درسی هوشنگ شریف‌زاده . تهران : وزارت آموزش و پرورش ، شرکت سهامی خاص طبع و نشر کتاب‌های درسی ایران ،‌۱۳۵۴.● ترجمه
۲۰- آتش و طراحی ایمنی در ساختمان‌های فرهنگی. مترجم هوشنگ شریف‌زاده . تهران : سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ( تهران )، معاونت خدمات شهری : انوار، ۱۳۷۵.
۲۱- آسیموف، آیزاک . اتم . ترجمه هوشنگ شریف‌زاده ؛ ویراستار ایرج جهانشاهی . تهران : فاطمی "( واژه ) ، ۱۳۶۹.
۲۲- آسیموف، آیزاک . در جهان علم . ترجمه هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ، ۱۳۶۲.
۲۳- آسیموف، آیزاک . شکل زمین . ترجمه هوشنگ شریف‌زاده ؛ ویراستار ایرج جهانشاهی . تهران : فاطمی (واژه) ، ۱۳۶۹.
۲۴- ایمنی در برابر آتش‌سوزی در اماکن ویژه نگهداری افراد . مترجم هوشنگ شریف‌زاده . تهران : سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ( تهران )، معاونت خدمات شهری : انوار، ۱۳۷۵ .
۲۵- ایمنی در موزه‌ها و مراکز نگهداری میراث فرهنگی . مترجم هوشنگ شریف‌زاده . تهران : سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ( تهران )، معاونت خدمات شهری : انوار، ۱۳۷۴ .
۲۶- ایمنی و پیشگیری از وقوع حریق‌ در بیماری‌ها . مترجم هوشنگ شریف‌زاده. تهران : سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ( تهران )، معاونت خدمات شهری : انوار، ۱۳۷۴ .
۲۷- بررسی علل حریق . مترجم هوشنگ شریف‌زاده. تهران : سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ( تهران )، معاونت خدمات شهری : انوار، ۱۳۷۵ .
۲۸- خروج اضطراری یا مسیرهای فرار . ترجمه هوشنگ شریف‌زاده. تهران : سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ( تهران )، معاونت خدمات شهری : انوار، ۱۳۷۶ .
۲۹- دسترسی به منابع آب و وسایل آتش‌نشانی . ترجمه هوشنگ شریف‌زاده. تهران : سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ( تهران )، معاونت خدمات شهری : انوار، ۱۳۷۴ .
۳۰- رهبری و مدیریت در آتش‌نشانی . ترجمه هوشنگ شریف‌زاده. تهران : سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ( تهران )، معاونت خدمات شهری : انوار، ۱۳۷۴ .
۳۱- سیستم‌های اعلام‌ کننده حریق . ترجمه هوشنگ شریف‌زاده. تهران : سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ( تهران )، معاونت خدمات شهری : انوار، ۱۳۷۵ .
۳۲- شیمی حریق . سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی ( تهران ) : انوار ، ۱۳۷۳.
۳۳- کرافورد ، ا.م. آشنایی با مثلثات به روش آموزش و برنامه‌آی. شناسایی نسبت‌های مثلثاتی تانژانت ، سینوس و کسینوس . ترجمه هوشنگ شریف‌زاده . تهران : وزارت علوم و آموزش عالی ، دفتر ترویج علوم ، ‍] بی‌تا].
۳۴- هابر ، شیم و یوری ؛ داج ، جان ؛ و والتر ، جیمز. فیزیک PSSC [ پس اس اس سی ] ترجمه احمد خواجه نصیرطوسی ، ناصر مقبلی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی، ۱۳۷۳.
۳۵- هامفری، د ؛ توپینگ، ج . در قلمرو مکانیک ( ج.۱). ترجمه هوشنگ شریف‌زاده . تهران : معراجی ، ۱۳۵۲.
۳۶- هامفری، د ؛ توپینگ، ج . در قلمرو مکانیک : کتاب اول دینامیک . ترجمه هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ، ۱۳۶۹.
۳۷- هامفری، د ؛ توپینگ، ج . در قلمرو مکانیک : کتاب دوم استاتیک . ترجمه هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ، .۱۳۶۹ .
۳۸- هولتون ، جرالد؛ رادرفورد،‌جیمز ؛‌و واتسون ،‌فلچر جی. طرح فیزیک هاروارد :واحد ۱ مفاهیم حرکت . ترجمه احمد خواجه نصیر طوسی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ، ۱۳۶۸.
۳۹- هولتون ، جرالد؛ رادرفورد،‌جیمز ؛‌و واتسون ،‌فلچر جی. طرح فیزیک هاروارد :واحد ۲ مفاهیم حرکت در آسمان . ترجمه احمد خواجه نصیر طوسی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ، ۱۳۶۸.
۴۰- هولتون ، جرالد؛ رادرفورد،‌جیمز ؛‌و واتسون ،‌فلچر جی. طرح فیزیک هاروارد :واحد۳ پیروزی مکانیک . ترجمه احمد خواجه نصیر طوسی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ، ۱۳۶۸.
● ویرایش
۴۱- آسیموف ، آیزاک . الکتریسیته . ترجمه محمود محمودی . ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.
۴۲- آسیموف ، آیزاک . انرژی . ترجمه اسماعیل سعادت . ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.
۴۳- آسیموف ، آیزاک . انرژی هسته‌ای . ترجمه محمود محمودی . ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹
۴۴- آسیموف ، آیزاک . انسان در فضا. ترجمه توفیق حیدرزاده . ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.
۴۵- آسیموف ، آیزاک . دنباله‌دارها. ترجمه محمود محمودی . ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.
۴۶- آسیموف ، آیزاک . دینوزورها. ترجمه محمود محمودی . ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.
۴۷- آسیموف ، آیزاک .زمین لرزه . ترجمه نسرین امیرحسینی . ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.
۴۸- آسیموف ، آیزاک . عدد . ترجمه و بازپرداخت ایرج جهانشاهی ، ویراستارهوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.
۴۹- آسیموف ، آیزاک . قاره‌ی قطب جنوب . ترجمه محمود محمودی . ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.
۵۰- آسیموف ، آیزاک .میکروب‌ها . ترجمه اسماعیل سعادت . ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.
۵۱- آسیموف ، آیزاک . نفت . ترجمه محمود محمودی . ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.
۵۲- آسیموف ، آیزاک .ویتامین‌ها . ترجمه شهناز خانلو. ویراستاران ایرج جهانشاهی ، هوشنگ شریف‌زاده . تهران : فاطمی ( واژه) ، ۱۳۶۹.

نویسنده: اسفندیار معتمدی

منبع : جزیره دانش