هولوگرام در پنج کلیک

برخی از کارت‌های اینترنت موجود در بازار دارای برچسب‌ هولوگرام هستند و شمار زیادی نیز بدون این برچسب‌ها ارایه می‌‌شوند. این در حالی است که برخی اعلان‌های نصب شده پشت شیشه دکه‌های روزنامه‌فروشی، ما را به خرید کارت‌های دارای هولوگرام تشویق می‌‌کنند. ماجرای این برچسب‌های هولوگرام چیست؟ این داستان را در پنج کلیک پیگیری می‌‌کنیم.
●کلیک اول؛ کارت اینترنت موجود است
ده‌ها نوع کارت اینترنت در بازار ارایه می‌‌شود، بعضی از آن‌ها اسم و رسم‌دار و صاحب آگهی‌های متنوع در رسانه‌ها هستند و برخی گمنام‌تر. اغلب مردم برای خرید کارت، از دوستان و آشنایانشان در مورد کیفیت کارت‌ها پرس و جو می‌‌کنند. ولی همیشه این توصیه‌ها درست از آب درنمی‌آید، کم نیستند کسانی که در استفاده از کارت‌های مختلف دچار مشکلاتی می‌‌شوند.
وقتی کارت‌ها را از نزدیک بررسی کنید، خواهید دید از نظر ضخامت و جنس (مقوایی یا PVC) و ... تفاوت‌هایی دارند. از طریق چاپخانه‌ سبزآرنگ (یکی از مراکز چاپ روی کارت‌های PVC) با رضا حیدری (مدیرعامل شرکت ارتباط رسان افق) آشنا می‌‌شویم که با این چاپخانه همکاری دارد و از تولیدکنندگان کارت‌های اینترنت و تلفن است و حالا در زمینه تهیه هولوگرام نیز فعالیت دارد.
حیدری می‌‌گوید: «انجمن شرکت‌های انفورماتیک اقدام به شناسایی شرکت‌های دارای صلاحیت برای ارایه خدمات اینترنت کرده و هولوگرام‌های اختصاصی خود را در اختیار آن شرکت قرار می‌‌دهد. ما به عنوان مجری، تهیه هولوگرام‌ها را به عهده داریم و چند میلیون هولوگرام مورد نیاز انجمن را با مشخصات دقیق مورد نظر آن‌ها، تهیه کرده و در اختیارشان قرار می‌‌دهیم. شرکت‌هایی که مورد تأیید این انجمن باشند می‌‌توانند به تعداد دلخواه از این هولوگرام‌ها خریداری کنند و روی کارت‌های اینترنت خود بچسبانند. این هولوگرام‌ها دارای شماره سریال هستند و روی آن‌ها نوشته شده (دست‌کم کیفیت این کارت توسط انجمن شرکت‌های انفورماتیک ایران تضمین شده است) همچنین تعدادی اعلان روی کاغذ متالایز A۴ چاپ کرده‌ایم که در اختیار کیوسک‌های مطبوعاتی قرار می‌‌‌گیرد و به خریداران توجه می‌‌دهد که کارت‌های دارای هولوگرام را خریداری کنند.
شرکت ارتباط رسان افق به گفته مدیرعامل آن، یکی از تولیدکنندگان عمده کارت اینترنت و تلفن است که تجهیزات مختلف چاپ و پانچ و پین‌گذاری و چاپ مرکب اسکرچ و همچنین مگنت و ... را در اختیار دارد و برای کارهای پرتیراژ و چاپ در ابعاد دو ورقی از همکاری سبزآرنگ بهره‌مند می‌‌شود.
بد نیست همین جا یادآوری شود که از جمله شرکت‌های بزرگ تولیدکننده کارت‌های اینترنت می‌‌توان از لاله کامپیوتر، صاایران و رایا ویستا نیز نام برد که از نظر تجهیزات و امکانات و وسعت کار و تنوع کارت‌ها وعملیات تخصصی تفاوت‌هایی دارند. بحث هولوگرام را پی بگیریم.
