ملی‌‌گرایی موضوع اصلی انتخابات ترکیه

در انتخابات پارلمانی در تركیه رقابت اصلی میان احزاب جناح راست است. در این انتخابات احزاب عدالت و توسعه، جمهوریخواه خلق، اقدام ملی راه راست و مام میهن رقابت فشرده‌تری با هم دارند.
احزاب راه راست و مام میهن، گرچه اسم‌شان متفاوت است اما رسم‌شان یكی است. این ۲حزب در دهه‌های هشتاد و نود قرن بیستم چندبار ریاست دولت در تركیه را بر عهده داشته‌اند اما شدت فساد مالی و خلاف‌های شخصی رهبران آنان خاطره ناخوشایندی به جای گذاشته و بعید است بتوانند موقعیتی بهتر از دوره گذشته انتخابات بدست آورند.
این در حالی است كه احزاب عدالت و توسعه، جمهوریخواه خلق و اقدام ملی وضعیت متفاوتی دارند و هر یك نوع خاصی از ملی‌گرایی را نمایندگی می‌كنند. حزب عدالت و توسعه كه چهار سال و اندی زمام امور تركیه را در دست داشته نوعی ملی‌گرایی معطوف به منافع ملی را نمایندگی می‌كند.
اعضا و رهبران حزب تمایلات مذهبی خود را پنهان نمی‌كنند و در امورات شخصی به آن پایبند هستند اما معتقدند حزب اسلام‌گرا و غیراسلام‌گرا معنا ندارد، حزب، حزب است و در چارچوب مرام‌نامه و قوانین كشور باید فعالیت كند. نگاهی به طیف طرفداران حزب عدالت و توسعه نیز حاكی از صحت این نكته است. اینگونه نیست كه جمله طرفداران حزب عدالت و توسعه، با پوشش خاص و ظاهری همگون باشند. رجب طیب اردوغان رهبر حزب چنان دستور كار وسیعی برای حزب عدالت و توسعه تعریف كرده است كه رأی دهندگان بی‌نیاز از رجوع به سایر احزاب شده‌اند.
اگر شاخص‌های اقتصادی و سلامت رهبران حزب را ملاك قرار دهیم حزب عدالت و توسعه در طول زمامداری خود نقطه ضعفی نداشته و قاعدتا باید برنده انتخابات باشند. جمله تحلیل‌گران و رسانه‌های داخلی و خارجی مخالف حزب عدالت و توسعه، این حزب را حزبی اسلام‌گرا معرفی می‌كنند و بنا دارند با این برچسب رأی‌دهندگان را از روی كار آمدن آنان بترسانند.
در مقابل حزب عدالت و توسعه، حزب جمهوریخواه خلق قرار دارد كه حزبی ملی‌گرا با گرایش شدید غربی است كه شاخه سیاسی ارتش تركیه توصیف می‌شود. حزب جمهوریخواه خلق نماد سكولاریسم در تركیه معرفی می‌شود. یعنی اگر این حزب در تركیه پیروز شود دمكراسی در این كشور تضمین می‌شود و اگر نه، دمكراسی به مخاطره خواهد افتاد. در كنار این احزاب حزب كوچك اقدام ملی نیز قرار دارد. این حزب شاید در بهترین شرایط بتواند حدنصاب ورود نماینده به پارلمان را به دست آورد و در پارلمان حاضر شود. همانگونه كه از اسم حزب برمی‌آید حزب اقدام ملی یك حزب ملی‌گرای افراطی (ملی‌گرایی به مثابه ابزار سیاسی) است كه در واقع جناح تندروی حزب جمهوریخواه خلق به شمار می‌رود.
در انتخابات امروز در تركیه، مردم این كشور در معرض انتخاب این سه نوع از ملی‌گرایی هستند. اما پیروزی حزب عدالت و توسعه در تركیه، آثار منطقه‌ای جالبی خواهد داشت. در خاورمیانه بسیار سعی می‌شود میان سكولاریسم و دمكراسی رابطه مستقیم برقرار شود. گویی دولت هر چقدر سكولارتر باشد همانقدر دمكرات‌تر خواهد بود. پیروزی حزب عدالت و توسعه این گزاره را به شدت به چالش خواهد كشید.

عزیز شاه‌محمدی

منبع : روزنامه همشهری