یکشنبه, ۱۸ شهریور, ۱۴۰۳ / 8 September, 2024
مجله ویستا
خیمه عفاف
● حرمت و حریم بزرگترها حفظ جایگاه
علاقه به «محبوبیّت» در وجود همه هست. هر کس دوست دارد مورد توجّه و عنایت قرار گیرد و به جایگاه او در مجموعههایی که به سر میبرد، احترام شود، چه در خانه، یا مدرسه، یا اداره و جامعه و ...
بخصوص کسانی که نسبت به دیگران خوبی کرده و زحمت کشیدهاند، انتظار دارند زحماتشان مورد توجّه و تقدیر قرار گیرد و اگر کسانی بر سر سفره آنان نشستهاند و نمک خوردهاند، نمکدان نشکنند و بیمهری و بیاعتنایی به صاحب حق و صاحب نعمت نکنند.
پدران و مادران و بزرگان فامیل و سالخوردگان یک خانه و خانواده، از همینرو توقّع دارند که کوچکترها، فرزندان و نوهها قدر آنان را بشناسند و در حقشان کوتاهی نکنند.
حرمت نهادن به «سالمندان»، نشانه قدرشناسی است.
وقتی پدر و مادر، یا یکی از افراد فامیل به سنّ کهولت و پیری میرسند، هم مراقبت بیشتری لازم دارند، هم متوقّعاند که در آن سنین از احترام بیشتری برخوردار باشند و «جایگاه» آنان در خانواده محفوظ بماند.
به همان اندازه که یک کودک، وقتی احساس کند در یک خانواده مورد بیمهری است و جای خوبی ندارد و به او اعتنایی نمیشود، گرفتار «عقده حقارت» میشود، سالمندانی هم که احساس کنند اهل خانه، وجود آنان را برای خود مایه «زحمت» میدانند و او را «اضافی» میشمارند، دچار افسردگی و اندوه و زندگانی تلخ و مأیوسانه میسازد.
پیران گاهی حساسیتهای بیش از حدّ و زودرنجیهای سریع دارند. در این سنّ و سال، باید بیشتر به آنان «محبت» نشان داد، تا احساس زیادی بودن یا سربار بودن نکنند.
● حیات عاطفی
ارج نهادن به والدین و بزرگترها، نشانه «حیات عاطفی» و «رشد عقلی» و
وقتی پدر و مادر، یا یکی از افراد فامیل به سنّ کهولت و پیری میرسند، هم مراقبت بیشتری لازم دارند، هم متوقّعاند که در آن سنین از احترام بیشتری برخوردار باشند و «جایگاه» آنان در خانواده محفوظ بماند.
وظیفهشناسی در قبال یک عمر، زحمت و جانفشانی و رنج کشیدنهای بیتوقع و بدون چشمداشت آنان است.
بیمهری و بیاعتنایی، آنان را «دل شکسته» میسازد و آدمی را «عاق والدین» میسازد. «عقوق» و دلآزرده کردن پدر و مادر، آثار منفی و جبرانناپذیر برای فرزندان و موجب سلب توفیق و نیکفرجامی آنان میشود. از سوی دیگر نیز شکستن پر و بال عواطف و احساس شادابی سالمندان و اندوهگین و رنجیده ساختن آنان است و این از انصاف و اخلاق انسانی دور است.
امام علی(ع) فرمود:
«مَنْ اَحْزَنَ والِدَیْهِ فَقَدْ عَقَّهُما»؛۱
هر کس پدر و مادر خویش را اندوهگین و آزرده سازد، نسبت به آنان «عاق» شده است.