●کلیک دوم؛ اندر ضرورت هولوگرام
مهندس سیامک فراز (کارشناس ارشد انجمن شرکت‌های انفورماتیک) در پاسخ به پرسشی درباره ضرورت الصاق هولوگرام روی کارت‌های اینترنت می‌‌گوید: «مسأله‌ اساسی شکایت‌های زیادی بود که مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان از خدمات برخی شرکت‌ها و دارندگان کارت‌ها داشتند. عده‌ای از افراد و شرکت‌ها با حداقل امکانات کارت‌هایی منتشر ساخته و به‌دست مردم می‌‌دادند که موجب نارضایتی‌های فراوان می‌‌شد. ما این‌جا ۳۶۰ نوع کارت را گردآوری کرده‌ایم که در بازار ارایه شده‌اند و شمار زیادی از آن‌ها از استانداردها و کیفیت لازم برخوردار نیستند.
در واقع ارایه برچسب هولوگرام به معنای وجود قابلیت و داشتن استانداردهای لازم برای ارایه خدمات اینترنت است. کمیته تخصصی اینترنت در انجمن، امکانات شرکت‌ها را بررسی کرده و کیفیت کارشان را تأیید می‌‌کند. در واقع لوگو این انجمن روی کارت‌ها به معنای تضمین حداقل کیفیت آن کارت‌ها است.
اما این حداقل شامل چه مشخصاتی است؟
«حداقل ۵۰ خط تلفن، داشتن ۵۱۲ کیلوبیت پهنای باند، مجوز وزارت ارتباطات و فن‌آوری و شرکت‌ ثبت شده» این در حالی است که به قول فراز «بعضی شرکت‌ها فاقد این امکانات و به قول ما (شرکت‌های زیرپله‌ای) با ۱۶ خط تلفن و یک دستگاه روتر، کارت‌ چاپ کرده و در اختیار مردم گذاشته‌اند،‌ بدون این‌که امکان استفاده مؤثر از آن کارت‌ها باشد. بعضی از این‌ها پس از مدتی ناپدید می‌‌شوند.»
اما این مسأله نیاز به اطلاع‌رسانی هم دارد، مردم باید بدانند وقتی صحبت از کیفیت کارت اینترنت می‌‌شود، چه مواردی باید مورد نظر باشد؟
فراز: «هولوگرام انجمن شرکت‌های انفورماتیک، نوعی استاندارد است. باید تمام آن‌چه درباره یک کارت از طرف ISP مربوطه اعلام می‌‌شود، به درستی وجود داشته باشد آیا سرعت اتصال ۵۶ کیلوبایت هست یا نه؟ آیا تمام مدتی که روی کارت اعلام شده (مثلاً ۵ ساعت)،‌واقعاً ۵ ساعت کامل است یا مثلاً ۵/۴ ساعت؟ آیا پشتیبانی در هر ساعتی از شبانه‌روز وجود دارد و پاسخگوی مشکلات و پرسش‌های مشتریان هستند؟ چنان‌چه در هر یک از این موارد کم و کاستی باشد، خریداران کارت‌ها می‌‌توانند شکایت کنند و انجمن رسیدگی خواهد کرد.»
ضمانت اجرایی انجمن چیست؟ فراز پاسخ می‌‌دهد: «انجمن با شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات اینترنت که از هولوگرام انجمن استفاده می‌‌کنند، قرارداد دارد و کار آن‌ها به‌طور پیوسته چک می‌‌شود.»
اگر تخلفی مشاهده شود،‌ هولوگرام داده نمی‌‌شود و حتی ممکن است در صورت تداوم تخلف از انجمن اخراج شوند. به هر حال شرکت‌هایی که خدمات درست ارایه ندهند، به مشتریان خود خسارت وارد کرده‌اند و ملزم به جبران خسارت هستند. هدف این پروژه دفاع از حقوق مصرف‌کننده است. اما به موازات انجمن شرکت‌های انفورماتیک، انجمن دیگری نیز با همین دغدغه‌ها و اهداف چنین مأموریتی را در دستور کار دارد.
