هرس درختچه‌های زینتی

درختان و درختچه‌ها به لحاظ زیبائی از نظر فرم، تنوع بوته، رنگ گل و شکل‌پذیری، اهمیت بسیار زیادی در رابطه با فضای سبز دارند. به‌طور کلی اصلاح و بهبود نمای ظاهری درختچه‌ها، قطع شاخه‌های فرعی و بیمار، حذف شاخه‌های ناخواسته از اهداف مهم هرس درختان و درختچه‌های زینتی است.
در برخی از درختچه‌ها، تنک کردن بوته به‌منظور ورود نور و هوا به داخل بوته موجب رشد و بهبود گیاهان می‌گردد. بعضی از درختچه‌ها ممکن است با هرس سالیانه، گل‌های بزرگتر و زیباتر ولی به تعداد کمتر تولید نمایند. درختچه‌ها به‌ندرت ممکن است در صورت هرس نکردن خشک شده و از بین بروند. ولی با هرس کردن می‌توان نمای کلی گیاه را اصلاح و بهبود بخشید.
● چگونه درختچه‌ها را هرس نمائیم
هنگام کوتاه نمودن شاخه‌ها، باید از بالای یک جوانه یا شاخه جوان که رشد آن رو به بیرون است شاخه را قطع نمود. زاویه برش باید هم جهت با زاویه جوانه باشد، سطح برش نباید افقی باشد. هنگام قطع کامل شاخه باید سطح برش هم‌سطح شاخه اصلی باشد، یعنی برش باید در محل اتصال یا شاخه اصلی صورت گیرد. پس از قطع شاخه باید محل برش را صاف کرده و سپس با چسب باغبانی پوشانید تا از ورود بیماری‌ها از محل برش جلوگیری نمود.
در موارد درختچه‌هائی که نیازمند هرس سنگین هستند، استفاده از کود شیمیائی کامل توصیه می‌گردد. حتی‌الامکان باید پای بوته را با کود دامی پوسیده پوشانید. شاخه‌های ضعیف و کم‌رشد می‌بایست سنگین، و شاخه‌های قوی در صورتی‌که فضا برای رشد آنها کافی باشد، سبک هرس شوند.
● هرس درختچه‌های انبوه
برخی درختچه‌ها به‌ویژه دائم سبزها به‌ندرت نیاز به هرس دارند، مگر آنکه خیلی انبوه شده و با پایه آنها لخت شود. در صورت نیاز در اوایل بهار تمام شاخه‌های اصلی را از چند سانتی‌متری سطح زمین قطع می‌نمائیم.
پس از انجام هرس باید به‌ازاء هر مترمبع یک فنجان کود شیمیائی کامل همراه با مالچ استفاده نموده و نیز باید به گیاه آب کافی بدهیم. درختچه در سالی که هرس شده گل نخواهد داد و فرم و شکل آن در عرض چند سال بهبود می‌ایبد.
این روش برای درختچه‌هائی مثل برگ بو، برگ نو، سرخدار، سنجهای زینتی، ماهونیا و ... کاربرد دارد.
▪ برگ نو (نرون) Ligustrum sp.
ـ زمان هرس: بهار، تابستان، زمستان
بوته‌های هرس‌نشده را هر ۴ سال یکبار در زمستان با قطع یک‌چهارم از شاخه‌ها از پائین هرس می‌نمائیم. برای دادن شکل دلخواه به بوته در تابستان باید شاخه‌های ضعیف را از پایه قطع کرده و سرشاخه‌های جدید را به اندازه موردنظر کوتاه نمائیم. در صورتی‌که گیاه (برگ نو) به‌صورت پرچین استفاده شود، هرس باید در تابستان انجام گیرد. برای این منظور سطح بیرونی بوته را از پائین به بالا شیب می‌دهیم تا نور و هوا به سهولت به شاخه‌های پائینی برسد.
پرچین‌های تازه‌ فرم‌گرفته را بایستی یا قطع مرتب شاخه‌ها، مرتباً هر سه تا چهار سال اول هرس نمود. تا پایه پهن و متراکمی به‌وجود آید. به همین دلیل نباید اجازه داد طول هر شاخه در فصل رشد بیش از ۱۵ سانتی‌متر افزایش یابد. در اوایل بهار با قطع شاخه‌ها به طول ۳۰ سانتی‌متر یا کمتر بوته پرچین را جوان می‌نمائیم. در این شرایط بوته به کود و آب فراوان در تابستان بعدی نیاز خواهد داشت.
گونه‌های دائم سبز که هرس نشده باشند ممکن است هر یک سال در میان در زمستان به‌صورت سنگین هرس شوند تا بوته شکل مرتبی بگیرد.
▪ شمشاد Buxus sp
ـ زمان هرس: پائیز، بهار
شمشادها معمولاً هر مقدار و هر نوع هرسی را تحمل کنند و بدون هرس نیز بوته‌ها زیبا و متراکم هستند. شکل و اندازه نهائی برای هرس بستگی به نوع شمشاد دارد. در بوته‌های جوان، هنگام انتقال به محل اصلی باید ریشه را نیز هرس نمود. پس از کاشت، بوته را تا سه سال مرتباً هرس کنیم تا متراکم گردد.
شمشادهائی را که به‌منظور استفاده از پرچین و با اشکال هندسی و مجسمه‌ای کاشته می‌شوند می‌بایستی مرتباً هرس نمائیم. قبل از پیدایش شاخه‌های جدید در بهار با استفاده از قیچی هرس، شاخه‌های تولید شده در اواخر تابستان قبل را هرس می‌کنیم، شاخه‌های جدید را بعد از آن که شروع به محکم شدن کردند قطع می‌نمائیم.
در آب و هوای معتدل، پرچین و اشکال مجسمه‌ای را در اواخر پائیز باید هرس نمود تا در زمستان شکل جالب توجه و جمع و جور داشته باشند. شمشادها به بیماری‌ها به‌خصوص سفیدک سطحی بسیار حساسند که به‌محض مشاهده بیماری و یا آثار پریدگی رنگ در برگ‌ها، سرشاخه و یا شاخه بیمار را سریعاً تا جائی که به‌نظر می‌‌رسد بیمار است قطع می‌نمائیم.
معمولاً توصیه می‌شود که در هرس‌های پرچینی قسمت پائین بزرگتر یا مساوی قسمت بالا باشد تا قسمت بالا روی قسمت پائین سایه‌اندازی نداشته باشد.

منبع : نشریه بین المللی فنی مهندسی ایران