حتی نگاه به آنان، باید همراه با مهر و عاطفه باشد. نگاههای مهرآمیز، همه را از جمله بزرگسالان را خوشحال میکند و از زندگی در کنار این گونه فرزندان احساس لذت و خوشبختی میکنند. امام صادق(ع) در مورد نوع رفتار با والدین میفرماید:
«لا تَمْلاَء عَینکَ مِنَ النّظَر اِلَیها الاّ بِرَحمةٍ و رِقَّةٍ وَ لا ترفَعْ صَوْتک فَوْقَ اَصواتِها وَ لاْ یَدَکَ فوقَ اَیدْیهما وَ لا تَتَقَّدمْ قُدامَهُما»؛۲
به پدر و مادرتان نگاه پرمهر داشته باشید و صدایتان را بر سرشان بلند نکنید و بر سرشان داد نزنید، دست روی آنان بلند نکنید و در راه رفتن از آنان جلو نیفتید.
اینها تعلیمات مکتب است که خیمه عفاف را بر سر پا و چراغ خانواده را روشن نگه میدارد.
رسول خدا(ص) نیز فرموده است:
«النّظرُ اِلَی الوالدینِ برأفةٍ و رَحمةٍ عبادةٌ»؛۳
«عقوق» و دلآزرده کردن پدر و مادر، آثار منفی و جبرانناپذیر برای فرزندان و موجب سلب توفیق و نیکفرجامی آنان میشود.
نگاه فرزند به چهره پدر و مادر از روی محبت و شفقت نسبت به آنان، «عبادت» است.
آری، عبادت! نگاه هم گاهی عبادت خدا میشود، تا با چه انگیزه و برای چه هدفی باشد و چه دلهایی را شاد سازد و آثار خوبی در پی داشته باشد.
شیوه زندگی غربی، ترک پدر و مادر سالخورده و رها کردن سالمندان ناتوان و سپردن آنان به مراکز ویژه نگهداری سالمندان است، تا چیزی مانع و مزاحم رفاه و لذّت و آزادی آنان نشود، هر چند در این راه، عواطف بشری و ارزشهای انسانی قربانی شود.
اما آیین محمّدی، به نگهداری، احترام، محبت، مراقبت، خدمت، پرستاری، برّ و احسان نسبت به والدین و سالمندان دستور میدهد.
جایگاه سالمندان را در خانوادهها از یاد نبریم و قدر این چراغهای خانه را بدانیم.
● حقّ بزرگترها
تنها کودکان و جوانان نیستند که نسبت به «والدین» خویش، وظیفه دارند، بلکه خود آنان که پدر و مادر شدهاند و سنّی هم از آنان گذشته است، نسبت به پدر و مادر خودشان وظیفهمندند، چه در حال حیاتشان، چه پس از فوتشان.
چنان نیست که اگر زن و مردی خودشان صاحب فرزند شدند و به مقام مادری و پدری رسیدند، دیگر تکلیفی نسبت به والدین خود ندارند.
سرکشی کردن به پدر و مادر، جویا شدن از حالشان، رفع نیازهایشان، همکاری در کارها، همدردی در مشکلات، کمک به معیشت و درمان و پرستاری، همه و همه از وظایفی است که تا واپسین لحظات
حیاتشان بر دوش انسان است. و این هرگز نمیتواند ادای حقّ بزرگ آنان باشد که عمری به پای فرزندانشان چون شمع سوختهاند و این نهالها را برومند و رشید ساختهاند.
سزا نیست که در برابر عمری سوختن و ساختن، بیمهری و جفا ببینند و سخن درشت بشنوند. احادیث متعددی در ذیل آیهای که میفرماید به پدر و مادر خود اُف نگویید (وَ لا تقل لهما اُفٍّ) آمده است که اگر خداوند چیزی کمتر و ناچیزتر از «اُف» هم میدانست، از آن نهی میکرد و این کمترین مرتبه عقوق است و از جمله رفتار مربوط به عاق شدن، آن است که کسی به پدر و مادر خویش بنگرد و نگاهش را تند و تیز بنماید.۴
این کجا و پرخاشگری و تندی و بدزبانی و هتّاکی کجا؟
سعدی میگوید:
«روزی به غرور جوانی بانگ بر مادر زدم، دلآزرده به کنجی نشست و گریان همی گفت: مگر خُردی فراموش کردی که درشتی میکنی؟
چه خوش گفت زالی به فرزند خویش
چو دیدش پلنگافکن و پیلتن
گر از عهد خردیت یاد آمدی
که بیچاره بودی در آغوش من
نکردی در این روز بر من جفا
که تو شیرمردی و من پیرزن»۵
پس نباید فراموش کنیم که چه بودیم و چه هستیم.
