جامه‌ای نو به قامت این شهر فرتوت

شهرداری تهران با سابقه صدساله در مدیریت شهری امروزه به عنوان بزرگترین نهاد اداره پایتخت محسوب می‌شود.
سالها اداره تهران و توجه به نیازهای شهروندان این سازمان را به هیأت مجموعه‌ای بزرگ در آورده، كه شركت‌ها و سازمان‌های مختلفی را تحت پوشش خود دارد. شهرداری تهران با داشتن در حدود ۷۸ شركت در زیر مجموعه خود و سرمایه‌گذاری در بسیاری از مراكز تجاری پایتخت دارایی‌های فراوانی را به عنوان منبع مالی و حمایتی برای انجام فعالیت‌های عمرانی تعریف كرده است.
بودجه این سازمان بزرگ درسال بیش از دوهزار میلیارد تومان بین۴۰تا ۵۰ میلیارد دلار بوده و لزوم شفاف‌سازی در نحوه انجام خدمات شهری ضروری به نظر می‌رسد. از سویی شهرداری تهران هر ساله به دلیل رفع مشكلات شهری و انجام پروژه‌های عمرانی مختلف به منظور فراهم آوردن تسهیلات بیشتر برای شهروندان هزینه‌های قابل توجهی را متحمل می‌شود. به ویژه اینكه انجام بسیاری از پروژه‌ها نیازمند صرف بودجه‌های كلان و اختصاص اعتبارهای گسترده‌ای است.
با مروری بر تاریخچه صد ساله شهرداری و توجه به عدم شفافیت مالی در نظام مالی این سازمان همواره مشكلات بی پایانی را برای مدیران مختلف در دوران‌های گوناگون به وجود آورده است.
بسیاری از مدیران ارشد و مدیران میانی شهرداری تهران در طول یك قرن فعالیت این سازمان به دلایل مختلف از جمله فساد مالی از كار بر كنار شده‌اند. اما هیچگاه در طول سالیان گذشته نظام مالی این سازمان عریض و طویل مورد توجه قرار نگرفت تا موجب كارآمدی بیشتر شهرداری را فراهم آورد و از سویی زمینه هرگونه شائبه را در این مورد از میان بردارد. از سویی گردش مالی شگفت‌انگیز این نهاد هر گونه امكان تغییر در آن را غیر ممكن می‌ساخت و شهرداری تهران با توجه به داشتن دارایی‌های بسیار زیاد و حتی حیرت آور به هیأت شیری بی‌اثر در عرصه كلان شهری پویایی و كارآمدی خود را از دست می‌داد.
اما این روند در سال ۸۵ پایان یافت و تنها نهاد اداره كننده پایتخت ناگهان جامه كهن از تن درآورد و سیمایی دگرگون یافت و با تكیه بر الگوهای جدید توانست چهره‌ای نو از خود به تصویر كشد.
شاید هنگامی‌كه بسیاری از پروژهای عمرانی شهر تهران در‌هاله ای از ابهام فرورفته بود و كمتر كسی می‌توانست تصویری روشن از پایان آن را در ذهن مجسم كند و درست در روزهایی كه شهرداری تهران با مشكلات مالی فراوان دست به گریبان بود ناگهان انقلابی در نظام مالی آن به وجود آمد و شهرداری توانست بر اساس شیوه‌ای نوین ساختار مالی خود را ساماندهی كند و به یكباره ثروتی عظیم را برای خود به وجود آورد و خیلی زودتر از آنچه همگان فكر می‌كردند عملیات ساخت بسیاری از طرح‌های عمرانی خود را ساماندهی كند و شهر را كه از مدت‌ها پیش در بن بستی ناخواسته مانده بود به ناگاه نجات بخشد.
این انقلاب در نظام مالی شهرداری یك تحول جدی در نهادی بود كه همیشه با مشكلات مالی گریبانگیر بود‌ و امكان رهایی از آن به هیأت رویایی دست نیافتنی درآمده بود.«تغییر نظام مالی از نقدی به تعهدی».
● ماجرا چیست؟
از سالها پیش قرار بر این بود كه هر آنچه در سازمانهای دولتی به صورت نقدی پرداخت و دریافت می شود محاسبه شود. بنابراین قابل تصور بود كه خیلی زود درآمد شركت‌ها و سازمان‌ها صورتی تازه یابد.
اگرچه این نگرش نمی‌توانست بسیاری از معاملات و مبادلات مختلف شركت‌ها را كه به صورت نقدی انجام نمی‌شده تحت پوشش قرار دهد. به ناچار فهرست بلند بالایی از مبادلات سازمان‌ها كه به شیوه تعهدی انجام می‌گرفت از دایره تنگ این محاسبه كنار گذاشته شد و موجب ظهور بحران‌های گوناگونی در سطوح مختلف سازمان‌های متعدد شد. شهرداری تهران نیز به مانند تمام شركت‌ها و سازمان‌ها با اعمال این روش در نحوه محاسبات خود به نوعی پا در دایره‌ای گذاشت كه پیشتر شعله‌های سوزان ناكارآمدی‌اش بسیاری از ادارات را در بر گرفته بود.
سالها بر این مدار گذشت و تجارب بسیاری از كشورهای بزرگ صنعتی مهر تائیدی بر ناكارآمدی این شیوه محاسبه زد. اما باز هم این شیوه مخدوش همواره مورد توجه ادارات و نهادهای زیر مجموعهٔ آنها بود.
بلاخره شهرداری تهران در اقدامی‌قابل توجه این نظام فرتوت و ناكارآمد را به حاشیه راند و با به كارگیری شیوه جدید حسابرسی مدیریت جدید شهری را با مفاهیم جهان جدید پیوند زد. در واقع شهرداری تهران با بهره‌گیری از این روش توانست راه بسیاری از اقدامات ابهام‌انگیز و توام با تردید را ببندد و از سویی با به كارگیری سیستم تعهدی به جای نقدی امكانی را برای مدیریت شهری فراهم آورد تا از پتانسیل‌های ذاتی شهرداری استفاده كند.
به عنوان نمونه شهرداری تهران با محاسبه دارایی‌های خود در ۷۸ شركت زیر مجموعه موفق شد میزان دارایی‌های خود را در مجموع به میزان ۳۰ هزار میلیارد تومان برساند. این اندازه اعتبار مالی با استفاده از روش نوین راهی مطمئن و تازه بود كه مدیریت شهری با تكیه بر آن توانست اعتبارات نقدی بسیاری را به خدمت بگیرد و بسیاری از پروژهای شهری را با فعالیت شبانه روزی به‌سامان برساند.
● نگاهی دوباره
سیستم مالی نقدی سالها در شهرداری تهران موجب بروز بسیاری از مشكلات شده بود. از سویی ارقام نجومی‌كه هر ساله در تراز نامه شهرداری دیده می‌شد به نوعی حساسیت ویژه‌ای را به وجود آورده و انعكاس نامتقارن هزینه‌ها و درآمدها در سیستم حسابداری نقدی را موجب شده بود و از سویی دیگر زمینه‌ای مساعد را برای هرگونه سوءاستفاده افرادی فراهم آورده بود كه به منابع مالی كلان شهرداری دسترسی داشتند‌ و‌جود ۱۴۰میلیارد تومان چك برگشتی كه متعلق به بخش‌های مختلف دولتی و غیر دولتی و بخشی هم مرتبط با اشخاص حقیقی و حقوقی در شهرداری عملا بدون استفاده باقی مانده بود كه با فعال كردن شیوه حسابداری تعهدی این چك‌ها مورد استفاده قرار گرفت و به عنوان اعتبار در مراكز مالی به كار گرفته شد.
از سویی شهرداری تهران تعهدات بسیار زیادی در سطوح مختلف داشت كه در هیچ بخشی از مراكز و ادارات شهرداری به ثبت نرسیده بود و به عنوان تعهدات پنهان از آن یاد می‌شد كه با فعال سازی سیستم تعهدی بسیاری از این تعهدات به عنوان مطالبات شهرداری به ثبت رسید و زمینه‌ای برای اعتباربخشی به شهرداری فراهم كرد. هنگامی‌كه شهرداری تهران ۷۸ شركت تابعه خود را به عنوان بزرگترین دارایی‌های خود به حساب آورد، بسیاری از دارایی‌های این سازمان در شركت‌های مختلف ناشناخته بود وشاید كمتر كسی از آن اطلاع داشت.
به عنوان نمونه ۱۲در صد از فروشگاه‌های زنجیره ای رفاه به شهرداری تهران تعلق داشت كه این دارایی شهرداری در هیچ كدام از بخش‌های مالی به ثبت نرسیده بود.یكی دیگر از موانع ومشكلات شهرداری در شیوه حسابرسی نقدی محاسبه كمتر از پنجاه درصد از تعهدات مالی شهرداری بود كه در سیستم نقدی نشان داده نمی‌شد.
این مشكلات و بسیاری دیگر از مشكلات كه صرفا به دلیل نوع خاص ثبت حساب‌ها به وجود آمده‌اند. در نتیجه می‌توان چنین عنوان كرد كه با تغییر سیستم حسابداری شهرداری منابع بسیاری كه به صورت نهان و غیر استفاده در اختیار شهرداری بوده‌، آشكار شده و در اختیار شهرداری قرار گرفته‌است .

منبع : روزنامه همشهری