درباره فناوری تبدیل گاز طبیعی به فرآورده‌های نفتی(GTL)

چرا وزارت نفت، به تجاری سازی تکنولوژی تبدیل گاز به فرآورده‌های نفتی (GTL) که با توجه به وجود گاز فراوان در کشور و بحران سوخت، برای کشور بسیار مهم و حیاتی است، توجه کافی نکرده است؟
فناوری تبدیل گاز طبیعی به فرآورده‌های نفتی(GTL)، به فرآیندی اطلاق می‌گردد که در آن بتوان، گاز طبیعی را به فرآورده‌های با ارزشی از جمله گازوئیل، نفت سفید و بنزین تبدیل نمود.
این فناوری هر چند بیش از ۸۰ سال قدمت دارد، ولی در مقیاس تجاری، هنوز در ابتدای راه توسعة خویش قرار دارد.
فرآورده‌های نهایی بدست آمده از این فرآیند، اکثراً معادل فرآورده‌های نفتی حاصل از برج تقطیر پالایشگاه‌های نفت خام است که در دامنه C۱۰ تا C۲۰ قرار دارند و اصطلاحاً به آنها "فرآورده‌های میان‌تقطیری" گفته می‌شود؛ از همین روی بعضاً واژه GTL یا Gas To Liquids را "تبدیل گاز به فرآورده‌های میان‌تقطیری" نیز می‌گویند. (فرایندی که با استفاده از روش FT یا فیشر تروپس انجام می‌شود).
برتری بر فرآورده‌های پالایشگاهی (از نظر محیط‌زیستی)
فرآورده‌های حاصل از فرآیند GTL، بویژه گازوییل، دارای خواص برتری همچون عاری بودن از سولفور و آروماتیک و همچنین درجه ستان بالاتر نسبت به گازوئیل عادی می‌باشند. بنابراین به علت فواید زیست‌محیطی فرآورده‌های GTL، شرکتهای فعال در صنعت GTL، مازاد قیمتی بین یک تا ۳ دلار برای فرآورده‌های تولیدی خود نسبت به فرآورده‌های موجود انتظار دارند.
● مقایسه از نظر دسترسی به فناوری
از بعد فنی نیز فناوری GTL کاملا شناخته‌شده و اثبات‌شده است و در عین حال صاحبان فناوری آن نیز از کشورهای مختلف جهان هستند؛ بطوریکه هیچ یک از فناوری‌های مورد نیاز این صنعت یعنی تولید گاز سنتز، فناوری FT و فرآیندهای پالایش نفت خام، در انحصار یک کشور و یا یک شرکت نبوده و در استفاده از این فناوری محدودیت خاصی برای ایران وجود ندارد. این برخلاف فناوری LNG است که بسیار انحصاری و سیاسی است.
نکتة دیگر آنکه تاکنون اغلب طرح‌های GTL که در دنیا تجاری شده‌اند، بنزین تولید نمی‌کنند، بلکه فرآورده‌هایی مانند گازوئیل تولید می‌کند. این به دلیل پیچیدگی و هزینة بیشتر تبدیل به بنزین است.
بنابراین در طرح حاضر، به بحث "تبدیل گاز به گازوئیل" تمرکز شده است تا در مورد تکنولوژی‌های مطمئن بحث شده باشد (البته اگر بر روی تکنولوژی تبدیل گاز به بنزین تحقیق کافی صورت گیرد، می‌توان برمبنای مدلهای مبتنی بر پیش‌بینی تکنولوژی، برنامه‌ریزی موثرتری انجام داد.)
● مقایسه با طرح CNGسوز کردن خودروها
شاید تصور شود که طرح حاضر، با طرح CNGسوز کردن خودروها (گاز فشرده شده) که هم‌اکنون توسط سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت در حال پیگیری است، قابل مقایسه است؛ درست است که هردوی این طرح‌ها، جایگزینی گاز به جای بنزین پالایشگاهی را هدف قرار داده‌اند ولی یکی گاز را مستقیماً به عنوان سوخت هدف قرار داده است و دیگری پس از تبدیل به فرآورده‌هایی نظیر گازوئیل.