مهندس علیرضا علمی دبیر انجمن ISP ها نیز از همین نقطه نظر به ضرورت ایمنی‌سازی کارت‌های اینترنت و استفاده از هولوگرام اشاره دارد: «عده‌ای در تهران و شهرستان‌ها کارت‌های اینترنت چاپ و توزیع می‌‌کردند که پشتوانه‌ای نداشت. بعضی تقلبی بودند و بعضی‌ها سرویس خوبی نداشتند. انجمن‌ ISPها به منظور حفظ حقوق مصرف‌کننده،‌ هولوگرام‌هایی را تهیه کرده که نصب آن‌ها بر روی کارت‌ها، برای مشتریان اطمینان بخش باشد.»
علمی در ادامه می‌‌گوید که شرکت‌هایی که درخواست هولوگرام داشته باشند، اگر عضو انجمن ISPها نباشند، ابتدا به عضویت درمی‌آیند و پس از احراز قابلیت‌ها و شرایط آن‌ها، برچسب هولوگرام در اختیارشان قرار می‌‌گیرد.»
دبیر انجمن ISPها خبر می‌دهد که هولوگرام طراحی شده توسط این انجمن در تهران و ۸ استان دیگر توزیع شده‌اند و یادآور می‌‌شود که اعضای انجمن ISPها در حال حاضر ۲۳۵ شرکت است، در حالی که حدود ۴۰۰-۳۰۰ شرکت غیر عضو نیز در تهران و بیشتر در شهرهای دوره‌افتاده‌تر، غیر عضو هستند و به ارایه خدمات اینترنت می‌‌پردازند.
وی در پاسخ به این پرسش که چه اهرمی برای جلوگیری از فعالیت شرکت‌های فاقد کیفیت و استفاده فراگیر از کارت‌های معتبر وجود دارد، می‌‌گوید که در این زمینه فرهنگ‌سازی مهم‌ترین نقش را دارد و از طریق اطلاع‌رسانی و آگاه ساختن مصرف‌کننده نهایی می‌‌توان به نتایج مطلوبی رسید.
مهندس فراز نیز از همکاری اتحادیه‌های مرتبط با توزیع کارت‌ها خبر می‌‌دهد:
«بین انجمن شرکت‌های انفورماتیک و اتحادیه‌های توزیع جراید، سوپرمارکت‌ها و کتابفروش‌ها تفاهم‌نامه امضا شده، در واقع ما به عنوان کارشناس و مجری آن اتحادیه‌ها، اقدام به ارزیابی شرکت‌ها و ارایه لیبل‌های هولوگرام می‌‌کنیم و آن‌ها طبق مقررات صنفی خود می‌‌توانند به اعضای صنفشان بگویند کالاها و اجناس نامطلوب و فاقد کیفیت را نفروشند.»
وی می‌‌افزاید این پروژه از دو سال پیش به درخواست همین اتحادیه‌ها مورد بررسی قرار گرفته و حدود دو ماه است که اجرا می‌‌شود و با همکاری این اتحادیه‌ها از ماه آینده اجباری می‌‌شود.
●کلیک سوم؛ جدال تقلب و امنیت
وقتی صحبت از هولوگرام می‌‌شود بلافاصله این نکته به نظر‌ می‌‌آید که مبادا همان هولوگرام نیز مورد تقلب قرار گیرد و بار دیگر اصل قضیه لوث شود.
مهندس علمی (دبیر انجمن ISPها) احتمال چنین سوءاستفاده‌‌ای را منتفی می‌‌داند:‌ «هولوگرام‌ها در خارج چاپ می‌‌شوند و توزیع آن‌ها تحت شرایط خاصی صورت می‌‌گیرد، وجود شماره سریال روی هولوگرام‌ها احتمال تقلب را به صفر می‌‌رساند، با همه این‌ها کسانی که بخواهند دست به سوءاستفاده بزنند، باید برای سودی اندک بهای سنگینی بپردازند، زیرا به محض تقلب با آن‌ها برخورد قضایی می‌‌شود.»
این خوش‌بینی در حالی است که خود شاهد مواردی از سوءاستفاده در کارهای چاپ شده بوده است، او می‌‌گوید: «متأسفانه در مواردی شاهد برخی سوءاستفاده‌ها از کارت‌های چاپ شده بوده‌ایم. وقتی ما به چاپخانه‌‌ای اعتماد می‌‌کنیم، مدیر آن چاپخانه باید مسؤولیت همه کارکنان را در ارتباط با کارهای چاپی بپذیرد. امیدوارم این موارد جزیی، تکرار نشود.مهندس کوروش فهامی (رییس انجمن کارفرمایان فناوری اطلاعات و ارتباطات استان اصفهان) ضمن بیان مختصری از فعالیت‌های این انجمن در اصفهان درباره امنیت هولوگرام‌ها می‌‌گوید: «اگر روزی برسد که این هولوگرام‌ها مورد سوءاستفاده قرار گیرند و لوث شوند، باید اقدام دیگری به عمل آورد.»
نگرانی‌ها، خوش‌بینی‌ها و بدبینی‌ها در این زمینه البته نمی‌‌تواند یک بحث سلیقه‌ای باشد، چرا که بیش از هر چیز جنبه‌های فنی و تخصصی در این امر دخیل هستند.
رضا حیدری که تهیه برچسب‌های هولوگرام برای انجمن شرکت‌های انفورماتیک را عهده‌دار است، تقلب را چندان محتمل نمی‌‌داند و در پاسخ به این پرسش که چرا هولوگرام‌ها به‌صورت گرم Hot stamping روی کارت نصب نمی‌‌شوند تا امنیت بیشتری بیابند، می‌‌گوید: «با توجه به این‌که هر یک از ISPها پس از دریافت تعدادی مشخص هولوگرام با شماره سریال‌های معین، خود اقدام به چسباندن برچسب هولوگرام می‌‌کند و این شرکت‌ها فاقد تجهیزات الصاق هولوگرام حرارتی هستند، در شرایط فعلی برای همین هولوگرام‌ها تمهیدات مناسبی در نظر گرفته شده است.
بدین ترتیب که در صورت کندن برچسب هولوگرام هم روی کارت و هم پشت هولوگرام به‌صورت نردمان نوشته، (باطل شد،‌کنسل شد) ظاهر می‌‌شود و در نتیجه هیچ یک از آن‌ها قابل استفاده مجدد نیستند.»
اما در مورد خود کارت‌ها‌- فارغ‌ از این‌که هولوگرام‌ داشته باشند یا نه- او یادآور می‌‌شود که در کارت‌های تخصصی‌تر، ‌امکان تقلب بسیار کم‌تر می‌‌شود، زیرا مراکز تولید آن‌ها بسیار محدود و قابل کنترل هستند. شاید کارت‌های مقوایی معمولی به راحتی قابل تقلب باشند ولی چاپ کارت PVC و کارت‌های ۵۰۰ میکرونی و ۸۰۰ میکرونی کار هر کسی نیست.
دکتر محمدرضا کرباسچی (مدیرعامل رایاویستا) نیز در این مورد حرف‌هایی شنیدنی دارد:
«سیستم‌های ایمنی بسیار متنوع هستند. شاید به این دلیل که تقلب‌کاران پیوسته دست به شبیه‌سازی از کارهای اصلی می‌‌زنند، شما در بازار و خیابان ظهیرالاسلام می‌‌توانید انواع هولوگرام‌ها را نیز ببینید که به‌فروش می‌‌رسد. بعضی‌ها به چین سفارش می‌‌دهند و هولوگرام دریافت می‌‌کنند، فروشندگان چینی هولوگرام را در اینترنت می‌‌توانید پیدا کنید.»
وی اثر باطل شد (Void) را در کندن لیبل‌ها،‌ سطح پایینی از امنیت می‌‌داند و برای امنیت بیشتر هولوگرام‌ روش الصاق گرم و یا پوشاندن کل سطح کارت را مناسب‌تر می‌‌داند. علاوه بر آن وی چند تکنیک دیگر چاپی را برای چاپ امنیتی ضروری می‌‌داند و با اشاره به تجربه‌ای که در چاپ موارد مشابه داشته‌اند، مواردی مثل چاپ برجسته، مرکب نامریی وظاهرشونده با اشعه UV، کاغذ خاص، نوشته‌های بسیار ریز (Micro Text)،‌ شماره سریال و سایر مرکب‌های خاص را ضروری می‌‌داند.
اما آیا به کاربردن همه این تکنیک‌ها برای کاری در حد کارت اینترنت ضروری است؟
فهامی که معتقد است شرکت‌های ISP درآمد کافی از کار خدمات اینترنت ندارند، نظر متفاوتی دارد که از بیخ و بن موضوع را تغییر می‌‌دهد. پیشنهاد حذف کارت و به‌کارگیری روش‌های جایگزین را دارد: «ما برآوردی داشتیم که نشان می‌‌داد ماهانه دو میلیارد تومان هزینه چاپ کارت‌های اینترنت می‌‌شود. این سرمایه ملی است که به هدر می‌‌رود. باید روش‌های دیگری در پیش گرفت.
مثلاً سیستم IN که در مشهد و بعضی مراکز تهران به‌کار گرفته شده، که طبق قرارداد فی‌مابین ISP و مخابرات، مصرف‌کننده می‌‌تواند با استفاده از خط ارتباط ISP به اینترنت وصل شود و هزینه کارکرد آن روی قبض تلفن اضافه شود. در این مورد تنها داشتن ID و اسم رمز کافی است و دیگر نیازی به کارت نیست.
علی‌رغم این صحبت‌ها اصفهانی‌ها هم در تدارک چاپ هولوگرام هستند تا امنیت کارت‌هایشان را بالا ببرند و بعضی شرکت‌ها خارج از چارچوب در انجمن یاد شده، به استفاده از هولوگرام اقدام کرده‌اند. این در حالی است که بعضی شرکت‌هایی که به عنوان عضو یکی از این دو انجمن هولوگرام خریداری کرده‌اند، هنوز هم برای نصب آن‌ها روی کارت‌هایشان درنگ می‌‌کنند. شاید ریشه این بلاتکلیفی در اختلاف بین دو انجمن باشد.
●کلیک چهارم؛ هولوگرام سرگردان بین دو انجمن
علی‌رغم موافقت مسؤولان و سخنگویان دو انجمن (انجمن شرکت‌های انفورماتیک و انجمن ISPها)،‌ در عمل مخالفت‌هایی بین آن‌ها برای متولی‌گری نظارت بر عملکرد شرکت‌های خدمات اینترنتی وجود دارد.
علیرضا علمی (دبیر انجمن ISPها) می‌‌گوید: «در حال حاضر تنها مرجع صدور مجوز، انجمن صنفی کارفرمایان شرکت‌های اینترنتی یعنی انجمن ISPهاست که مسایل صنفی شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات اینترنتی را پیگیری می‌‌کند.»
او ۲۳۵ عضو این تشکل را ضامن این سخن می‌‌داند و اضافه می‌‌کند: «وزیر ICT قبلی و فعلی انجمن ISPها را مسؤول تشکیل اتحادیه کشوری دانسته‌اند.» وی در مورد ادعاهای مشابه می‌‌گوید چون اینترنت فضای جدیدی است، خیلی‌ها مایل هستند در آن سهم داشته باشند.
مهندس فراز (کارشناس ارشد انجمن شرکت‌های انفورماتیک)، با اعلام این‌که این انجمن به عنوان سازمان نظام صنفی رایانه‌ای شناخته شده می‌‌گوید انجمنی که ۱۰۰۰ عضو دارد می‌‌تواند درباره این موضوع تخصصی صاحب‌نظر باشد. در مورد ISPها شما می‌‌توانید ببینید که بزرگ‌ترین شرکت‌های ISP عضو انجمن ما هستند،‌ یعنی بالای ۸۰ درصد استفاده‌کنندگان از هولوگرام عضو نظام صنفی انفورماتیک هستند. اگر انجمن ISPها مجوزی از طرف وزارت ICT دارد، بهتر است آن را ارایه دهد.»
علمی (دبیر انجمن ISPها) ترجیح می‌‌دهد وارد این بحث نشود و می‌‌گوید: «ما استانداردها را معین کرده و هولوگرام خود را ارایه داده‌ایم. مراکز تخصصی دیگر هم می‌‌توانند نظر کارشناسی خود را اعلام کنند. اما نباید انحصار باشد.»
به نظر می‌‌رسد که راه بینابینی پیدا شود. چون این موضع‌گیری کم و بیش مورد قبول آن انجمن دیگر هم هست. فراز نیز می‌‌پذیرد که ممکن است چند استاندارد برای محصولات مشابه وجود داشته باشد و حتی یک محصول دارای دو استاندارد مختلف (یعنی مورد تأیید دو مرکز) باشد.
علی‌رغم اتفاق یا اختلاف دو متولی شرکت‌های خدمات اینترنتی، بازار چاپ کارت و هولوگرام همچنان گرم می‌‌ماند و دست‌اندرکاران این محصول چاپی، روزهای پرتلاشی را در پیش خواهند داشت.
● کلیک پنجم؛ بازار گرم کارت
کارت‌های متنوع هر روز بازار گرم‌تری پیدا می‌‌کنند، از اینترنت گرفته تا کارت‌های اعتباری بانک‌ها و کارت‌های شخصی و اداری و مصارف مختلف، بعضی از این کارت‌ها در ایران چاپ نمی‌‌شود ولی چه بسا که تا یکی دو سال آینده این امکان فراهم شود.
کرباسچی (مدیر رایاویستا) که از تهیه‌کنندگان کارت به شمار می‌‌رود یادآور می‌‌شود که علی‌رغم امکانات مختلف این شرکت بسیاری از کارهایش را به خارج کشور سفارش می‌‌دهد.رایاویستا که دستگاه چاپ کارت‌های دبیت مخابرات مشهد و بعضی کارت‌های تلفن خارج کشور و کارت‌های بلیت مترو را به چاپ می‌‌رساند، می‌‌گوید که اغلب کارها را به خارج کشور سفارش می‌‌دهد.
او اضافه می‌‌کند که کارت ویزا، مسترکارت و سیم‌کارت موبایل هم اکنون در ایران چاپ نمی‌‌شوند.
همه این کارت‌ها از مرحله چاپ و عملیات تکمیلی تا بسته‌بندی دارای روش‌های خاص و شگردهای امنیتی هستند که سرمایه‌گذاری و تخصص خاص خود را طلب می‌‌کند. مهندس فراز با ارایه آماری که آن را قابل اعتماد می‌‌داند، می‌‌گوید مصرف کارت اینترنت در تهران هر سال ۱۵ میلیون عدد و در کل کشور بیش از ۲۰ میلیون عدد است.
مهندس علمی تعداد شرکت‌های ISP عضو و غیر عضو در انجمن را بیش از ۶۰۰ شرکت می‌‌داند.
دکتر کرباسچی، تمایل به استفاده از کارت‌ها و به‌ویژه کارت‌های تهیه شده با استفاده از روش‌های امنیتی بالا را در کشور قابل توجه و رو به رشد می‌‌داند و علاوه بر چاپ،‌ مواد مصرفی و روش‌های پس از چاپ را نیز حائز اهمیت و سزاوار سرمایه‌گذاری می‌‌داند.
رضا حیدری نیز به اهمیت این کار تخصصی اشاره دارد و یادآور می‌‌شود که حتی برش و جداسازی کارت‌ها از یک ورق چاپ شده، با روش‌های معمول متفاوت است. در این رشته همه چیز باید مطابق استانداردهای جهانی انجام شود. کارت‌های ایران از لحاظ ابعاد دقیقاً عین یک کارت اعتباری آمریکایی هستند. بنابراین تخصص‌ها و تجهیزات پیشرفته‌ای باید در این صنعت به‌کار گرفته شود.
مهندس فهامی نیز چشم ما را به بازار گسترده این فعالیت در شهرستان‌ها باز می‌‌کند، بازاری که رو به رشد است. وی خبر می‌‌دهد که در استان اصفهان حدود ۵۰ شرکت ISP فعالیت دارند که حدود نیمی از آن‌ها در شهر اصفهان و نیم دیگر در شهرهایی مثل شهرضا، زرین‌شهر، نایین، کاشان و ... کار می‌‌کنند.
با این همه ما از نظر ضریب نفوذ اینترنت در رده پنجاه و هفتمین کشور جهان قرار داریم و معنی آن این است که هنوز زمینه برای رشد این پدیده و البته کارهای چاپی مربوط به آن فراهم است و جا برای کار کردن وجود دارد.

نویسنده : مرتضی تفرشی