نقشه

نمایش تمامی سطح زمین یا قسمتی از آن در روی یک سطح مستوی، به منظور نشان دادن جنبه‌های طبیعی، سیاسی، یا جنبه دیگر، و هر نقطه در روی نمودار مربوط بنابر یک مقیاس یا سیستم تصویر معین مطابق با یک موقع جغرافیائی است.
● تاریخچه وسائل نقشه‌برداری در ایران:
از روزگاران پیشین در ایران کارهای مهندسی با بهره‌وری از ابزارهای سنجش زمین و پیاده کردن نقشه انجام گرفته است.
برای مشخص کردن امتدادهای افقی و نیز تعیین اختلاف ارتفاع دو نقطه از زمان باستان ترازهائی ساخته شده به‌کار می‌رفته است. کهن‌ترین نوع تراز از نوع تراز آبی بوده است. این تراز از لوله‌ٔ دو سر باز تشکیل می‌شده و در میان لوله سوراخی وجود داشت. برای تعیین امتداد افقی تراز را به‌وسیله ریسمانی در امتداد مورد نظر قرار می‌دادند. از سوراخ وسط به درون آن آب می‌ریختند و یک سر ریسمان را آنقدر تغییر می‌دادند تا از دو سر لوله به یک اندزاه آب بیرون رود، در آن‌صورت افقی بودن لوله محرز می‌گشت. گونهٔ تکامل‌یافته‌تر تراز آبی از لوله دو سر بسته‌ای تشکیل می‌یافت که از سوراخ وسط به‌درون آن آب ریخته می‌شد.
افزون بر شرحی که گذشت مهندسان خود دستگاه‌های اندازه‌گیری جالبی پدید آورده آنها را به‌کار می‌برده‌اند. از جمله کرجی دانشمند و مهندس ایرانی سدهٔ پنجم هجری مخترع دستگاه‌های (مساحی) با ارزشی بوده است، کرجی گونه‌ای تراز مربع شکل پدید آورد که ضمن تعیین امتداد افقی، مستقیماً اختلاف بلندای میان دو نقطه را از روی درجه‌بندی آن می‌توان تعیین نمود. علاوه بر تراز مربع شکل کرجی مخترع تراز دوربینی نیز می‌باشد.
دستگاه دیگر را که کرجی برای سنجش بلندای کوه‌ها و اختلاف ارتفاعات پدید آورده است بدون شکل بایستی نخستین تئودولت به شمار آورد. این دستگاه شامل صفحه‌ای مدرج بوده که به‌وسیله زنجیری از میله‌ای آویزان می‌شده است. بر روی این صفحه لوله و شاغولی گذاشته شده بوده است، تقسیمات این صفحه با تانژانت زاویهٔ گردش برابری داشته است. به کمک این دستگاه و با استفاده از تئوری‌های مثلثات می‌توانسته‌اند بلندای کوه‌ها و اختلاف بلندای نقاط را به آسانی بسنجند.
▪ نقشه راداری RADAR CHART: نقشه ویژه‌ای که در سیستم‌های هدایت رادار استفاده می‌شود و در انواع مختلف آن که مخصوص کشتی یا هواپیما می‌باشند، ارتفاعات ساختمان‌های بلند، رودها، پل‌ها، سدها، سایر عوارض و عواملی که ممکن است بر سگنال بر گشتی رادار تأثیری به‌جا بگذارند مشخص گشته است.
▪ نقشه‌کش الکترونیکی: دستگاه نقشه‌کش الکترونیکی که به‌طور خودکار مسیر حرکت یک وسیله نقلیه را رسم می‌کند. درین دستگاه از لامپ‌های نوری و تیراترور استفاده شده است که جهت مشخص شده به‌وسیلهٔ سیستم نشان‌دهنده جهت را به ثبات انتقال می‌دهند. [۱۲]
▪ نقشه‌کشی: اکتشافات سال ۱۴۹۲ کریستف کلمب و سفرهای ماژلان در سال ۱۵۲۲ شیوهٔ ابتدائی نقشه‌کشی را دگرگون کرد. در نقشه کره زمین یوهانس شونر (حدود ۱۵۲۳) اروپا و آفریقا به‌طور صحیحی نمایش داده شد در حالی‌که آسیا و آمریکا در یک قاره کشیده می‌شد. تنها در ۱۵۹۲ بود که نقشه‌کش‌ها این دو قاره را از یکدیگر جدا کشیدند.
نخستین اقدام در تغییر شکل نقشه‌های مسطح به نقشه‌هائی که محیط زمین را مشخص می‌سازند به‌وسیلهٔ گراردوس مرکاتور (۱۵۱۲ ـ ۱۵۹۴) به‌عمل آمد. وی اولین نمونه از چنین نقشه‌های خلاصه شده را در سال ۱۵۶۹ منتشر کرد.

۱۲ـ فرهنگ جامع الکترونیک ـ ج. مارکوس، ترجمه حسین کاظم‌زاده

منبع : مطالب ارسال شده