در این زمینه باید گفت که هزینه‌های طرح GTL بسیار کمتر از طرح CNGسوز کردن است چراکه استفادة از گازوئیل به عنوان سوخت، برخلاف CNG، نیازمند زیرساخت‌هایی مانند جایگاه‌های سوخت‌رسانی جدید، مخازن ذخیرة CNG و کیت‌های تبدیل نیست و می‌توان با همین زیرساخت‌های موجود و تنها با رویکرد به با تولید خودروهای دیزلی به تغییر نوع سوخت پرداخت.
● مقایسة گازوئیل با بنزین
شاید تصور شود تمرکز طرح حاضر بر "گازوئیل"، به جای بنزین، منجر به هزینه‌های بیشتری (ناشی از سوق دادن خودروسازی کشور به گازوئیلی کردن خودروها) شود. ولی در این راستا باید دانست که به خاطر مزیت‌های متعدد گازوئیل نسبت به بنزین از نظر کاهش مصرف (حداقل ۳ لیتر کمتر در هر ۱۰۰ کیلومتر) و کاهش آلایندگی (۲۵ تا ۳۰ درصد)، مدت زمان زیادی است که در دنیا خودروسازان به این نوع خودروهای سواری روی آورده‌اند و هم‌اکنون ۵۰ درصد خودروهای شورای اروپا، دیزلی هستند.
شاید این سوال به ذهن برسد که چرا با وجود اینکه ما هم‌اکنون صادرکنندة گازوئیل هستیم و برعکس، کمبود بنزین داریم، چرا با توجه به مزیت‌های بیان شده، حرکت به سمت خودروهای دیزلی را تاکنون در کشور آغاز نکرده‌ایم؟ (خصوصاً آنکه خودروسازی کشور ما نیز از نظر تکنولوژیکی دنباله‌رو است و در این زمینه منعی برای انتقال تکنولوژی خودروی دیزلی از خارج وجود نداشته است).
یکی از پاسخ‌های مهم به سوال فوق، درصد بالای گوگرد در گازوئیل تولیدی پالایشگاههای کشور است. درصد بالای گروگرد، موجب آلایندگی زیادی می‌شود و لذا در توسعة خودروهای دیزلی دچار مانع می‌شویم. اما در این زمینه اگر بحث تولید خودروهای سواری دیزلی را با توسعة GTL در کشور همراه کنیم مشکل کاملاً حل می‌شود چون اساساً گازوئیل ناشی از GTL، ‌عاری از سولفور است.
● تحلیل اقتصادی
سودآوری پروژه‌های GTL تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که عمده‌ترین آنها هزینه سرمایه‌ای، قیمت گاز و قیمت نفت است. اظهار نظر در مورد اینکه پروژه‌های GTL اقتصادی هستند و یا خیر بستگی به عوامل متعدد، بویژه رویکرد کشور میزبان به پروژه GTL دارد.
به اعتقاد کارشناسان در صورت بهره‌مندی از گاز ارزان (حداکثر ۷۰ سنت در هر میلیون Btu)، معافیت مالیاتی و ظرفیت بالای تولیدی برای بهره‌مندی از مزایای مقیاس تولید، می‌توان پروژه‌های GTLرا گزینه‌ای سودآور در بهره‌برداری از ذخایر گازی کشور دانست.
اگر بخواهیم با یک مثال، میزان سودآوری و صرفة اقتصادی یک طرح GTL را برای کشور نشان دهیم می‌توانیم به اعداد و ارقام زیر توجه کنیم:
۱) هزینه و زمان احداث یک واحد ۱۳۰ هزار بشکه در روز GTL (گازوئیل):
۱۲۰/۳ میلیارد دلار،‌ ۴ سال
۲) میزان گاز مورد نیاز برای این واحد روزانه:
۴/۶۴ میلیون مترمکعب (معادل یک فاز پارس جنوبی)
۳) هزینه و زمان مورد نیاز برای بهره‌بردرای از یک فاز پارس جنوبی:
۱ میلیارد دلار، ۲-۳ سال
۴) میزان گازوئیل تولیدی، معادل ۳۰ میلیون لیتر بنزین در روز مصرف بنزین است.
▪ نکته: این طرح به دلیل نیاز به رویکرد خودروسازان به ساخت خودروهای دیزلی و لزوم تسلط بر تکنولوژی در حال بلوغ GTL، درازمدت است. ضمناً این تکنولوژی به سرعت در حال رشد و کاهش هزینه است.

منبع خبر: پایگاه اطلاع‌رسانی صنعت گاز ایران

منبع : نفت نیوز