پیشنهاد مسکو مانع پیشرفت ایران نیست

این طرح كه از حمایت اعضای كلیدی شورای امنیت سازمان ملل- شامل ایالات متحده- برخوردار است، امكان دستیابی ایران به اورانیوم غنی شده به منظور استفاده صلح آمیز در تاسیسات هسته ای را فراهم می كند. اما در عین حال مجموعه عملیات غنی سازی را كه جوامع بین المللی نسبت به آن ابراز نگرانی می كنند، به خارج از مرزهای ایران منتقل می كند. اما آیا ایران با پیشنهاد روسیه موافقت می كند؟ گزارش های اخیر حاكی از آن است كه دو طرف به یك تفاهم اولیه در این زمینه دست یافته اند كه باید از طریق ادامه مذاكرات دوجانبه تكمیل شود. با این حال ایران كه در آغاز با پیشنهاد روسیه مخالفت می كرد همچنان به انجام عملیات غنی سازی در خاك خود تاكید دارد. كارشناسان می گویند: نقاط مبهم زیادی در طرح روسیه وجود دارد كه از جمله آنها می توان به مقیاس برنامه ها، نقش دانشمندان ایرانی و امكان اجرای پروژه به لحاظ اقتصادی اشاره كرد.
این در حالی است كه بسیاری بر این عقیده اند طرح روسیه تنها گزینه ای است كه می توان از طریق آن از دخالت شورای امنیت جلوگیری كرد. با وجود تاكید ایران بر غنی سازی و مشاركت دانشمندان ایرانی در روند غنی سازی، مقامات روسیه در تازه ترین اظهارات خود اعلام كرده اند كه پیش شرط اجرای طرح مسكو، توقف عملیات غنی سازی در ایران است و تنها دانشمندان روسی مجاز خواهند بود در عملیات غنی سازی شركت كنند و... دانشمندان ایرانی نمی توانند به سایت های هسته ای این طرح دسترسی داشته باشند.
علاوه بر این در جریان اجرای طرح مسكو، روس ها تكنولوژی هسته ای خود را با تكنسین های ایرانی تقسیم نمی كنند. چارلز فرگوسن تحلیلگر شورای روابط خارجی آمریكا می گوید: نگرانی عمده تسلط ایران بر روند غنی سازی است و این در حالی است كه نقطه عطف طرح روسیه برای جوامع بین المللی عدم دسترسی ایرانیان به این روند است. منتقدان طرح روسیه می گویند مشخص نیست كه روسیه كل فعالیت های غنی سازی ایران را بر عهده می گیرد یا تنها بخشی از آن را از ایران خارج می كند. متیوبان محقق دانشگاه هاروارد می گوید: «ایرانیان تاكید دارند كه در صورت الحاق طرح روسیه به عملیات داخلی با آن موافقت می كنند و همچنان در خصوص توقف عملیات غنی سازی داخلی نظر مساعدی ندارند.»
برخی دیگر از منتقدان این طرح نیز می گویند: «پیشنهاد مسكو نمی تواند از پیشرفت توانمندی های هسته ای ایران در آینده جلوگیری كند.»
گری میهولین مدیر پروژه ویسكانسین در امور كنترل سلاح هسته ای می گوید: «حتی اگر روس ها عملیات هسته ای ایران را بر عهده بگیرند، باز هم تجهیزات پیشرفته هسته ای در ایران وجود دارد.» به بیان دیگر منتقدان این طرح الگوی لیبی را پیشنهاد می كنند كه طی آن مقامات این كشور موافقت كردند تمامی تجهیزات و دانش هسته ای خود را در اختیار كشور دیگری قرار دهند تا عملیات هسته ای لیبی در آن دنبال شود. در این میان تعدادی از كارشناسان هسته ای نیز ادعا می كنند آلودگی های موجود در منابع داخلی اورانیوم ایران اجرای طرح را برای روس ها دشوار تر می كند. زیرا اورانیوم ایران حاوی مقادیری از molybdenum است كه از اورانیوم سبك تر است و در روند غنی سازی اختلالاتی پدید می آورد. تحلیلگران بر این باورند دلیل اصلی مخالفت بنیادین ایران با طرح مسكو این است كه بخش كلیدی فعالیت های هسته ای از كشور خارج می شود. فرگوسن می گوید: شاید مسكو و تهران به نوعی مصالحه در زمینه ادامه سطوح محدود توسعه و تحقیقات هسته ای در داخل ایران دست یابند، اما موضوع این است كه باید عملیات غنی سازی و فرآوری هسته ای كاملاً از ایران خارج شود. علاوه بر این دلیل دیگر مخالفت تهران با طرح مسكو این است كه به نگرانی های اقتصادی و غرور ملی ایران در آن توجه نشده است. به بیان دیگر در صورتی كه از دانشمندان ایرانی در این پروژه استفاده نشود، تمایل برای پرداخت هزینه های غنی سازی و ارسال سوخت در ایران كاهش می یابد.
فرگوسن می گوید: «فرهنگ ایران بسیار غنی است و با توجه به تاریخ كهن آن در مباحث علمی ایرانیان نمی خواهند تنها نظاره گر یك پروژه عظیم باشند.»
علاوه بر این ایران می كوشد تا در زمینه استفاده از گزینه شورای امنیت و حملات پیشگیرانه علیه تاسیسات هسته ای خود تضمین هایی را از روسیه دریافت كند. در حالی كه ایرانیان برای پذیرش طرح مسكو اشتیاق كمتری دارند، روس ها هر آنچه می توانند برای ترغیب تهران به پذیرش این پیشنهاد انجام می دهند.روسیه هم اكنون روابط مطلوبی با ایران دارد اما روشن است كه مایل نیست ایران به چرخه سوخت هسته ای دست یابد. از سویی دیگر تفاهم نامه هسته ای تهران- مسكو اعتبار روسیه را به عنوان یك دلال صلح نزد كشورهای منطقه و جهان افزایش می دهد. فرگوسن می گوید: «روسیه می خواهد به عنوان یك بازیگر بزرگ دیده شود، نه یك حاشیه نشین كوچك.» وی می افزاید: «در كنار روابط تسلیحاتی، روسیه روابط اقتصادی گسترده ای با تهران دارد و منبع تامین رآكتورهای هسته ای ایران به شمار می آید.»
روس ها به ایران می گویند: اگر سوخت هسته ای با قیمت مطلوب می خواهید به ما اجازه دهید رآكتورهای هسته ای بیشتری در كشور شما بسازیم. بنابراین به نظر می رسد سیاستگزاران روسی در زمینه روابط درازمدت با ایران برنامه ریزی كرده و می كوشند به هر نحو ممكن از طریق عقد تفاهم نامه هسته ای ضمانت اجرای پروژه های آتی را به دست آورند.
با وجود آنكه اعضای دائم شورای امنیت و اتحادیه اروپا از طرح مسكو حمایت می كنند اما اظهارنظرهای آنها در مورد پیشرفت های اخیر میان تهران و مسكو با محافظه كاری همراه بوده است. اسكات مك كللان سخنگوی كاخ سفید می گوید: ما همچنان دچار تردید هستیم و باید منتظر نتیجه مذاكرات باشیم. خاویر سولانا رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با احتیاط در این زمینه اظهارنظر می كند و برخی مقامات بدبین غربی نیز می گویند: ایران طرح روسیه را دنبال می كند تا ضمن اتلاف وقت از مواجهه با شورای امنیت و تحریم های احتمالی جلوگیری كند. با این حال كارشناسان می گویند: حتی در صورت توافق، طرح روسیه به زودی به مرحله اجرا نمی رسد. فرگوسن می گوید: اجرای طرح به ماه ها زمان نیاز دارد.
منبع: www.cfr.org
ترجمه: آزاده افتخاری

منبع : روزنامه شرق