کارنامه هشت ساله زنگنه در وزارت نفت

قابل پیش بینی بود روزهایی که پس از راه یافتن احمدی نژاد به نهاد ریاست جمهوری و به دست گرفتن کلید پاستور، هجمه های تخریبی و به دور از اخلاق سیاسی اصلاح طلبان علیه دولت نهم وارد فصل جدیدی شود. آنان حتی اجازه ندادند دولت نهم کار خود را آغاز کند که ناگاه این هجمه ها در نخستین روزهای پیروزی احمدی نژاد در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری آغاز شد.
« محافظه کاران تندرو می خواهند با متوقف ساختن توسعه اقتصادی و سیاسی هشت سال اخیر، ایران را به انزوای بین المللی بکشانند». این اظهار نظر متعلق به بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت دولت های هفتم و هشتم است که اندکی پس از شکست اصلاح طلبان در انتخابات ۸۴ در یکی از رسانه های دوم خردادی منعکس شد. این عضو دولت اصلاحات که همچون گذشته ظرف سخنان خود را با تخریب پر کرده است در حالی اقدامات دولت نهم در صنعت نفت ایران را زیر سؤال می برد که مغرضانه بودن ادعاهای وی پوشیده نیست. سخنان یک سویه زنگنه علیه صنعت نفت، این روزها ستون ثابتی را در رسانه های اصلاح طلبان به خود اختصاص داده است و هر خبر خوشی که از سوی مسؤولان صنعت نفت اعلام می شود با انتقادهای تند وی رو به رو می شود. از طرح خودکفایی در تولید بنزین گرفته تا راه اندازی فازهای پارس جنوبی همه و همه زنگنه را به واکنش های متفاوت واداشته است. اگر وزیر نفت از طرح خود کفایی در تولید بنزین می گوید و پالایشگاه سازی را یکی از اولویت های اصلی دولت نهم می خواند تنها برای بیرون کشیدن ایران از دایره واردات بنزین است. اگر این مقوله باعث رنجش آقای زنگنه شده است شاید به خاطر این موضوع باشد که دولت نهم قصد ندارد با ایجاد شبکه های انحصاری واردات بنزین و انعقاد قراردادهای بلند مدت ، منابع کشور را به برخی از شرکت های اروپایی(سوییسی و اتریشی) هدیه کند. پول نفت باید صرف توسعه و ایجاد اشتغال شود نه این که به جیب غربی ها سرازیر شود. شاید به همین خاطر است که زنگنه ساخت پالایشگاه ها را حتی با نفت ۱۵۰ دلاری، اقتصادی نمی داند. امروز دیگر همه می دانند که ساخت پالایشگاه یک ضرورت ملی است تا دوران واردات بی حساب و بی رویه بنزین که به جا مانده از دولت قبل است پایان یابد.
● حرکت در خلاف جهت اصل۴۴
انتقادات زنگنه در شرایطی مطرح می شود که گویا آقای زنگنه فراموش کرده است در دوران حضور خود بر مسند وزارت نفت، نه تنها دایره انتقادات کارشناسی از وی به صاحب نظران عرصه اقتصاد انرژی محدود نمی شد بلکه هم سنگرهای خود وی در اصلاحات نیز، آلارم های هشدار را بارها و بارها برای وی رقص نور می دادند. از یادرفتنی نیست در دوران وزارت ایشان، برخی از مدیران درجه اول نزدیک به او پیش از تصویب قانون ممنوعیت تاسیس شرکت های دولتی، یک شبه بیش از ۲۰۰ شرکت نفتی را تاسیس کردند که نام چهار نفر در تمامی هیات مدیره این شرکت ها به چشم می خورد به طوری که گاهاً نام یک شخص به عنوان مدیر عامل در چندین شرکت دیده می شد. به اعتقاد بسیاری ازفعالان حوزه انرژی، زنگنه شرکت های نفتی را خلق الساعه تاسیس کرد و هم نشینان خود را در اردوگاه اصلاح طلبان همچون(ب.ن) و (م.م) بر ریاست هیات مدیره های آنان گماشت تا از این گذر، منفعتی نیز برای دوستان وی حاصل شود. اگر طرفداران آقای زنگنه از حجم تغییرات در وزارت نفت فعلی بنابه دلایل سیاسی، انتقاد می کنند باید بدانند که در دوران آقای زنگنه، سیاسی کاری و بهره گیری از روابط سیاسی در عزل و نصب ها، حرف اول و آخر را در وزارت نفت می زد. البته باور این حقیقت برای آنان کمی سخت است که بدانند حتی کوچک ترین تغییرات در مناصب وزارت نفت و شرکت های تابعه، بنا به سفارش دوستان زنگنه در دولت و مجلس بوده است. انتظار می رود افرادی که به نقد حجم تغییرات در وزارت نفت دولت نهم می پردازند کمی هم به ۸ سال وزارت زنگنه نگاهی بیندازند به امید آن که در نقدهای خود جانبداری را کنار بگذارند.
● تغییراتی از جنس سفارش
آقای زنگنه دوران وزارت خود را با تغییرات گسترده ای آغاز کرد و به محض ورود به وزارت نفت شورایی را برای بازنگری ساختار صنعت نفت تشکیل داد. تغییراتی که بدون مطالعه و بسیار شتابزده بود. او که امروز از حرکت لاک پشتی خصوصی سازی در صنعت نفت انتقاد می کند در زمان مدیریت خود، مدیریت ها را تبدیل به شرکت کرد تا عملا نشان دهد اعتقادی به خصوصی سازی ندارد.
به عنوان نمونه یکی از شرکت هایی که در دوران اصلاحات تاسیس شد شرکت مهندسی و توسعه نفت ( متن) بود. هدف از تاسیس این شرکت آن بود که توسعه مخزن را که قرار بود در قالب قرارداد با شرکت های خارجی پیش ببرد از دل واحدهای بهره برداری بیرون کشیده و به جای دیگری برده شود. افرادی نیز بر سر کار گذاشته شوند که بدون توجه به مسائل بهره برداری و فنی قراردادها را امضا کنند. به عنوان مثال شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب به دستور شخص آقای زنگنه و به سفارش ویژه برخی از نمایندگان مجلس از جمله «الف-ر» تغییر ساختار عمده ای داد و از یک شرکت بهره بردار بزرگ به یک شرکت تشریفاتی و ستادی تبدیل شد. در آن برهه وقتی این پیشنهاد در جلسه هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران بررسی شد بیشتر افراد حاضر در جلسه با آن مخالفت کردند اما تجربه نشان داده است مدیرانی که با زنگنه مخالفت کنند پای خود را از در بیرون نگذاشته، از سمت خود برکنار می شوند. به همین علت بود که مدیرعامل وقت این شرکت پس از مدت کوتاهی از کار برکنار شد.
● شاید مثل ترکمنچای
انعقاد قراردادهای نفتی در دوران اصلاح طلبان نیز حکایت دیگری دارد. اما وزیر نفت خاتمی در این باره معتقد است: تمام قراردادهای مربوط به صنعت نفت مربوط به دوره ما بوده و این دولت حتی یک قرارداد پتروشیمی منعقد نکرده و فقط در حد تفاهمنامه بوده است. در جواب به ادعای آقای وزیراسبق باید گفت که جناب آقای زنگنه اگر انعقاد قراردادهایی که کشور را زیر بار استقراض های خارجی با سودهای کلان می برد، افتخار است همان بهتر که دولت نهم هیچ قراردادی را منعقد نکرده است.
زنگنه باید مدافع عملکرد خود در قبال قراردادهای نفتی خویش باشد. البته دفاع از این عملکرد، در این برهه چندان قابل تصور نیست. ارزان فروشی گاز به اماراتی ها با عنوان قرارداد کرسنت، امضای پروژه توسعه میدان نفتی دارخوین ۸۰۰ میلیون دلارگران تر از پیشنهاد سازنده داخلی با شرکت خارجی و ده ها موارد دیگر حاصل رایزنی های بین المللی دولتمردان هفتم و هشتم بوده است.
حال باید دید که برداشت زنگنه از اظهارنظر خود مبنی بر متوقف ساختن توسعه اقتصادی و سیاسی هشت سال دوران اصلاحات و به انزوا کشیدن بین المللی ایران توسط دولت نهم چه بوده است. شاید منظور آقای زنگنه، اعطای امتیازات میلیاردی به شرکت های غربی است که اگر این طور است از عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بعید است که اینچنین اظهارنظر کند.

وحید حاجی پور

منبع : روزنامه جوان