اگر جوان و رشید و توانمندیم، روزی هم پدر و مادرمان همچون ما بودهاند که امروز پیر و ضعیف و ناتوان شدهاند. همین ضعف و پیری در انتظار ما نیز هست. اگر طالب آنیم که در دوران کهولت و عجز و از کارافتادگی، فرزندانمان عصای دستمان و بازوی پرتوانمان باشند، باید خود ما نسبت به والدین خویش چنین باشیم. با این عمل، شیوه انسانی و اسلامی رفتار با پدر و مادر را به آنان بیاموزیم. کسی که حق بزرگترها را نشناسد و مراعات نکند، چگونه انتظار دارد که دیگران حقشناس او باشند و حرمتشان را پاس بدارند؟
سعدی چه خوب سروده است:
سالها بر تو بگذرد که گذار
نکنی سوی تربت پدرت
تو به جای پدر چه کردی خیر
تا همان چشم داری از پسرت؟۶
حقشناسی و حقگزاری
آنچه انسان را در مقامِ این «شناخت حق» و «ادای وظیفه» مینشاند، توجه به خدمات و زحمات اولیاء است. امام زینالعابدین(ع) در «رسالة الحقوق»، آنجا که حق پدر و مادر و وظیفه فرزندان را نسبت به آنان بیان میکند، از جمله بر همین آگاهیبخشی و معرفتآموزی تأکید میفرماید. نسبت به مادر میفرماید:
«و اما حق مادرت آن است که بدانی او تو را در جایی حمل کرده که هیچ کس، دیگری را آنجا و آن گونه حمل نمیکند، از میوه جانش تو را غذا داده که کسی چنین نمیکند. تو را با گوش و چشم و دست و پا و پوست و موی خود و با همه اعضا و اندامش نگهداری و محافظت کرده است و آنچه در این راه، رنج و ناملایمات دیده، همه را با روی خوش و آغوش باز پذیرفته و غم و سنگینی آن را بر دوش کشیده است. راضی شده که خود، گرسنه بماند و تو سیر شوی، خود عریان بماند و تو را بپوشاند، خودش تشنه باشد و تو سیراب باشی، خود در آفتاب بماند و تو سایهنشین باشی، با زحمت و رنجی که میکشد، تو را به نعمت و برخورداری برساند، در راه تو سرما و گرمای دنیا را به جان بخرد. حق او بر تو آن است که اینها را بدانی و بر این همه رنج، سپاسگزارش باشی، که البته جز با توفیق و یاری خدا، نخواهی توانست حقش را ادا کنی.»۷
تو تا یک مختصر جانی بگیری
کند جان مختصر، بیچاره مادر
به مکتب چون روی تا بازگردی
بود چشمش به در، بیچاره مادر
نبیند هیچ کس زحمت به دنیا
ز مادر بیشتر، بیچاره مادر
تمام حاصلش از زحمت این است
که دارد یک پسر، بیچاره مادر
نیکی به پدر و مادر، آثار و نتایج ارزندهای در دنیا و آخرت دارد. در حدیثی از پیامبر اکرم صلیاللّه علیه و آله آمده است که فرمود:
آیین محمّدی، به نگهداری، احترام، محبت، مراقبت، خدمت، پرستاری، برّ و احسان نسبت به والدین و سالمندان دستور میدهد.
پیامبر اکرم فرمود: هر کس دوست دارد و خرسند میگردد که عمرش طولانی و رزق و روزیاش فراوان گردد، پس به پدر و مادر خویش نیکی کند، چرا که نیکی و پیوند به آن دو، از طاعت الهی است.
«مَنْ سَرَّهُ اَن یُمَدَّ لَهُ فی عُمرِهِ و یُبْسَطَ لَهُ فی رِزْقِهِ، فَلْیَصِل اَبَوَیْهِ فاِنَّ صِلَتَهُما مِنْ طاعَةِ اللّه»؛۸
هر کس دوست دارد و خرسند میگردد که عمرش طولانی و رزق و روزیاش فراوان گردد، پس به پدر و مادر خویش نیکی کند، چرا که نیکی و پیوند به آن دو، از طاعت الهی است.
● زمینه کسب بهشت
وقتی بهشت، زیر پای مادران است، وقتی نگاه محبتآمیز به والدین، عبادت خداست، وقتی احسان به آنان، عمر و روزی را زیاد میکند، پس چرا از این زمینههای «کسب بهشت» غافل شویم؟
سعید بنمسیّب (یکی از یاران پیامبر اکرم(ص)) نقل میکند: همراه رسول خدا(ص) بودیم. بر فراز کوهی رفتیم. از آنجا درّهای در چشمانداز ما قرار داشت. آنجا نگاهم به جوانی افتاد که به چراندن گوسفندان و به شبانی مشغول بود. از جوانیاش خوشم آمد. به پیامبر(ص) گفتم: یا رسولاللّه(ص)، چه جوانی! کاش جوانیِ این فرد، در راه خدا صرف میشد. رسول خدا(ص) فرمود: چه میدانی؟ شاید در راه خدا صرف میکند و تو نمیدانی؟ پیامبر(ص) آن جوان را صدا کرد و از وی پرسید:
ای جوان! آیا کسی را داری که به او رسیدگی کنی و خرجش را بدهی و تحت تکفّل تو باشد؟
گفت: آری. حضرت پرسید: او کیست؟ گفت: مادرم.
رسول خدا(ص) فرمود: خوب است. برو مواظب او باش، که بهشت زیر پای مادر است.۹
عبادت دانستنِ این خدمت، منّت نگذاشتن، آن را وظیفه دانستن، سبب میشود که چنین عملی انسان را به خدا و بهشت برساند. تا میتوان راه بهشت در پیش گرفت و با جلب رضای والدین، رضایت خدا را خرید، چرا رویآوردن به بیمهری نسبت به آنان و رنجاندنشان، که عذاب خدا و سلب توفیق را در پی دارد و دلها را میمیراند، یأس میآفریند و حرمت بزرگان و حریم سالمندان شکسته میشود و خیمه عفاف، تیره و بیفروغ میشود.
جـواد محدّثـی
۱ ـ بحارالانوار، ج۷۱، ص۷۲.
۲ ـ همان، ص۷۹.
۳ ـ همان، ص۷۳.
۴ ـ همان، ص۶۴.
۵ ـ گلستان سعدی، باب ششم (در ضعف و پیری).
۶ ـ همان.
۷ ـ مکارم الاخلاق، طبرسی، ص۴۲۱.
۸ ـ بحارالانوار، ج۷۱، ص۸۵.
۹ ـ میزان الحکمه، ج۱۰، ص۷۱۲.
۱ ـ بحارالانوار، ج۷۱، ص۷۲.
۲ ـ همان، ص۷۹.
۳ ـ همان، ص۷۳.
۴ ـ همان، ص۶۴.
۵ ـ گلستان سعدی، باب ششم (در ضعف و پیری).
۶ ـ همان.
۷ ـ مکارم الاخلاق، طبرسی، ص۴۲۱.
۸ ـ بحارالانوار، ج۷۱، ص۸۵.
۹ ـ میزان الحکمه، ج۱۰، ص۷۱۲.
منبع : طوبی
وایرال شده در شبکههای اجتماعی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست