پیشگیری از سرطان

بدن از واحدهای کوچکی که سلول نامیده می‌شوند ساخته شده است. سلول‌های جدید مرتبا تولید و جایگزین سلول‌های تخریب شده می‌شوند. به‌طور طبیعی بدن رشد سلول‌های جدید را تنظیم می‌کند، اما گاهی اوقات سلول‌های غیرطبیعی تولید می‌شوند.
این سلول‌های غیرطبیعی به‌طور صحیح فعالیت نمی‌کنند و اگر آنها از طریق سیستم مراقبت بدن از بین نروند ممکن است که گسترش پیدا کنند و باعث ایجاد سرطان شوند. سلول‌های غیرطبیعی ممکن است به دیگر قسمت‌های بدن نیز انتشار یافته و در آنجا تکثیر شوند. سرطان از علل عمده مرگ در بسیاری از کشورها است و با توجه به روند افزایش عوامل خطر مرتبط با آن سازمان بهداشت جهانی برآورد کرده است که تا سال ۲۰۱۰ در حدود ۹ میلیون مرگ و تا سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۱۱ میلیون مرگ بر اثر سرطان‌ها اتفاق بیفتد. سرطان همچنین در افراد مسن شایع‌تر از افراد جوان است.
● عوامل موثر بر سرطان
۱) عوامل ژنتیکی: افرادی که دارای سابقه خانوادگی سرطان خاصی هستند احتمال بیشتری برای ابتلا به آن دارند.
۲) عوامل محیطی: طیفی از عوامل محیطی با درجات مختلف روی گسترش سرطان تاثیر می‌گذارند. برای مثال سیگارکشیدن، رژیم غذایی، برخی مواد شیمیایی و بسیاری از جنبه‌های شیوه زندگی وهمچنین فعالیت بدنی و وزن بدن نیز موثر هستند.
۳) عوامل هورمونی: خطر برخی از سرطان‌ها مانند سرطان سینه با سطوح هورمون‌های معینی در بدن مرتبط است.
● عوامل محیطی و سرطان
نسبت بزرگی از سرطان‌ها تحت تاثیر عوامل محیطی هستند. این موضوع با مقایسه شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در گروه‌های مختلف مردم شناخته شده است. این تحقیقات نشان داده‌اند که:
▪ بعضی از سرطان‌ها در برخی از کشورها که رفتارهای خاصی دارند شایع‌تر است. برای مثال سرطان معده در قسمت‌هایی از چین که مصرف غذاهای نمک سود شده بالا است بیشتر است.
▪ افرادی که از یک کشور به کشور دیگر مهاجرت می‌کنند در خطر بیشتر سرطان‌هایی که در کشور مقصد شایع‌تر هستند قرار دارند (پس از یک دوره زمانی). این احتمالا به علت تغییر در رژیم غذایی و شیوه زندگی است.
▪ گروه‌هایی از افراد که شیوه زندگی خیلی متفاوتی نسبت به سایر افراد جامعه دارند تمایل به داشتن الگوهای متفاوت از سرطان را دارند. مانند گروه‌های مذهبی خاص.
● رژیم غذایی و سرطان
رژیم غذایی تاثیر بیشتری در برخی از سرطان‌ها نسبت به بعضی دیگر دارد. قوی‌ترین رابطه‌ها با برخی از سرطان‌های دستگاه گوارش مانند دهان، مری، معده و روده بزرگ (کولون) و برخی از سرطان‌های مرتبط با هورمون وجود دارد. در کشورهای غربی تقریبا می‌توان با رژیم غذایی از ۳۰ درصد سرطان‌ها پیشگیری کرد. با توجه به نقش تغذیه در حفظ وزن بدن برآورد می‌شود که یک‌پنجم تا یک‌سوم برخی از شایع‌ترین سرطان‌ها را می‌توان با حفظ وزن مناسب بدن و فعالیت بدنی پیشگیری کرد.
● وزن بدن
اضافه وزن و چاقی از عوامل خطر تایید شده برای برخی از سرطان‌ها مانند کولورکتال، آندومتریوم، کلیه و سینه (بعد از سن یائسگی) هستند. چاقی خطر سرطان سینه را در زنان بعد از یائسگی تا ۵۰ درصد افزایش می‌دهد که احتمالا به علت ارتباط آن با افزایش هورمون‌ها است. همچنین مدارکی وجود دارد که پیشنهاد می‌کنند چاقی و اضافه وزن خطر سرطان‌های پانکراس و کیسه صفرا را افزایش می‌دهند.
● فعالیت بدنی
فعال بودن از نظر جسمی ‌برای کنترل وزن بدن مهم است و ممکن است فواید دیگری از جمله افزایش حرکات روده، افزایش و بهبود عملکرد سیستم ایمنی، افزایش سطح هورمون‌ها و مولکول‌های پیام رسان که می‌تواند باعث ایجاد احساس سلامت و شادابی گردد. تحقیقات مستمر نشان می‌دهند که فعالیت بدنی خطر سرطان کولون را کاهش می‌دهد و برخی پیشنهاد می‌کنند که فعالیت بدنی می‌تواند خطر سرطان سینه را نیز کاهش دهد.
● میوه و سبزیجات
برخی از مطالعات نشان می دهند که میوه‌ها و سبزیجات خطر برخی از سرطان‌ها مانند دهان، مری، معده و کولورکتال را کاهش می‌دهند. در کشورهای در حال توسعه برخی از سرطان‌های دستگاه گوارش با رژیم غذایی حاوی مقادیر کم میوه و سبزی مرتبط است.
با وجود اینکه برخی مطالعات خطر کمتر سرطان معده را با مصرف بیشتر میوه و سبزیجات پیشنهاد می‌کنند. مطالعات بیشتری در مورد عفونت هلیکوباکتر پیلوری که یک عامل خطر شناخته شده برای سرطان معده است مورد نیاز هستند.
برخی از مدارک نشان می‌دهند که خطر سرطان کولورکتال با دریافت بالاتر میوه و سبزیجات کمتر است. با این حال مقدار قابل‌توجهی از این مدارک از مطالعات مورد شاهدی هستند که اساسا در طراحی نسبت به مطالعات کوهورت (هم‌گروهی) ضعیف‌تر هستند.
در مطالعات هم‌گروهی مطالعه روی افراد سالم انجام می‌شود و پیامدهای ناشی از نوع رژیم غذایی این افراد در یک دوره زمانی (به صورت آینده‌نگر) بررسی می‌شوند در حالی که در مطالعات مورد شاهدی مقایسه بین افراد دارای سرطان و افراد سالم از نظر نوع رژیم غذایی به صورت گذشته‌نگر انجام می‌شود. یکی از مکانیسم‌های پیشنهاد شده برای توضیح اثرات مفید میوه و سبزیجات به وسیله آنتی اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C کاروتنوئیدها و دیگر مواد شیمیایی موجود در این مواد است. با این حال تحقیقات بیشتری لازم است تا چگونگی عمل این مواد در بدن به‌طور کامل شناخته شود.
میوه‌ها و سبزیجات همچنین حاوی ترکیبات دیگری هستند که ممکن است در پیشگیری از سرطان مفید باشند. برای مثال گمان می‌رود که فیبر موجود در رژیم غذایی اثرات مفیدی روی خطر سرطان کولون داشته باشند.
● گوشت قرمز و فرآیند شده
چندین مطالعه پیشنهاد می‌کنند که مصرف بالای گوشت قرمز و یا فرآیند شده (مانند سوسیس و کالباس) با افزایش خطر سرطان کولون مرتبط است.
مکانیسم‌های مختلفی برای این موضوع ارائه شده است. ترکیبات گوشت پخته شده حاوی مواد پیچیده‌ای مانند آمین‌های هتروسیکلیک و هیدروکربن‌های آروماتیک پلی‌سیکلیک و همچنین آهن است. سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده است که افراد غیرگیاهخوار در حد متوسط از گوشت‌های فرآیند شده(سوسیس و کالباس) استفاده کنند.

حمیدرضا عزیزی

منبع : روزنامه تهران امروز