خیار

به فارسی «خیار» و در كتب طب سنیتی و به عربی « قثاء » گفته می شود به فرانسوی Concombre و Cornichon و به انگلیسی Cucumber نامیده می شود. گیاهی است از خانواده Cucurbitaceae نام علیم ان Cucumis sativus L . می باشد .
● مشخصات
خیار گیاهی است علفی یكساله با ساقه خزنده و پوشیده از تارهای سفت و خشنو برگهای بزرگ پیچكدار . گلهای ان زرد رنگ بزرگ نر و ماه جداگانه روی یك پایه قرار دارند. میوه ان سبز و سفید و كوچك و بزرگ كه مربوط به نژادهای مختلف ان است . میوه سبز نرسیده كوچك ازقام میوه ریز به عنوان خیار سبز چیده و خورده می شود و میوه های درشت آن در صنایع عطر سازی مصرف دارد .
در ایران در سطح وسیعی نژادهای مختلف خیار كاشته و تولید می شود ، لزا از روش كشت ان صرفنظر می شود .
● تركیبات شیمیایی
از نظر تركیبات شیمیایی میوه خیار دارای مقدار كمی ساپونین { گرشوف } ویك انزیم به نام پروتئولی تیك انزیم { وان استی تیس كروزمان } و ماده گلوتاتیون می باشد { گاناپتی و شاستری }
بررسی دیگری نشان می دهد كه در خیار یعنی در میوه خیار پروتئولی تیك انزیم و اسكوربیك اسید اكسیداز و سوكسی نیك دهایدروژناز و مالیك دهایدروژناز یافت می شود و ماده معطر عامل آن با الكل قایل استخراج است . به علاوه در خیار آنزیم ارپسین وجود دارد . و هچنین ویتامین B۲ و C در ان یافت می شود.
در هر یك صد گرم خیار مواد زیر موجود است. اب ۹۵ گرم ، پروتئین ۹/۰ گرم ، مواد چرب ۱/۰ گرم ، هیدراتهای كربن ۵/۲ گرم ، خاكستر ۵/۰ گرم ، فسفر ۲۷ میلی گرم ، اهن ۱/۱ میلی گرم ، كلسیم ۲۵ میلی گرم ، پتاسیم ۱۶۰ میلی گرم ، ویتامین A ۲۵۰ واحد بین المللی ، سدیم ۶ میلی گرم ، تیامین ۰۳/۰ میلی گرم ، رایبوفلاوین ۰۴/۰ میلی گرم ، نیاسین ۲/۰ میلی گرم ، ویتامین C ۱۱ میلی گرم .
●خواص – كاربرد
تخم خیار خنك كننده و مقوی و ندر است { روا } . خوردن سوپ خیار گرفتگی و بند آمدن ادرار را باز می كند . مرهم له شده خیار برای ناراحتی های پوست و سوختگی از آتش و سوختگی در اثر اب جوش بسیار مفید است .
جوشانده ریشه خشك خیار مدر است و برای معالجه بیماریهای بری بری مفید است { ایچی مورا} . عصاره برگهای له شده خیار به عنان قی اور كودكان در مواردی كه اختلال هضم داشته باشند ، مصرف می شود { استوارت } . در هند و چین خیار سبز و نر سیده كه با شكر پخته شود برای اسهال خونی بچه ها داده می شود .
در اندونزی میوه و عصاره ان در موارد بیماری اسپرو داده می شود و مفید است . اسپرو بیماری نادری است كه در اغلب كشورهای مناطق حاره و گاهی در مناطق معتدله دنیا هم یافت می شود . علامت مشخصه آن : لاغری ، ضعف ، از دست دادن وزن ، انواع بی نظمی و اختلال در هاضمه بخصوص وجود اشكال در جذب چربی ، گلوكز و ویتامینها است .تا به حال عامل اصلی و سبب بیماری مشخص نشده است. عصاره میوه خیار برای معالجه سنگ مثانه مفید است از نظر حكمای طب سنتی طبیعت خیار نسبتا سرد و تر است و مغز آن مرطوبتر از پوست ان است . توصیه این است كه خیار از قسمت پایین آن یعنی محل اتصال به گیاه خورده شود . برای معده های گرم و درد های مثانه مفید است . ملین است و مدر و برای اخراج سنگ مثانه و سنگ كلیه نافع است . در این موارد مغزتلخ خیار مفید تر است .
خیار نفاخ است و در معده سریعا فاسد می شود و بطی الهضم می باشد ، اگر پخته شود زودتر در معده فاسد می شود تا خام آن ، به این دلیل خیار را باید با نمك خورد .
تخم خیار مدر است و باز كننده و پاك كننده عروق از مواد لزج است . در استعمال خارج مالیدن اب خیار روی پوست بدن رفع خارش و تحریكات پوست می نماید .از آب خیار در تهیه تعدادی از لوازم ارایش استفاده می شود .از آب خیار ، موم و عسل پمادی تهیه می شود كه در صاف و لطیف كردن پوست و رفع جوش بسیار موثر است . تخم خیار اثر ضد كرم دارد .
توضیح : نوع از خیار به نام چنبر را كه دراز ، نازك ، خمیده ، سفید مایل به سبز و مخطط و شیار دار می باشد به فرانسوی Conocombre serpent گویند به فارسی « خیار و چنبر » و « خیار نیشابوری » و « خیار كازرونی » و خواص آن مشابه خواص خیار معمولی است .

استاد میر حیدر

منبع : موسسه اطلاع‌رسانی طعام اسرار