پنجشنبه, ۲۴ آبان, ۱۴۰۳ / 14 November, 2024
مجله ویستا
آژانس بین المللی انرژی
آژانس بین المللی انرژی ،سازمانی است که کشوهای مصرف کنده نفت در سال ۱۹۷۴راه اندازی کردنده اند . این سازمان تقریبا همان کاری را می کند که اوپک در کشورهای تولید کننده نفت انجام میدهد .هدف سازمان مذبور ، پیشبرد مقاصد و استراتژی مشترك اعضا ،در قبال چگونگی كاهش اتكا و وابستگی به نفت اوپك و جلوگیری از مختل شدن عرضه نفت است.
● توضیحات
کشورهای مصرفكننده نفت، در اوایل دهه ۱۹۷۰، پس از نخستین شوك نفتی، برای سازمان دهی و تدارك لازم، در مواجهه با افزایش شدید قیمت نفت، نهادی چندملیتی به نام "آژانس بینالمللی انرژی" تاسیس کردند.این سازمان برای پیشبرد مقاصد و استراتژی مشترك اعضا ،در قبال چگونگی كاهش اتكا و وابستگی به نفت اوپك و جلوگیری از مختل شدن عرضه نفت طراحی شده بود.
● نحوه شكل گیری آژانس بین المللی انرژی
آژانس بینالمللی انرژی همان سكویی را برای كشورهای مصرفكننده به وجود میآورد كه اوپك برای كشورهای تولیدكننده ایجادكرده است. این آژانس برای این كه از اعضایش بخواهد كه مفاد موافقتنامهها را رعایت كنند، از اختیارات و قدرت چندانی برخودار نیست، زیرا پیشنهادهای آن جنبه مشورتی دارد. هدف گروهی در زمینه واردات نفتی یكی از مصادیق بارز این امر است.
به دنبال تحریم نفتی و افزایش قیمتهای نفت در سال ۱۹۷۳ و پیامدهای آن، كشورهای صنعتی به این نتیجه رسیدند كه باید یك نهاد چندملیتی رسمی به وجود آورند تا در پناه آن بتوانند با مساله اختلال در عرضه نفت، برخورد كنند. برنامه مشاركت و تسهیم نفت كه از طریق بازارهای نفتی در شرایط اعمال تحریم بین كشورهای مصرفكننده به وجود آمد، به وسیله شركتهای نفتی بینالمللی كارگردانی میشد.
در۱۵ نوامبر ۱۹۷۴ و براساس تصمیم سازمان همكاری و توسعه اقتصادی ( (۰ECD، که گروه بزرگی از كشورهای مصرفكننده ای همچون آمریكا ، كانادا ، ژاپن و استرالیا و نیز كشورهای حوزه اروپای غربی رادرخود جای داده بود ، آژانس بینالمللی انرژی ، به عنوان یك سازمان مستقل درچارچوب سازمان همكاری و توسعه اقتصادی شكل گرفت تا برنامه انرژی بینالمللی را تدوین و اجرا کند. حدود دو ماه بعد، آژانس طی یك گردهمایی، برنامه انرژی بینالمللی را تایید و تصویب كرد و همراه آن اجرای موافقتنامه همكاری درازمدت میان اعضا را نیز موردنظر قرارداد.
آژانس مزبور میتواند با كاهش یا از بینبردن پدیده رقابت میان اعضا برای دستیابی به نفت موردنیاز در دورههای بحرانی، راه را برای برخوردی منظم و توام با آرامش با مساله كمبودهای احتمالی نفتی هموار سازد، گذشته از این، میزان ایثار اقتصادی تكتك اعضا را به حداقلرسانده و سبب میشود كه همه آنها در مقابله با تاثیرات و پیامدهای یك كمبود عمده یا وقفهشدید در عرضهنفت از فرصت و توانی برابر و یكسان برخوردار شوند.
● عضویت و ساختار تشكیلاتی
در حال حاضر در آژانس بینالمللی انرژی ۲۶ كشور عضویت دارند كه عبارتند از: استرالیا، اتریش، بلژیك، كانادا، جمهوریچك، دانمارك، فنلاند، فرانسه،آلمان، یونان، مجارستان، ایرلند، ایتالیا، ژاپن، كرهجنوبی، لوكزامبورك،هلند،زلاندنو، نروژ، پرتغال، سپانیا، سوئد، سوییس، تركیه،انگلستان وآمریكا. مهمترین هیات تصمیمگیری آژانس بینالمللی انرژی،( هیات عامل ) است كه مركب از نمایندگان عالی رتبه كشورهای عضو است و هرچند وقت یك بار در سطح وزیر تشكیل جلسه میدهد. وظایف هیات عامل بشرح ذیل است:
▪ اخذ تصمیم و ارائه پیشنهادهای لازم بهبود و پیشبرد عملكرد برنامه بینالمللی انرژی كه این گونه تصمیمات با اكثریت آرا اتخاذ می شود؛
▪ بررسی دورهای و اتخاذ تدابیر مناسب در رابطه با تحولات و رویدادهای وضعیت بینالمللی انرژی؛
▪ تفویض اختیارات به سایر ارگان های آژانس؛
▪ انتخاب و نصب مدیراجرایی آژانس بینالمللی انرژی.
● دبیر خانه
دبیرخانه آژانس، در پاریس است و كارشناسان انرژی برگزیده از كشورهای عضو، هیاتعامل و گروههای تابعه را در فعالیتهایشان یاری میرساند. این دبیرخانه تحت سرپرستی یك مدیراجرایی، آمار و اطلاعات انرژی را گردآوری و تجزیه و تحلیل می كند و سیاستهای انرژی داخلی كشورهای عضو را بررسی كرده، در مورد وضعیتآینده انرژی پیشبینیهایی را ارائهمیدهد و نشریات ویژهای را منتشرمیكند. دبیرخانه آژانس همچنین میتواند از منابع سازمان همكاری وتوسعه اقتصادی بهرهبرداری و از طریق وزارتخانههای انرژی یا خزانهداریهای كشورهای عضو، اطلاعات مورد نیاز را ریافت كند. تصمیمات، براساس رایگیری به روش اكثریت آرا اتخاذ میشود ولی موضع هركشور عضو به عنوان یك كشور صرفا مصرفكننده انرژی نیز مورد نظر قرارمیگیرد. به عبارت دیگر، ازنظر حقرای عمومی، تمام اعضا با یكدیگر برابرند. از نظر میزان انرژی مصرفی آرای هر كشور از وزن و اهمیت ویژهای برخوردار است ونتیجه این دو نوع رایگیری، آرای تركیبی است. در اینجا باید یادآور شد كه حق رای آمریكا در این آژانس برابر یك سوم حق رای سایر اعضا بوده و از سه برابر حقرای ژاپن برخوردار است. برای تصویب تصمیمات اتخاذ شده در مورد وضعیتهای اضطراری ۶۰ درصد آرای تركیبی ضرورت دارد و در واقع همین امر آمریكا را از حق وتوی ویژهای برخودار میسازد و به اتفاق ژاپن و آلمان قادر است هر اقدامی را كه مورد حمایت و پیشتیبانی سایر اعضای آژانس باشد، وتوكند. سایر تصمیمات از قبیل فعالشدن یا نشدن تدابیر اضطراری، به اكثریتآرای ویژه نیاز دارد و مسائل مربوط به تعهدات جدید میبایست نظر اكثریت اعضا را نسبت به خود جلب كند.
چهار گروه اصلی و یك كمیته عالی رتبه، هیات عامل را در تلاش برای تحقق همكاریهای ذیل میان اعضای آژانس بینالمللی انرژی یاری میرسانند:
۱) همكاری به منظور كاهش وابستگی بیش از حد به نفت وارداتی از طریق صرفهجویی در مصرف انرژی، توسعه منابع جایگزین انرژی و انجام تحقیق و توسعه در زمینه انرژی؛
۲) برقراری یك نظاماطلاعاتیوخبری درصحنهبینالمللی نفت ومشورت با شركتهای نفتی؛
۳) همكاری با تولیدكنندگان نفت وسایر كشورهای مصرفكننده با هدفتوسعه با ثبات تجارتانرژیبینالمللی، مدیریتمنطقیو استفاده از منابع انرژی جهانی بنفع تمام كشورها؛
۴) آمادهسازی كشورهای عضوبرای مواجهه با هرگونه وقفه احتمالی در عرضه نفت و اجرای طرح تسهیم و مشاركت نفتی میان اعضا درصورت بروز موارد اضطراری.
▪ چهار گروه اصلی و كمیته مزبور عبارتنداز:
۱) گروه اصلی همكاری های درازمدت
۲) گروه اصلی بازار نفت
۳) گروه اصلی مسائل اضطراری
۴) گروه اصلی روابط تولیدكنندگان ومصرفكنندگان
۵) كمیته تحقیق و توسعه انرژی
● همكاری های درازمدت
یكی از اهداف مهم آژانس بینالمللی انرژی، تشویق اعضا به كاستن میزان وابستگی به نفت و ارتقای تغییرات ساختاری در نظامهای اقتصادیشان است تا به كاربرد متوازن و منطقیتر منابع انرژی منجرشود. به همین دلیل در اكتبر ۱۹۷۷، وزرای آژانس یك "هدف گروهی" برای پایین آوردن سطح واردات نفتی و رسانیدن به ۲۶ میلیون بشكه در روز تا قبل از ۱۹۸۵ را مورد تایید و تاكید قراردادند.
وزرای انرژی كشورهای عضو در سال ۱۹۷۷ دوازده اصل خطمشی انرژی را مدنظر قرارداده و تصویب كردند تا در اجرای اقدامات و تدابیر مرتبط با سیاست انرژی، راهنمای كشورهای عضو باشد. این اصول به شرح زیر است:
▪ كاهش نفت وارداتی با توسل به صرفهجویی، توسعه عرضه و یافتن جایگزین برای نفت؛
▪ كاهش تضاد و تناقض موجود میان نگرانی های زیستمحیطی و مقادیر انرژی موردنیاز؛
▪ عدمممانعت از افزایش سطح قیمتهایانرژیداخلی تا جایی كه عامل پیدایش صرفهجویی در كاربرد انرژی و ایجاد منابع عرضه دیگر شود؛
▪ كاهش شتاب رشد تقاضا برای انرژی به نسبت رشد اقتصادی از طریق صرفهجویی و جایگزینسازی؛
▪ استفاده از یك نوع سوخت دیگر به جای نفت در تولید برق و مصارف صنعتی؛
▪ ارتقای سطح تجارت بینالمللی ذغالسنگ؛
▪ استفاده از گازطبیعی در تامین حرارت منازل و اقامتگاه ها؛
▪ توسعه تدریجی و مداوم ظرفیت تامین انرژی هستهای؛
▪ تاكید فزاینده بر تحقیق و توسعه از جمله افزایش تعداد پروژههای بینالمللی؛
▪ ایجاد جوی مساعد برای سرمایهگذاری و اولویت بخشیدن به عملیات اكتشافی؛
▪ مدنظر قرارداشتن سطوحمختلف صرفهجوییوعرضه در طراحی برنامههای گزینه؛
▪ همكاری با كشورهای درحال توسعه به منظور سنجش و ارزیابی وضع انرژی جهانی، چه در زمینه تحقیق و توسعه و چه در راستای نیازهای فنی.
از همان زمان، كشورهای عضو آژانس به منظور كاهش وابستگی به نفت عمل كرده و هر ساله ارزیابی آخرین رویدادها و تحولات سیاست انرژی كشورهای متبوع را همراه با پیشبینی عرضه و تقاضای انرژی به دبیرخانه آژانس تسلیم میكنند. برای بررسی مسائل انرژی، معمولاً به صورت دورهای تیمی مركب از نمایندگان سایر اعضا به یكی از كشورهای عضو آژانس سفر كرده و با مقامات ملی در مورد عناصر كلیدی سیاست انرژی آن كشور به بحث و تبادلنظرمیپردازند. پسازمطالعه و بررسی، تیممزبور پیشنهادهایی ارائهمیدهد كه با استفاده از آنها این سیاست یا خطمشی تقویت و یا بهبود مییابد. درهمان حال كه هر برنامه ملی در ارتباط با عرضه و تقاضای انرژی جهانی مطالعه میشود، اختلافاتمنطقهای،اجتماعی و اقتصادی نیز در تعیین این مطلب كه آیا خطمشیهای انرژی موردنظر برای هر كشور كفایت میكند یا سیاستهای انرژی خاص ثمربخش خواهدبود و یا باید اقدامات دیگری نیز اتخاذ شود، مورد توجه قرارمیگیرند. سال ۱۹۷۹، آژانس هیاتمشاوره صنعت ذغالسنگ را تشكیل داد تا محلی باشد كه در آن سران صنایع مرتبط با این حامل انرژی بتوانند پیرامون نحوه افزایش تولید، تجارت و استفاده از آن به بحث و تبادلنظر بپردازند. متعاقب گردهماییهای متعدد، سران این صنعت به منظور مرتفعساختن موانعومشكلات موجود برسر راه توسعه كاربرد ذغالسنگ، پیشنهادهای ارزندهای را به دولتهای عضو آژانس ارائه دادند.طی ده سال نخست حیات انرژی هستهای، آژانس بینالمللی تصوری صریح و آشكار از این مطلب داشت كه نیروی هستهای در حفظ موازنه انرژی جهانی عنصری ضروری است و باید توسعه یابد. وزرای انرژی كشورهای عضو نیز از همان ابتدا براین نكته تاكید داشتند كه باید افكار عمومی را نسبت به قبول نیروی هستهای آمادهتر سازند.
▪ به همین دلیل توافق كردند كه سطح همكاری های بینالمللی را در چهار زمینه ذیل ارتقا بخشند:
۱) اجرای برنامههای مدیریت مواد زاید هستهای؛
۲) به جریان انداختن مراحل صدور پروانه و جواز بدون كاستن از تاكید بر استانداردهای ایمنی؛
۳) حصول اطمینان نسبت به این مساله كه وضع مقررات خاص، الزاماً سرمایهگذاریها را محدود نخواهند ساخت؛
۴) بالابردن قابلیت وثوق تجارت بینالمللی سوختها و تكنولوژی هستهای برمبنای مقررات و قوانین حفاظتی صحیح.
با این حال باید گفت كه حتی قبل از واقعه نیروگاه هستهای چرنوبیل شوروی، تعدادی از كشورهای عضو آژانس با این نوع برخورد با نقش نیروی هستهای موافق نبوده و كشورهایی چون اتریش و سوئد به این نتیجه رسیدهبودندكه یا از به كارگیری این نوع انرژی باید اجتناب شود یا این كه در درازمدت و در معادلات انرژی، نقش آن محدود و محدودتر شود.
آژانس بینالمللی انرژی به این نتیجه رسیده است كه گازطبیعی نیز در كاهش وابستگی به نفت اعضای آن میتواند تاثیر حیاتی داشته باشد، بنابراین با عنوان گازطبیعی "دورنمای آن تا سال ۲۰۰۰" بررسی جامعی در سال ۱۹۸۲ ارائه كرد. در این بررسی، آژانس تمام توجه خود را بر دو موضوع امنیت عرضه و قیمتگذاری آتی گازطبیعی در تجارت جهانی متمركز ساخت. ولی از زمان انتشار مطلب یاد شده در سال ۱۹۸۲ بازار گازطبیعی تغییرات بسیار یافته است.
● دبیر خانه
دبیرخانه آژانسبینالمللیانرژی، بخش اعظم وقت خود را صرف بررسی اوضاع بازارهای بینالمللی نفتی میكند. این كار مستقیماً توسط گروهاصلی بازارنفت به صورت تجزیه و تحلیل رویدادهای بازار انجام میشود و میان دولتهای عضو یك كانال خبری برقرار میسازد تا آنها بتوانند نسبت به تغییر شرایط بازار، واكنشهای سریع و موثری نشاندهند. این گروه با گروهاصلی مسائلاضطراری به منظور هماهنگكردن تحلیلهاوپیشنهادها به ویژه در موارد توام با قطع عرضه، مانند سال ۱۹۷۹ یا نیمه دوم سال ۱۹۸۰، همكاری می كند.
گروه مزبور، ارزیابیهایی با بهرهگیری از گزارش های ارائه شده از سوی شركتهای نفتی در مورد تكتك كشورهای عضو به صورت ماهیانه تهیه میكند كه دربرگیرنده اطلاعاتی درباره سطح تولید داخلی، واردات با ذكر كشور مبدا، صادرات نفتخام و فرآوردههاینفتی، سطوح و تغییرات موجودیهای نفتی، سطحمصرف و میزان موجودی برروی آب ، است.
از صنعت نفت و از طریق دولتها نیز در مورد قیمتهای نفتخام وارداتی (قیمت ثبتشده نفتخام وارداتی) و شرایط دسترسی به نفتخام (سیستم اطلاعات در مورد هزینه نفتخام) و جنبههای مالی (سیستم اطلاعاتی مالی) آمار و ارقامی را دریافت میكند. دیگر آمار و ارقام منتشر شده همچنین مباحث و مشورتهایی كه در داخل صنعت نفت و در جهت شناخت روند درازمدت عرضه و تقاضا، تكنولوژی پالایش یا كیفیت فرآوردهها و یا رویدادهای تجاری آتی در درون صنعت نفت، اطلاعات یادشده را تكمیل میكند.
در تمام موارد یادشده، اصل محرمانه بودن اطلاعات كاملاً رعایت می شود تا در روند رقابت موجود در صنعت نفت، وقفهای ایجاد نشود. یك گروه كاری مركب از نمایندگان شركتهاینفتی، نقش مشاورفنی را در رابطه با گروه اصلی بازارنفت ایفا میكند.
● مقابله وضعیتهای اضطراری
گروه اصلی مسائل اضطراری، مسئول سیستم مدیریت اضطراری برنامه بینالمللی انرژی است و كشورهای عضو را موظف میسازد كه تقاضای نفتی را كاهش داده و در صورت بروز هرگونه اختلال حایز اهمیت در سیستم عرضه نفت جهانی، در ذخایر نفتی مورد اختیار خود، بایكدیگر سهیم شوند. مطابق مفاد برنامه بینالمللی انرژی، هریك از كشورهای عضو باید میزان ذخایر اضطراری خود را در سطحی حفظكند كه با بهرهگیری از آن به مدت ۹۰ روز، نیازی به نفت وارداتی نداشته باشد.
مدیراجرایی آژانس بینالمللی انرژی به عنوان هماهنگكننده، امور مربوط به روند تخصیص اضطراری نفت را برعهده داشته و در برابر گروه اصلی مسائل اضطراری و هیأت عامل مسئول است و گروه مشاوره عرضه نفتی، او را در فعالیتهایش یاری میدهند. علاوه براین در آژانس بینالمللی انرژی نهادی به نام مركز حل و فصل مناقشات تشكیل شده كه به اختلافات میان عرضهكنندگان و خریداران نفتی رسیدگی میكند. در داخل هر كشور نیز دولت مربوط سازمانی به نام سازمان تسهیم اضطراری ملی را ایجاد كرده كه بر نحوه توزیع داخلی موادنفتی و نیز میزان ذخایر قابلاستفاده در موارد اضطراری نظارت دارد.
این سیستم اضطراری، تسهیم نفتی هرچند یك بار به طور كامل به مرحله آزمایش گذاشته میشود تا نسبت به آمادگی و كارایی آن اطمینان حاصل شود. هدف از این گونه آزمایشات این است كه سیستم مزبور با تغییر و تحولات صحنه تجاری و لجستیكی بازار نفت بینالمللی انطباقیابد؛ نقاط نیازمند بهبود مشخصشود.
● روابط با كشورهای تولیدكننده و سایر كشورهای مصرفكننده
درزمان تاسیس آژانس بینالمللی انرژی، نظر اكثر اعضا این بود كه این نهاد باید از سوی كشورهای صنعتی مصرفكننده باب گفت گو و حتی مذاكره بااوپك را بگشاید. این طرز تفكر، كه بسیاری از وزرای عضو ترجیح میدادند علنی نشود، ناشی از این سوء ظن و تردید بود كه نباید به شركتهای عمده نفتی، حتی آنها كه دركشورهای متبوع همان وزرا مستقر بودند، اعتماد كرد و اجازه داد كه در جهت منافع ملی یك كشور اقداماتی انجام هند، اما آژانس بینالمللی انرژی هیچ گاه، چه به دلیل تغییر شرایط و اوضاع و چه به دلیل شك وتردیدهای موجه در مورد درایت و منطق نهفته در مسیر مزبور، در جهت یاد شده گام برنداشت.
با این حال آژانس به كرات اعلامكرده است كه بنابه اعتقاد این نهاد، ثبات عرضه انرژی در ارتباط با اقتصادجهانی اهمیت حیاتی داشته و تمام كشورها از تولید كننده و مصرفكننده گرفته تا كشورهای صنعتی یا درحال توسعه، از مسئولیتی مشترك در این زمینه برخودار هستند.
بنابراین یكی از شعارهای اساسی سیاست آژانس بینالمللی انرژی این است كه برای مشكلات ومسائل انرژی باید از طریق همكاری بینالمللی به راهحل لازم دست یافت ودیگر این كه برای همكاری با كشورهای درحال توسعه مصرفكننده و كشورهای تولیدكننده نفت از هیچ كوششی نباید فروگذار كرد. گروه روابط كشورهای مصرفكننده با كشورهای تولیدكننده و گروه مناسبات انرژی بینالمللی، سیاستهای مربوط به این نوع همكاری را هماهنگ میكنند و با بررسی ابتكارات سیاسی پیشنهادی آژانس بینالمللی انرژی و كشورهای عضو آن در بافت كلی جهانی، آثار و پیامدهای ژئوپلیتیكی و اقتصادی برقراری رابطه با كشورهای عضو اوپك، كشورهای مصرفكننده درحال توسعه و كشورهای درحال گذار را مورد ملاحظه قرار میدهند.
منبع : روزنامه تفاهم
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست