بررسی‌ تاریخی‌ نقش‌ خبرگزاری‌ها در جنگ‌ و صلح

● مقدمه‌
جنگ‌ و صلح‌ دو واژه‌ای‌ است‌ كه‌ در طول‌ قرن‌ بیستم‌ بسیار مورد استفاده‌ قرار گرفته‌ است‌. به‌جرأت‌ می‌توان‌ گفت‌ كه‌ از ابتدای‌ حضور انسان‌ برروی‌ كره‌ خاكی‌ و آغاز زندگی‌ بشری‌، قرن‌ بیستم‌،قرنی‌ پر برخورد و در عین‌ حال‌ قرنی‌ در جهت‌ پیشرفت‌های‌ انسان‌ بود.
صلح‌ برای‌ همه‌ نشانه‌ای‌ از آرامش‌ و جنگ‌، ویرانی‌ و كشتار است‌. تلاش‌ انسان‌ برای‌ بهتر زیستن‌او را وادار به‌ حفظ صلح‌ می‌كند. همچنین‌ انسان‌ها برای‌ حفظ دستاوردهای‌ علمی‌ و صنعتی‌ خودسعی‌ در تثبیت‌ صلح‌ و آرامش‌ دارند، اما گاه‌ جنگ‌ اجتناب‌ناپذیر است‌.
جنگ‌ همیشه‌ بر محیط زندگی‌ بشر تأثیرات‌ بلند مدتی‌ دارد و روابط انسان‌ها را از جنبه‌ فرهنگی‌،اجتماعی‌، اقتصادی‌ و سیاسی‌ دستخوش‌ دگرگونی‌ می‌سازد. بسیاری‌ از اختراعات‌ و اكتشافات‌ بشردر هنگام‌ جنگ‌ مورد آزمایش‌ قرار گرفته‌ و نتایج‌ مثبت‌ و منفی‌ نیز به‌ بار آورده‌ است‌.
جنگ‌ها گونه‌های‌ مختلفی‌ دارند; جهانی‌، منطقه‌ای‌ و داخلی‌ كه‌ معمولا جهت‌ كسب‌ استقلال‌ و یاتغییر در وضع‌ موجود صورت‌ می‌گیرد.
پیشرفت‌های‌ انسان‌ باعث‌ شد ادوات‌ جنگی‌ نیز مجهزتر شوند و در نتیجه‌ قدرت‌ تخریب‌ آنها هم‌بیشتر گردد. به‌ موازات‌ این‌ پیشرفت‌ها وسایل‌ ارتباط جمعی‌ نیز گسترش‌ یافت‌. بدین‌ترتیب‌ تخریب‌بیش‌ از حد وسایل‌ جنگی‌ و گسترش‌ رسانه‌ها سیاستمداران‌ را به‌ این‌ فكر انداخت‌ تا برای‌ نفوذ واستحكام‌ قدرت‌ خود در سرزمین‌های‌ دیگر از حمله‌ مستقیم‌ خودداری‌ كنند و راه‌ جدیدی‌ را برای‌سلطه‌ برگزینند كه‌ آن‌ سلطه‌ خبری‌ بود. یكی‌ از كارآمدترین‌ ابزارهای‌ این‌گونه‌ سلطه‌ “خبرگزاری‌ها”بودند.
هیچ‌گونه‌ فعالیتی‌ در زمینه‌ كسب‌، انتقال‌ و انتشار اخبار به‌ اندازه‌ فعالیت‌ سازمان‌های‌ خبری‌ برگروه‌ كثیری‌ از انسان‌ها اثر نمی‌گذارد. میلیون‌ها نفر روزانه‌ اخبار گوناگونی‌ را از نقاط مختلف‌ دنیا به‌وسیله‌ خبرگزاری‌های‌ جهانی‌ دریافت‌ می‌كنند. پیشرفت‌ در فن‌آوری‌های‌ نوین‌ ارتباطی‌ و استفاده‌ ازكامپیوتر و ماهواره‌ها باعث‌ شد تا فعالیت‌ خبرگزاری‌ها نیز افزایش‌ یابد و كاربران‌ این‌ وسایل‌ به‌راحتی‌ از اخبار و اطلاعات‌ منتشر شده‌ توسط این‌ رسانه‌ها مطلع‌ شوند.
حال‌ وضعیت‌ جنگی‌ كه‌ در زمان‌ جنگ‌ بر جوامع‌ حاكم‌ می‌شود، مشكلات‌ و گرفتاری‌هایی‌ را نیزبرای‌ رسانه‌های‌ خبری‌ در پی‌ دارد. حفظ امنیت‌ ملی‌ منجر به‌ سانسور مطالب‌ شده‌ و آنچه‌ كه‌ ازرسانه‌های‌ خبری‌ منتشر می‌شود اخبار و اطلاعاتی‌ است‌ كه‌ مراكز نظامی‌ تهیه‌ كرده‌اند نه‌ رسانه‌ها. امادر این‌ میان‌ جنگ‌ امواج‌ را نیز نباید نادیده‌ گرفت‌.
“تحقیقات‌ مختلف‌ در اوایل‌ دهه‌ ۱۹۸۰ نشان‌ داد كه‌ از هر چهار خبر بین‌المللی‌ كه‌ توسط رسانه‌هانقل‌ و مورد استفاده‌ قرار می‌گیرد، سه‌ رویداد به‌ وسیله‌ خبرگزاری‌های‌ جهانی‌ مخابره‌ شده‌ است‌”.(۱)
این‌ سازمان‌ها كه‌ گاه‌ كار آنان‌ تحت‌عنوان‌ خدمات‌ تلگرافی‌ نیز خوانده‌ می‌شود، جزئی‌ ازرسانه‌های‌ جمعی‌ محسوب‌ می‌شوند و نقشی‌ با اهمیت‌ را ایفا می‌كنند. كار آنها گردآوری‌ اطلاعات‌ واخبار در زمانی‌ سریع‌، با وضعی‌ مطلوب‌، گزینش‌ گزارش‌ها و تصاویر و سپس‌ ارسال‌ آن‌ به‌روزنامه‌ها، ایستگاه‌های‌ رادیو و تلویزیون‌ و یا هر منبع‌ دیگری‌ است‌ كه‌ با آن‌ در ارتباطند.
بسیاری‌ از رسانه‌ها توانایی‌ مالی‌ برای‌ ارسال‌ خبرنگار و باز كردن‌ دفاتر محلی‌ و منطقه‌ای‌ ندارندبه‌ همین‌ سبب‌ برای‌ ارائه‌ اخبار و مطالب‌ بین‌المللی‌ به‌ چنین‌ سازمان‌هایی‌ وابسته‌اند.
ال‌ هستر استاد روزنامه‌نگاری‌ در ایالات‌ متحده‌ درباره‌ خبرگزاری‌ می‌گوید: “یك‌ خبرگزاری‌جهانی‌ یا بین‌المللی‌ را می‌توان‌ به‌ عنوان‌ نهادی‌ تعریف‌ كرد كه‌ شبكه‌ای‌ به‌ سراسر گیتی‌ گسترده‌ و قادراست‌ غالب‌ نقاط جهان‌ را تحت‌پوشش‌ خویش‌ قرار دهد. یك‌ خبرگزاری‌ جهانی‌، مشتریان‌، اعضا ومشتركینی‌ در سراسر جهان‌ دارد. تعدادی‌ خبرگزاری‌ ملی‌ یا منطقه‌ای‌ نیز در دنیا وجود دارد كه‌ ازاهمیت‌ كم‌تری‌ در عرصه‌ ارتباطات‌ بین‌المللی‌ برخوردارند”.(۲)
این‌ تعریف‌ تنها شامل‌ چند سازمان‌ خبری‌ در جهان‌ می‌شود كه‌ هركدام‌ هزاران‌ مأمور و خبرنگاردرسراسر گیتی‌ دارند. برخی‌ كشورها نیز دارای‌ خبرگزاری‌های‌ ملی‌ هستند كه‌ به‌ عنوان‌ واسطه‌هایی‌دولتی‌ یا نهادهایی‌ انحصاری‌ در توزیع‌ و نشر اخبار خارجی‌ عمل‌ می‌كنند. این‌گونه‌ خبرگزاری‌های‌ملی‌، اخبار ارسالی‌ از سازمان‌های‌ خبری‌ بین‌المللی‌ را انتخاب‌ می‌كنند و سپس‌ به‌ رسانه‌های‌ داخلی‌ ودر نتیجه‌ مصرف‌كنندگان‌ داخلی‌ خبر تحویل‌ می‌دهند. در اكثر كشورها، رسانه‌های‌ جمعی‌ مجاز به‌دریافت‌ مستقیم‌ خبر از خبرگزاری‌های‌ بین‌المللی‌ نیستند و باید اخبار را از طریق‌ خبرگزاری‌های‌ملی‌ ـ دولتی‌ دریافت‌ نمایند.
به‌ واقع‌ در این‌ میان‌، خبرگزاری‌های‌ جهان‌ عاملان‌ توزیع‌ مواد خام‌ خبری‌ برای‌ رسانه‌ها وخبرگزاری‌های‌ كوچك‌ترند. در عین‌حال‌ این‌ سازمان‌ها با مسائل‌ مختلفی‌ درگیرند، دروازه‌بانی‌ خبر،رقابت‌، فقدان‌ نیروی‌ انسانی‌، مشكلات‌ مالی‌ و موضوع‌ گزارش‌ها كه‌ مهم‌ترین‌ مسأله‌ نیز موضوع‌گزارش‌ آنهاست‌. خبرهای‌ مربوط به‌ جنگ‌، جنایت‌، خشونت‌ و بلایای‌ طبیعی‌ البته‌ باید گزارش‌ شوداما اینكه‌ بر آنها تأكید شود یا نه‌ مورد توجه‌ است‌.
بالزاك‌ نویسنده‌ شهیر فرانسوی‌ دریكی‌ از مقالات‌ خود(La Revue Parisienneـ ۱۸۴۰) درباره‌خبرگزاری‌ هاواس‌ می‌نویسد “مشخص‌ است‌ كه‌ آنها به‌ گونه‌ای‌ كه‌ نشان‌ داده‌ شده‌ است‌ نه‌ تنهاپنهان‌كارند بلكه‌ قدرتمند هم‌ هستند”.(۳)
از مشاهده‌ بالزاك‌ درباره‌ عملكرد خبرگزاری‌ هاواس‌ چنین‌ برمی‌آید، ارتباطی‌ تعیین‌كننده‌ ورای‌تنوع‌ مجراهای‌ خبری‌ موجود در آن‌ زمان‌ برای‌ فروش‌ مطالب‌ به‌ آنها وجود داشته‌ است‌ كه‌ بیشترمحدودیت‌ و انحصاری‌ بودن‌ منبع‌ یا منابع‌ را در برمی‌گرفت‌.
● خبرگزاری‌های‌ جهان‌ از آغاز تا نظم‌ نوین‌
خبرگزاری‌ها فعالیت‌ خود را از قرن‌ نوزدهم‌ آغاز كردند و چهار خبرگزاری‌ معروف‌ هاواس‌(۱۸۳۵) وولف‌ (۱۸۴۹)، رویتر (۱۸۵۱) و آسوشیتدپرس‌ (۱۸۴۸) از سایر سازمان‌های‌ خبری‌ چون‌خبرگزاری‌ دانمارك‌ (۱۸۶۴) فنلاند (۱۸۸۷) و یا مجارستان‌ (۱۸۸۱) فعال‌تر بودند.
آنچه‌ به‌ صورت‌ ضمنی‌ در خصوص‌ خبرگزاری‌ها از نظرات‌ برمی‌آید و مشترك‌ است‌، اینكه‌، خبرگزاری‌ها را به‌ عنوان‌ یك‌ عامل‌ قدرت‌ می‌نگرند، اما قدرتی‌ نهان‌. پنهان‌ بودن‌ این‌ قدرت‌نیز باز به‌ خاطرقدرتمند بودن‌ آنهاست‌ كه‌ بیش‌ از آن‌ چیزی‌ است‌ كه‌ عموما درباره‌ آنها تصورمی‌شود. “نمونه‌ای‌ از این‌ نفوذ، ترس‌ حكومت‌ روسیه‌ از سلطه‌ خبرگزاری‌ وولف‌ در انتقال‌ اخباربین‌المللی‌ بود كه‌ توسط این‌ كارتل‌ جمع‌آوری‌ و در روسیه‌ توزیع‌ و منتشر می‌شد”.(۴) در كنار این‌دیدگاه‌، نظر دیگری‌ نیز وجود دارد كه‌ آنها را ابزاری‌ برای‌ تبلیغات‌ سیاسی‌ (پروپاگاند) می‌دانند.
دیدگاه‌ اخیر طی‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌، زمانی‌ كه‌ برخی‌ از خدمات‌ خبرگزاری‌ها در اختیار قالب‌های‌سیاسی‌ میان‌ حكومت‌ها قرار گرفت‌، مطرح‌ شد.
“كارل‌ بوخر آلمانی‌ در سال‌ ۱۹۱۵ خطر انحصاری‌شدن‌ اطلاعات‌ و اخبار را از طریق‌خبرگزاری‌های‌ رویتر و هاواس‌ مطرح‌ ساخت‌”.(۵) به‌ نظر او این‌ خبرگزاری‌ها بیانگر دیدگاه‌های‌رسمی‌ دولت‌های‌ خود بودند و بنابراین‌ منابعی‌ محسوب‌ می‌شوند كه‌ اطلاعات‌ و اخبار را جهت‌دارگزارش‌ می‌كردند. جهت‌دار بودن‌ اخبار جزیی‌ از تبلیغات‌ سیاسی‌ است‌ كه‌ به‌ ویژه‌ در هنگام‌ عملیات‌جنگی‌ و جنگ‌ها مشاهده‌ می‌شود.
آغاز جنگ‌ جهانی‌ اول‌ در اوایل‌ قرن‌ بیستم‌ باعث‌ شد تا رسانه‌ها به‌ پوشش‌ خبری‌ وقایع‌ جنگ‌گرایش‌ یابند و به‌ تدریج‌ مفهوم‌ حفظ و نگهداری‌ از خبر شكسته‌ شد. در دهه‌ ۱۹۳۰ حالت‌شبه‌انحصاری‌ در زمینه‌ فعالیت‌های‌ خبری‌ پایان‌ یافت‌.
جنگ‌ دوم‌ نیز باعث‌ تغییرات‌ اساسی‌ در ساخت‌ سازمان‌های‌ خبری‌ اروپا شد، رویتر بخش‌عمده‌ای‌ از بازار را از دست‌ داد، هاواس‌ در طول‌ جنگ‌ به‌ مالكیت‌ حكومت‌ ویشی‌ در آمد و بخش‌تبلیغاتی‌ ـ تجاری‌ آن‌ از حیطه‌ فعالیت‌های‌ خبری‌ خارج‌ شد. در ایالات‌ متحده‌ دوری‌ از جنگ‌ (ازجنبه‌ بعد مكان‌) تغییر عمده‌ای‌ در خبرگزاری‌ پدید نیاورد اما باعث‌ گسترش‌ خبرگزاری‌های‌امریكایی‌ شد كه‌ به‌ دلیل‌ گرفتاری‌های‌ فراوان‌ خبرگزاری‌های‌ اروپایی‌ بود.
مطرح‌ شدن‌ دكترین‌ جریان‌ آزاد اطلاعات‌ باعث‌ برهم‌ خوردن‌ هر چه‌ بیشتر توازن‌ خبری‌ موجودو نفوذ هر چه‌ بیشتر چهار خبرگزاری‌ بزرگ‌ جهان‌ شد. از این‌رو سازمان‌ ملل‌ از طریق‌ یونسكو اقدام‌به‌ برقراری‌ تعادل‌ میان‌ كشورهای‌ شمال‌ و جنوب‌ كرد. كوشش‌ مداوم‌ یونسكو برای‌ تشویق‌ توسعه‌ وگسترش‌ خبرگزاری‌های‌ ملی‌ و ترتیب‌ دادن‌ وضعیتی‌ برای‌ مبادله‌ اخبار در میان‌ آنها به‌ ویژه‌ طی‌زمانی‌ كه‌ موج‌ استقلال‌طلبی‌ در دهه‌ ۱۹۶۰ افریقا را فرا گرفت‌، قابل‌ توجه‌ بود.
“تحلیل‌ محتوای‌ خبرگزاری‌ها در سال‌ ۱۹۵۳ در خصوص‌ اعتبار الگوی‌ جریان‌ آزاد اطلاعات‌نشان‌ داد كه‌ خبرگزاری‌های‌ ملی‌ از میان‌ نظام‌ خبری‌ جهانی‌ تحت‌ كنترل‌ چهار خبرگزاری‌ بزرگ‌غرب‌ بوجود آمده‌اند یعنی‌ خبرگزاری‌ فرانسه‌، رویترز، آسوشیتدپرس‌ و یونایتدپرس‌. دو آژانس‌خبری‌ دنیای‌ كمونیست‌، تاس‌ (شوروی‌) و شین‌هوا (چین‌) كشورهای‌ بلوك‌ شرق‌ و كشورهای‌كمونیستی‌ آسیا را تحت‌پوشش‌ خبری‌ خود داشتند.” (۶)
جریان‌ یك‌ سویه‌ اطلاعات‌ و اخبار بین‌المللی‌ كه‌ ناشی‌ از نظم‌ نوین‌ بود انتقادهای‌ فراوانی‌ را به‌دنبال‌ داشت‌. از ۳۰ جولای‌ تا اول‌ اگوست‌ ۱۹۷۵ هلسینكی‌ پایتخت‌ فنلاند شاهد مشاوره‌ای‌ باحضور سران‌ ۳۳ كشور اروپایی‌، ایالات‌ متحده‌ و كانادا بود. آنها برای‌ تجدیدنظر و امضای‌ سند مهمی ‌جمع‌ شدند، ارائه‌ سندی‌ مشترك‌ كه‌ در آن‌ ایجاد روابطی‌ صلح‌آمیز بین‌ كشورها و افزایش ‌همكاری‌های‌ بین‌المللی‌ در تمام‌ حوزه‌ها از تجارت‌ و صنعت‌ تا فرهنگ‌ و ارتباطات‌ پیش‌بینی‌ شده‌بود.
در آن‌ زمان‌ جهان‌ دو قطبی‌ بود و دراصطلاحات‌ سیاسی‌، كاپیتالیسم‌ و سوسیالیسم‌ در هلسینكی‌ به‌این‌ توافق‌ رسیدند كه‌ مذاكرات‌ صلح‌آمیز بر جنگ‌ و خشونت‌ كه‌ پارامترهایی‌ در توسعه‌ روابط متقابل‌آنهاست‌، ارجحیت‌ دارد. بدنبال‌ این‌ توافق‌، توازن‌ جدیدی‌ در روابط بین‌المللی‌ میان‌ شرق‌ و غرب ‌پدید آمد.
غرب‌ جریان‌ آزاد اطلاعات‌ و عقاید را شرط اولیه‌ همكاری‌ واقعی‌ در ایجاد روابط صلح‌آمیز وبدنبال‌ آن‌ تداوم‌ امنیت‌ بین‌المللی‌ می‌دانست‌ اما بلوك‌ شرق‌ جریان‌های‌ اطلاعاتی‌ خاص‌ را منشأپیامدهای‌ ثانوی‌ در وضعیت‌ سیاسی‌ می‌دانست‌ و براشكال‌ همكاری‌ تأكید داشت‌. غربی‌ها معتقدبودند گسترش‌ جریان‌ آزاد اطلاعات‌ خودبخود تشنج‌زدایی‌ می‌كند اما از طرف‌ شرقی‌ها انتخاب‌وسیله‌ برای‌ همكاری‌ فرهنگی‌ و اطلاعاتی‌ جهت‌ بهبود و پیشبرد امنیت‌ مدنظر بود. براین‌ اساس‌توازن‌ امنیتی‌ و همكاری‌ این‌ دو گروه‌ فكری‌، دو شیوه‌ عكس‌ هم‌ داشت‌، یك‌ شیوه‌ دیدگاه‌های‌ امنیتی‌و صلح‌ را متأثر از مواردی‌ چون‌ جریان‌ آزاد اطلاعات‌ می‌دانست‌ در حالی‌ كه‌ شیوه‌ مقابل‌ صلح‌ وامنیت‌ را پیش‌ شرطی‌ برای‌ همكاری‌های‌ بین‌المللی‌ می‌خواند.
طی‌ سال‌های‌ ۱۹۷۸ـ۱۹۷۹ مك‌ براید گزارشی‌ از كار كمیسیون‌ بین‌المللی‌ یونسكو درباره‌ مسائل‌ارتباطات‌ ارائه‌ داد. وزیرخارجه‌ پیشین‌ ایرلند كه‌ ریاست‌ كمیسیون‌ بین‌المللی‌ یونسكو را در دسامبر۱۹۷۷ برعهده‌ گرفت‌، مطالعه‌ درباره‌ مسائل‌ ارتباطات‌ و مقابله‌ با عدم‌ تقابل‌ بین‌المللی‌ اطلاعات‌ ونابرابری‌ جهانی‌ ارتباطات‌ را آغاز كرد و در گزارش‌ خود به‌ این‌ نكته‌ اشاره‌ داشت‌ كه‌ “هم‌اكنون‌ بیش‌از ۱۰۰ كشور از خود، خبرگزاری‌ ملی‌ دارند، هر چند شماری‌ از این‌ خبرگزاری‌ها، خبرگزاری‌ به‌معنای‌ كلمه‌ نیستند، زیرا كم‌وبیش‌ خود را محدود به‌ دریافت‌ و توزیع‌ اطلاعات‌ رسمی‌ كرده‌اند وچشم‌ به‌ ارسال‌ از منابع‌ خارجی‌ دوخته‌اند، از سوی‌ دیگر پنج‌ خبرگزاری‌ بزرگ‌ دارای‌ آنچنان‌ وسایل‌و تسهیلات‌ فنی‌ مرغوبی‌ هستند و از چنان‌ شبكه‌ گسترده‌ای‌ از خبرنگاران‌ سود می‌برند كه‌ بی‌اغراق‌به‌ صحنه‌ خبری‌ بین‌المللی‌ سلطه‌ یافته‌اند.”(۷)
براساس‌ همین‌ گزارش‌، ۸۰درصد خبرهای‌ بین‌المللی‌ از طریق‌ خبرگزاری‌های‌ بزرگ‌ جهان‌مخابره‌ می‌شود آن‌ هم‌ به‌ چندین‌ زبان‌. اعتقاد براین‌ است‌ كه‌ تنها ۱۰تا ۳۰درصد از خبرهای‌ این‌خبرگزاری‌ها به‌ كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ اختصاص‌ دارد.
نشست‌ها و اجلاسیه‌های‌ متعددی‌ تا به‌ امروز برگزار شده‌ است‌ و تصمیمات‌ متعددی‌ نیز اتخاذگردیده‌، اما مشاهده‌ می‌شود نفوذ و سلطه‌ خبرگزاری‌های‌ بزرگ‌ همچنان‌ ادامه‌ دارد.
در این‌ مقاله‌ سعی‌ شده‌ است‌ انعكاس‌ مطالب‌ مربوط به‌ دوران‌ جنگ‌ و صلح‌ و نحوه‌ ارائه‌ آنها ازطریق‌ خبرگزاری‌ها به‌ صورتی‌ تاریخی‌ بررسی‌ شود.رویدادهای‌ مهم‌ جهان‌ از اواخر قرن‌ نوزدهم‌ تا قرن‌ بیستم‌ (برخوردها و درگیری‌ها)
جنگ‌ جهانی‌ اول‌، انقلاب‌ روسیه‌، استقلال‌ هند، جنگ‌ جهانی‌ دوم‌، جنگ‌های‌ استقلال‌طلبانه‌ درافریقا، درگیری‌های‌ داخلی‌ در كشورهای‌ امریكای‌ لاتین‌، حمله‌ امریكا به‌ كوبا، جنگ‌ مصر واسرائیل‌، جنگ‌ ویتنام‌، جنگ‌ كره‌، جنگ‌های‌ هند و پاكستان‌، حمله‌ شوروی‌ به‌ افغانستان‌، جنگ‌ عراق‌علیه‌ ایران‌، حمله‌ به‌ كویت‌، جنگ‌ در بالكان‌، درگیری‌ میان‌ كشورهای‌ تازه‌ استقلال‌ یافته‌ در آسیای‌میانه‌ و قفقاز، انتفاضه‌، جنگ‌ بریتانیا و آرژانتین‌ و بسیاری‌ دیگر از درگیری‌های‌ داخلی‌ و مرزی‌ میان‌كشورها از رویدادهای‌ مهم‌ این‌ دو قرن‌ به‌شمار می‌رود.
● جنگ‌، سانسور و تحریف‌ اخبار
اولین‌ نمونه‌ سانسور اخبار جنگی‌ و كنترل‌ دولت‌ بر روی‌ اطلاعات‌ و اخبار طی‌ جنگ‌ به‌جنگ‌های‌ استقلال‌ امریكا باز می‌گردد.
ویلیام‌ هاموند در خصوص‌ تاریخ‌ جنگ‌های‌ ارتش‌ امریكا می‌گوید: “زمانی‌ كه‌ جورج‌ واشنگتن‌رهبری‌ ارتش‌ را برعهده‌ گرفت‌ درباره‌ تعداد كشته‌شدگان‌ نظامیان‌ انگلیسی‌ در مستعمره‌ به‌ صورت‌مبالغه‌آمیزی‌ اخبار و اطلاعات‌ را ارائه‌ می‌داد.”۸
“طی‌ جنگ‌های‌ داخلی‌ امریكا نیز ابراهام‌ لینكلن‌ به‌ روزنامه‌نگاران‌ اجازه‌ داد كه‌ همراه‌ سربازان‌ به‌مناطق‌ جنگی‌ بروند اما انتشار رویدادهای‌ خشونت‌آمیز و محرمانه‌ را در روزنامه‌ها ممنوع‌ كرد.”(۹)
تلگراف‌ مشهور فردریك‌ رمینگتون‌ از هاوانا برای‌ راندولف‌ هرست‌ جالب‌ توجه‌ است‌. در این‌تلگراف‌ آمده‌ بود “همه‌ چیز در اینجا آرام‌ است‌. هیچ‌ آشفتگی‌ در اینجا نیست‌. جنگی‌ هم‌ نخواهدبود. میل‌ دارم‌ برگردم‌. هرست‌ در جواب‌ گفت‌: لطفا بمانید شما تصاویر را جور كنید من‌ جنگ‌ راجور خواهم‌ كرد.”(۱۰)
این‌ بیان‌ به‌ نوعی‌ نشان‌دهنده‌ قدرتی‌ است‌ كه‌ رسانه‌های‌ خبری‌ دارند. در اوایل‌ قرن‌ بیستم‌ كه‌جنگ‌ كوبا، اسپانیا و امریكا همچنان‌ ادامه‌ داشت‌ اكثر رسانه‌های‌ امریكایی‌ سعی‌ در بی‌ارزش‌ نشان‌دادن‌ كمك‌های‌ كوبا داشتند و مردم‌ امریكا اطلاعاتشان‌ درباره‌ كوبا به‌ گزارش‌هایی‌ كه‌ خبرنگاران‌امریكایی‌ از جبهه‌ می‌فرستادند محدود می‌شد. این‌ توهم‌ در آن‌ زمان‌ ایجاد شد كه‌ ارتش‌ آزادیبخش‌كوبا كار نمی‌كند، نمی‌جنگد و تنها آذوقه‌ نظامیان‌ امریكایی‌ را می‌دزدند. خبرنگار خبرگزاری‌آسوشیتدپرس‌ در كوبا وارد آوردن‌ این‌ تهمت‌ها اصرار داشت‌ نمونه‌ بارزی‌ از گزارش‌های‌خبرگزاری‌ آسوشیتدپرس‌ چنین‌ است‌: “افراد كوبایی‌ كه‌ نیروهای‌ مقدم‌ امریكایی‌ را همراهی‌ می‌كنند،برخلاف‌ روش‌ شایسته‌ رفقایشان‌ در گوانتانامو، هیچ‌ ارزش‌ رزمی‌ ندارند. آنها تمام‌ روز در اردوگاه‌خود در سایه‌ نخل‌ها می‌نشینند و شب‌ها را با كشیدن‌ سیگار و انباشتن‌ شكم‌ خود از جیره‌های‌عموسام‌ می‌گذرانند، در حالی‌ كه‌ پیش‌ چشم‌ آنها جوانان‌ امریكایی‌ با شكم‌ گرسنه‌ و بدون‌ داشتن‌ذره‌ای‌ توتون‌ روزها زیر آفتاب‌ سوزان‌ به‌ جاده‌سازی‌ مشغولند و شب‌ها را زیرآسمان‌ پرستاره‌، تفنگ‌بر دوش‌ به‌ روز می‌آورند.(۱۱)
در آن‌ زمان‌ هیچیك‌ از فرماندهان‌ امریكایی‌ چنین‌ اخبار تحریف‌ شده‌ای‌ را تكذیب‌ نكردند و تنهاپس‌ از پایان‌ جنگ‌ برخی‌ از آنان‌ به‌ تكذیب‌ این‌ دورغ‌پردازی‌ها مبادرت‌ كردند اما با تمام‌ مقالات‌مختلفی‌ كه‌ در برخی‌ روزنامه‌ها در تكذیب‌ این‌ اخبار منتشر شد، خبرنگار آسوشیتدپرس‌ در كوباماند و به‌ گزارش‌های‌ خود ادامه‌ داد.
نمونه‌ دیگری‌ از گزارش‌ خبرنگار آسوشیتدپرس‌ از كوبا چنین‌ است‌ “در اردوگاه‌ قوای‌ امریكا،كلمه‌ كوبایی‌ با فحش‌ و ناسزا همراه‌ است‌ و به‌ندرت‌ با مهربانی‌ از آنها یاد می‌شود، حتی‌ پاره‌ای‌ ازمحافل‌ پیش‌بینی‌ می‌كنند كه‌ به‌ زودی‌ كار افراد ما با آنها به‌ زدوخورد خواهد كشید.”(۱۲)
این‌ نوع‌ گزارش‌ها باعث‌ خشم‌ كوبایی‌ها شد و شاید نتیجه‌ این‌ تحریف‌ها و حمله‌ مجدد امریكا به‌كوبا در سال‌ ۱۹۶۱ به‌ تعطیلی‌ دفتر خبرگزاری‌ آسوشیتدپرس‌ در سال‌ ۱۹۶۹ انجامید.
طی‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ و دوم‌ گزارش‌ روزنامه‌نگاران‌ به‌طور رسمی‌ سانسور می‌شد. اداره‌ای‌ به‌ نام‌”اطلاعات‌” توسط دولت‌ها تأسیس‌ شد كه‌ مطالب‌ و عكس‌ها را بازبینی‌ می‌كرد و گاه‌ از مطالب‌می‌كاست‌. این‌ كار تحت‌عنوان‌ جلوگیری‌ از رواج‌ خشونت‌ در جامعه‌ صورت‌ می‌گرفت‌.
“در ویتنام‌ روزنامه‌نگاران‌ به‌ میادین‌ جنگ‌ دسترسی‌ داشتند اما در حیطه‌ مقرراتی‌ كه‌ پنتاگون‌(وزارت‌ دفاع‌ امریكا) وضع‌ كرده‌ بود گام‌ برمی‌داشتند. نظامیانی‌ كه‌ از وقایع‌ اطلاع‌ داشتند خلاصه‌ای‌از اخبار سایگون‌ را تهیه‌ می‌كردند كه‌ جهت‌ مثبتی‌ به‌ اطلاعات‌ و اخبار می‌دادند”.(۱۳)
جنگ‌ در ویتنام‌ باعث‌ بحث‌ بر سر توقیف‌ برخی‌ از مطبوعات‌ در امریكا شد به‌ ویژه‌ زمانی‌ كه‌روزنامه‌ نیویورك‌ تایمز شروع‌ به‌ چاپ‌ اطلاعات‌ طبقه‌بندی‌ شده‌ای‌ در خصوص‌ جنگ‌ طی‌ سال‌۱۹۷۱ كرد، نیكسون‌ رئیس ‌جمهور وقت‌ امریكا برای‌ جلوگیری‌ از چاپ‌ اطلاعات‌ بعدی‌ به‌ دادگاه‌شكایت‌ كرد اما دیوان‌ عالی‌ براساس‌ اولین‌ اصلاحیه‌ قانون‌ اساسی‌ مانع‌ از توقیف‌ روزنامه‌ شد.
برخی‌ از روزنامه‌نگاران‌ این‌ واقعه‌ را پیروزی‌ در جنگ‌ بر علیه‌ سانسور می‌دانستند. اما باپیشرفت‌هایی‌ كه‌ طی‌ دهه‌های‌ ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ در فن‌آوری‌ها صورت‌ گرفت‌ نوع‌ جدیدی‌ از كنترل‌ براطلاعات‌ نیز پدید آمد.
“در تهاجم‌ امریكا به‌ گرانادا، پنتاگون‌ اجازه‌ نداد تا كسی‌ از بمباران‌ یك‌ هواپیمای‌ امریكایی‌ كه‌ به‌اشتباه‌ بیمارستانی‌ را هدف‌ قرار داده‌ بود آگاه‌ شود. این‌ واقعه‌ از مصاحبه‌ خبرنگاری‌ با یك‌ پزشك‌ درجزیره‌ معلوم‌ شد.”(۱۴)
اشتباهاتی‌ كه‌ رسانه‌های‌ خبری‌ در ارتباط با اشتباهات‌ نظامیان‌ صورت‌ می‌دهند به‌ دلیل‌ كنترل‌نظامیان‌ بر اخبار و اطلاعات‌ است‌.
در طول‌ جنگ‌ خلیج‌ فارس‌ فرماندهی‌ ارتش‌ امریكا اعلام‌ كرد كه‌ ۸۰درصد از بمباران‌ها توسطبمب‌های‌ هدایت‌ شده‌ لیزری‌ صورت‌ گرفته‌ و اهداف‌ مشخصی‌ را منهدم‌ كرده‌ است‌ اما پس‌ از پایان‌جنگ‌ معلوم‌ شد تنها ۸/۸درصد از ۸۴هزارو۲۰۰ تن‌ بمبی‌ كه‌ به‌ هدف‌های‌ مختلف‌ اصابت‌ كرده‌بمب‌های‌ هدایت‌ شده‌ بوده‌ است‌. همچنین‌ در پاناما، پنتاگون‌ تمایلی‌ به‌ اصلاح‌ این‌ خبر كه‌ سربازان‌امریكایی‌ از محل‌ اقامت‌ ژنرال‌ مانوئل‌ نوریگا ۵۰ كیلو كوكائین‌ بدست‌ آورده‌اند، نشان‌ نداد. در حالی‌كه‌ پس‌ از آزمایش‌ مشخص‌ شد این‌ ۵۰ كیلو كوكائین‌ مخلوطی‌ از نشاسته‌، آرد ذرت‌ و روغن‌ خوك‌بوده‌ است‌.
بدین‌ترتیب‌ همانگونه‌ كه‌ پیشتر نیز اشاره‌ شد در میدان‌ جنگ‌، نظامیان‌ هستند كه‌ اخبار و اطلاعات‌را در اختیار مردم‌ قرار می‌دهند نه‌ رسانه‌ها. در این‌ مورد ژنرال‌ توماس‌ كلی‌ یكی‌ از آگاهان‌ نظامی‌ كه‌در عملیات‌ جنگی‌ پاناما و خلیج‌فارس‌ هم‌ حضور داشت‌ می‌گوید: “مردم‌ امریكا اطلاعات‌ را ازحكومت‌ و دولت‌ بدست‌ آورده‌اند نه‌ از مطبوعات‌ و رسانه‌ها”.(۱۵)
در این‌ میان‌ مردم‌ هم‌ گاه‌ نسبت‌ به‌ این‌گونه‌ اطلاعات‌ حساس‌ می‌شوند. پس‌ از پایان‌ جنگ‌خلیج‌فارس‌ نظرخواهی‌ از مردم‌ در خصوص‌ مطبوعات‌ با نام‌ مردم‌ و مطبوعات‌ صورت‌ گرفت‌. “دراین‌ تحقیق‌ از هر ۵ نفر امریكایی‌ ۴ نفر موافق‌ دخالت‌ نظامی‌ها بر گزارش‌های‌ خبری‌ بودند و آن‌ راراهی‌ مناسب‌ می‌دانستند.”(۱۶)
هر چند پس‌ از اعلام‌ این‌ نظرسنجی‌ و صحبت‌هایی‌ كه‌ افراد ارشد پنتاگون‌ می‌كردند اعتراض‌رسانه‌های‌ خبری‌ بلند شد، اما آنها همچنان‌ از اطلاعات‌ و اخبار تهیه‌ شده‌ توسط وزارت‌ دفاع‌ استفاده‌می‌كردند.
نكته‌ قابل‌ توجه‌ دیگر خود سانسوری‌ برخی‌ از رسانه‌ها در این‌ زمان‌هاست‌. یك‌ نمونه‌ از این‌مورد “وقتی‌ عكسی‌ از نعش‌ سوخته‌ یك‌ عراقی‌ به‌ آسوشیتدپرس‌ رسید، ویراستار گفت‌ این‌كوچك‌تر از آن‌ است‌ كه‌ به‌ تصویر كشیده‌ شود و قابل‌ ارسال‌ باشد.”(۱۷)
مذاكراتی‌ پس‌ از جنگ‌ میان‌ رسانه‌های‌ خبری‌، دولت‌ و مجلس‌ در گرفت‌ و رسانه‌ها امتیازهایی‌ رابرای‌ پوشش‌ خبری‌ اخبار حاوی‌ برخورد بدست‌ آوردند، اما تلاش‌ برای‌ كنترل‌ اطلاعات‌ و تصاویراز میدان‌ جنگ‌ سومالی‌ تا بالكان‌ نیز ادامه‌ یافت‌.
اما واقعه‌ ۱۱ سپتامبر و نبرد بر علیه‌ تروریسم‌، موج‌ تازه‌ای‌ از نگرانی‌ها را در به‌ خطر افتادن‌ آزادی‌رسانه‌ها برپا ساخت‌. اقدامات‌ حقوقی‌ و قانونی‌ مختلفی‌ در كشورهای‌ جهان‌ اعلام‌، پیشنهاد یا اتخاذشد كه‌ به‌ علت‌ تأثیر منفی‌ای‌ كه‌ بر كار رسانه‌ها داشت‌ با اعتراض‌ شدید منتقدان‌ مواجه‌ گردید.
جو ناامنی‌ ناشی‌ از حوادث‌ ۱۱ سپتامبر و متعاقب‌ آن‌ جنگ‌ بر ضد تروریسم‌، فرصتی‌ برای‌دولت‌ها فراهم‌ كرد تا اقدامات‌ تحدیدكننده‌ای‌ را به‌ مورد اجرا گذارند.
به‌ گزارش‌ “كلمبیا ژورنالیسم‌ ریویو” قوانین‌ پنتاگون‌ در زمینه‌ انتشار گزارش‌های‌ جنگی‌ مربوط به‌عملیات‌ افغانستان‌، هرگز تا این‌ حد سخت‌ نبوده‌ است‌.
تبلیغات‌ و اشاعه‌ عمدی‌ اطلاعات‌ نادرست‌ كه‌ در زمان‌ جنگ‌ شایع‌ است‌، توانایی‌ رسانه‌ها را درتهیه‌ گزارش‌ دقیق‌ و صحیح‌ بیش‌ از پیش‌ كاهش‌ می‌دهد. خودسانسوری‌ نیز آسیب‌ فراوانی‌ به‌توانایی‌های‌ گزارشگران‌ در زمینه‌ جست‌وجو و انتشار اطلاعات‌ وارد می‌سازد.
● خبرگزاری‌ها و جهت‌گیری‌ مثبت‌ و منفی‌
شبكه‌ گسترده‌ و پیچیده‌ای‌ كه‌ اخبار و اطلاعات‌ را از ابتدا یعنی‌ محل‌ وقوع‌ رویداد به‌ تحریریه‌روزنامه‌ها و حتی‌ ایستگاه‌های‌ رادیو و تلویزیونی‌ هدایت‌ می‌كند، اهمیت‌ نقش‌ گزارشگران‌ و سپس‌گزینشگران‌ را مشخص‌ می‌سازد. فعالیت‌ بی‌وقفه‌ صدها آژانس‌ خبری‌ در سراسر جهان‌ كه‌ خود به‌نوعی‌ نقش‌ گزینشگر را ایفا می‌كنند نیز قابل‌ توجه‌ است‌. همان‌گونه‌ كه‌ پیشتر نیز اشاره‌ شدگزینشگری‌ یكی‌ از مراحل‌ مهم‌ در خبرگزاری‌هاست‌. خبرگزاری‌ها با در اختیار داشتن‌ خبرنگاران‌متعدد در پهنه‌ جهان‌ به‌ گردآوری‌ رویدادها می‌پردازند، چرا كه‌ كسب‌ و نشر اخبار مهم‌ روز در سراسرجهان‌ از مهم‌ترین‌ فعالیت‌ آنها محسوب‌ می‌شود. عده‌ای‌ بر این‌ باورند كه‌ اخبار منتشر شده‌ از طرف‌خبرگزاری‌ها بدون‌ غرض‌ نیست‌، چرا كه‌ گاه‌ دیده‌ شده‌، اخباری‌ كه‌ از این‌ آژانس‌ها به‌ نقاط مختلف‌جهان‌ ارسال‌ می‌شود بیشتر جنبه‌های‌ منفی‌ یك‌ رویداد را در نظر دارند تا اصل‌ مطلب‌ را. برای‌ مثال‌از انتقاداتی‌ كه‌ به‌ پوشش‌ خبری‌ رسانه‌های‌ امریكایی‌ می‌شود،، “عدم‌ انعكاس‌ اخبار توسعه‌ وپیشرفت‌ در جهان‌ سوم‌ و انتشار اخبار حوادث‌ و درگیری‌ها، بحران‌ها و كودتاها در این‌ مناطق‌ است‌كه‌ خود نشانگر تأكید منفی‌ آنها به‌ رویدادهای‌ خارجی‌ است‌.”(۱۸)
ژاك‌ الول‌ Jacques Ellul به‌ این‌ نكته‌ اشاره‌ دارد كه‌ هر رسانه‌ای‌ برای‌ نوعی‌ تبلیغ‌ مناسب‌ است‌.”(۱۹)
تبلیغ‌ در معنای‌ “پروپاگاند” از زمان‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ تغییر یافت‌. از این‌ زمان‌ پروپاگاند جنبه‌منفی‌ به‌ خود گرفت‌. اگر تعریف‌ پروپاگاند را چنین‌ در نظر بگیریم‌ یعنی‌ سعی‌ هوشیارانه‌ای‌ كه‌ ازروی‌ قصد انجام‌ می‌شود، هدفمند است‌ و دارای‌ منفعت‌ برای‌ مبلغ‌ و برای‌ متقاعدساختن‌ دیگران‌ ازطریق‌ تغییر در نگرش‌ها و عقاید افراد به‌ كار برده‌ می‌شود، می‌توان‌ گفت‌ خبرگزاری‌ها در فاصله‌ دوجنگ‌ جهانی‌ چنین‌ بودند.
در فاصله‌ دو جنگ‌ بخصوص‌ در زمان‌ به‌ قدرت‌ رسیدن‌ نازی‌ها در آلمان‌ پروپاگاند به‌ اوج‌ خودرسید. هر اندازه‌ كه‌ جنگ‌ دوم‌ توسعه‌ می‌یافت‌ روش‌ تبلیغ‌كنندگان‌ نیز تغییر می‌كرد تا جایی‌ كه‌ گاه‌دروغ‌ نیز می‌گفتند. آنها نه‌ تنها خبر را تحریف‌ می‌كردند بلكه‌ جعل‌ می‌كردند و درباره‌ رهبران‌مخالف‌، مطالب‌ خلاف‌ واقع‌ می‌گفتند.
پس‌ از پایان‌ جنگ‌ سر آرتور پونسونبی‌ Sir Arture Ponsonby كتابی‌ تحت‌عنوان‌ دروغ‌ در زمان‌جنگ‌ Falsehood in Wartime را منتشر كرد و از ترفندهای‌ تبلیغاتی‌ آن‌ زمان‌ پرده‌ برداشت‌.
“از هنگامی‌ كه‌ دولت‌های‌ اروپایی‌ دریافتند كه‌ بدست‌ آوردن‌ اطلاعات‌ مهم‌ترین‌ و بیشترین‌منفعت‌ را برای‌ جامعه‌ بوژوازی‌ در دهه‌های‌ آخر قرن‌ نوزدهم‌ دارد، سعی‌ كردند كه‌ با تمام‌ امكانات‌خود نه‌ تنها اخبار داخلی‌ بلكه‌ جریان‌ بین‌المللی‌ آن‌ را نیز تحت‌كنترل‌ و نظارت‌ خود در آورند”.۲۰
هاواس‌، وولف‌ و رویترز كم‌ و بیش‌ به‌ دولتمردان‌ سیاسی‌ خدماتی‌ را در زمان‌های‌ مختلف‌ ارائه‌می‌دادند و تغییرات‌ گوناگون‌ را برای‌ اخبار به‌ صورت‌ رسمی‌ دریافت‌ می‌كردند. این‌ وضعیت‌ یك‌دوره‌ زمانی‌ را یعنی‌ تا آغاز جنگ‌ جهانی‌ اول‌ در برگرفت‌، اما خبرگزاری‌ وولف‌ همیشه‌ در میان‌همكاران‌ خود ضعیف‌تر عمل‌ می‌كرد.با بروز خشونت‌ و درگیری‌ها خبرگزاری‌ وولف‌ كابل‌های‌ ارتباطی‌ بین‌المللی‌ خود را از دست‌ دادبدین‌ معنا كه‌ در شب‌ چهارم‌ و پنجم‌ اوت‌ ۱۹۱۴ تمام‌ كابل‌های‌ ارتباطی‌ خبرگزاری‌ در خارج‌ از آلمان‌قطع‌ شد. با این‌ جریان‌ و فقدان‌ وسیله‌، آلمان‌ها دیگر اطلاعاتی‌ نداشتند و نه‌ تنها در میدان‌ جنگ‌ بلكه‌در حوزه‌ تبلیغات‌ سیاسی‌ نیز كارایی‌ خود را از دست‌ دادند.
پس‌ از این‌ آتش‌بازی‌ بزرگ‌، خبرگزاری‌ آلمان‌ توسط متفقین‌ شكل‌ گرفت‌. هنگامی‌ كه‌ رژیم‌نازی‌ها به‌ قدرت‌ رسید، سعی‌ كرد تا به‌ ترمیم‌ خبرگزاری‌ بپردازد و اشتباهی‌ كه‌ در سال‌ ۱۹۱۴ مرتكب‌شده‌ بود جبران‌ كند. در این‌ زمان‌ هیتلر و به‌ ویژه‌ گوبلز شروع‌ به‌ شست‌وشوی‌ مغزی‌ مردم‌ آلمان‌كردند و در این‌ راه‌ تمام‌ فن‌آوری‌های‌ ممكن‌ و شناخته‌ شده‌، مورد استفاده‌ قرار گرفت‌. در این‌ زمان‌خبرگزاری‌های‌ بزرگ‌ بین‌المللی‌ چه‌ آنها كه‌ خصوصی‌ و چه‌ آنها كه‌ دولتی‌ بودند سود سرشاری‌بدست‌ آوردند در حالی‌ كه‌ خبرگزاری‌ وولف‌ تحریم‌ شده‌ بود.
هیتلر یك‌ شركت‌ خبری‌ قوی‌ نیاز داشت‌ تا عقاید و آرا او را در سراسر جهان‌ منتشر كند. به‌ این‌علت‌ خبرگزاری‌ وولف‌ و اتحادیه‌ تلگراف‌ را با هم‌ ادغام‌ كرد و اداره‌ اخبار آلمان‌ را شكل‌ داد و برای‌این‌ اداره‌ در داخل‌ و خارج‌ دفاتر متعددی‌ را ایجاد كرد. این‌ وضعیت‌ تا آغاز جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ ادامه‌یافت‌. در این‌ مدت‌ نه‌ تنها انواع‌ تبلیغات‌ سیاسی‌ صورت‌ می‌گرفت‌ بلكه‌ رشد فزاینده‌ آلمان‌ درسیاست‌های‌ بین‌المللی‌ نیز پدیدار شد.
“پس‌ از جنگ‌ جهانی‌ اول‌ خبرگزاری‌ آلمان‌ وجه‌ بین‌المللی‌ خود را از دست‌ داد و در اولین‌كنفرانس‌ بین‌المللی‌ خبرگزاری‌های‌ متفق‌ كه‌ در سال‌ ۱۹۲۰ در پاریس‌ برگزار شد، هاواس‌ و رویتر به‌رهبری‌ خود در حوزه‌ بین‌المللی‌ اخبار با كمك‌ یكدیگر تأكید كردند، بخش‌ وسیعی‌ از مناطق‌ مهم‌ ونواحی‌ كه‌ وولف‌ تا آن‌ زمان‌ پوشش‌ خبریش‌ را برعهده‌ داشت‌ یعنی‌ اروپای‌ شرقی‌ و مركزی‌ به‌ دست‌این‌ خبرگزاری‌ها افتاد. در این‌ زمان‌ وولف‌ فقط اخبار آلمان‌ را به‌ كشورهایی‌ كه‌ سابقا پوشش ‌خبریشان‌ را بر عهده‌ داشت‌ می‌فرستاد در حالی‌ كه‌ رویتر و هاواس‌ سایر اطلاعاتی‌ را كه‌ از سراسردنیا دریافت‌ می‌كردند، ارسال‌ می‌داشتند”.(۲۱)
رویتر و هاواس‌ به‌ عنوان‌ خبرگزاری‌های‌ كشورهای‌ پیروز در جنگ‌ یعنی‌ بریتانیا و فرانسه‌ به‌ترویج‌ سیاست‌های‌ ممالك‌ مطبوع‌ خود در اروپای‌ شرقی‌ و مركزی‌ پرداختند. در این‌ زمان‌افكارعمومی‌ جهانیان‌ شكل‌ گرفته‌ بود و نفوذ طرح‌ها و برنامه‌های‌ بریتانیا و فرانسه‌ بر عوامل‌ مهم‌سیاسی‌ دیده‌ می‌شد. با به‌ قدرت‌ رسیدن‌ هیتلر در سال‌ ۱۹۳۳ تمام‌ وسایل‌ ارتباطی‌ موجود آن‌ زمان‌ دراختیار سیاست‌های‌ نازیست‌ قرار گرفت‌ و در دسامبر همان‌ سال‌ نیز “اداره‌ اخبار آلمان‌” شكل‌ گرفت‌.گوبلز به‌ ریاست‌ اداره‌ منصوب‌ شد و تمام‌ سعی‌ خود را جهت‌ اهداف‌ سیاسی‌ رژیم‌ نازی‌ قرار داد.
“گوبلز هر روز صبح‌ نزدیك‌ به‌ ۵۰ صفحه‌ مطالب‌ خبری‌ را كه‌ توسط كاركنان‌ اداره‌ جمع‌آوری‌شده‌ بود بررسی‌ می‌كرد. در كنار وزیر قدرتمند تبلیغات‌ رئیس‌ مطبوعات‌ رایش‌ “اوتو دیتریش‌” ووزیر خارجه‌ نیز سعی‌ در كنترل‌ اخبار اداره‌ داشتند تا براساس‌ منافعشان‌ باشد.”(۲۲)
گوبلز دست‌ به‌ تحریف‌ اخبار زد تا مطابق‌ با تبلیغات‌ سیاسی‌ و اهداف‌ سیاسی‌ آلمان‌ باشد هر چندخود تحریف‌ را برای‌ وزارت‌ تبلیغات‌ آلمان‌ نمی‌پذیرفت‌. آن‌ زمان‌ در داخل‌ آلمان‌ اطلاعات‌ ازخبرگزاری‌ به‌ رادیو و روزنامه‌ها ارسال‌ می‌شد و این‌ دو رسانه‌ جمعی‌ به‌ دستكاری‌ در افكار عمومی‌آلمان‌ می‌پرداختند، برای‌ خارج‌ از كشور نیز اختراع‌ زیمنس‌ كه‌ یك‌ تلگراف‌ بی‌سیم‌ بود باعث‌سرعت‌ بخشیدن‌ به‌ ارسال‌ و دریافت‌ خبر شد. “این‌ دستگاه‌ قادر بود ۳۰۰ علامت‌ را در هر دقیقه‌جابجا كند یعنی‌ چیزی‌ حدود ۶۰ كلمه‌. در سال‌ ۱۹۳۵ تمام‌ دفاتر در خارج‌ از كشور با دستگاه‌ بی‌سیم‌به‌ اداره‌ مركزی‌ خود در برلین‌ متصل‌ شدند. اداره‌ اخبار آلمان‌ همچنین‌ به‌ انتشار اخبار از اروپا و به‌اروپا توسط دو موج‌ كوتاه‌ مبادرت‌ كرد. این‌ اداره‌ تعداد فاتر خود را از سال‌ ۱۹۳۸ كه‌ ۲۴ دفتر بود به‌۳۰ دفتر در اروپا طی‌ سال‌ ۱۹۳۹ رساند. اما به‌ غیر از مصر و اورشلیم‌ در آمریكای‌ شمالی‌، افریقا،خاورمیانه‌ و خاور دور كه‌ حیطه‌ كاری‌ خبرگزاری‌های‌ جهانی‌ دیگر بود دفتری‌ نداشت‌.”(۲۳)
هدف‌ این‌ خبرگزاری‌ آلمانی‌ ایجاد رقابت‌ اقتصادی‌ در دادوستد خبری‌ بود همان‌گونه‌ كه‌ سایرخبرگزاری‌ها انجام‌ می‌دادند.
یك‌ روزنامه‌نگار امریكایی‌ به‌ نام‌ “گراو” در خصوص‌ نقایص‌ و كاستی‌های‌ تبلیغات‌ آلمان‌ طی‌جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ می‌گوید: “آلمان‌ها اولین‌ اداره‌ تبلیغات‌ سیاسی‌ (پروگاند) را در ایالات‌ متحده‌ ایجادكردند با این‌ امید كه‌ در افكار عمومی‌ امریكا نفوذ كنند. اما این‌ وضعیت‌ به‌ عنوان‌ یك‌ امتیاز بزرگ‌برای‌ بریتانیا و فرانسه‌ تبدیل‌ شد و آنها آموختند كه‌ این‌ اشتباه‌ آلمانی‌ها را تكرار نكنند. از این‌ رو باموفقیت‌ توانستند حاكمیت‌ خود را به‌ نحوی‌ ترتیب‌ دهند كه‌ مردم‌ امریكا نیز از آنها حمایت‌ كنند.”(۲۴)
“گراو” به‌ تحلیل‌ مطالب‌ خبری‌ خبرگزاری‌ها در آتن‌، بوداپست‌، هلسینكی‌، كپنهاك‌، پراگ‌ و تیراناطی‌ یك‌ هفته‌ یعنی‌ از ششم‌ سپتامبر تا ۱۳ سپتامبر ۱۹۳۷ پرداخت‌ و این‌ نتایج‌ را بدست‌ آورد:(۲۵)
این‌ تحقیق‌ نشان‌ داد كه‌ در آن‌ سال‌ اوج‌ قدرت‌ رژیم‌ نازی‌ در ارسال‌ مطالب‌ خبری‌ برای‌ مناطق‌مختلف‌ جهان‌ بوده‌ است‌. اما با پایان‌ جنگ‌، آلمان‌ همه‌ چیز را از دست‌ داد.
پس‌ از پایان‌ جنگ‌ “خبرگزاری‌های‌ بین‌المللی‌ غرب‌ در مورد رویدادهای‌ كشورهای‌ جهان‌ سوم‌دو نكته‌ را بیش‌ از سایر نكات‌ مورد توجه‌ قرار دادند. در واقع‌ رویدادهای‌ خشونت‌آمیز و سوانح‌بیش‌ از پیشرفت‌های‌ صنعتی‌ این‌ كشورها در كانون‌ توجه‌ آنهاست‌.”(۲۶)
تحقیقی‌ در سال‌ ۱۹۸۳ درباره‌ عدم‌ صحت‌ و درستی‌ در نگارش‌ اخبار بین‌المللی‌ نشان‌ داد كه‌چگونه‌ بعضی‌ از مطالب‌ خبری‌ نادرست‌ نوشته‌ می‌شود، تغییر در نوشته‌ها چه‌ نوع‌ تأثیرات‌ معنایی‌ به‌همراه‌ دارد و چرا دبیران‌ و ناشران‌ چنین‌ تغییراتی‌ را ایجاد می‌كنند. سعی‌ در تغییر یك‌ مطلب‌ خبری‌برای‌ داشتن‌ ابهامی‌ كمتر، این‌ احتمال‌ را دارد كه‌ ویراستار مطلب‌ آن‌ را به‌ صورتی‌ نادرست‌ در آورد.در این‌ میان‌ روزنامه‌نگاران‌ معمولا واژه‌هایی‌ را انتخاب‌ می‌كنند كه‌ دارای‌ جاذبه‌ و كششی‌ خاص‌باشد. به‌ وضوح‌ می‌توان‌ تفاوت‌ كیفیت‌ نگارش‌ بین‌ خبرهایی‌ كه‌ درباره‌ ملل‌ “شمال‌” و ملل‌ نه‌ چندان‌برگزیده‌ و شناخته‌ شده‌ “جنوب‌” وجود دارد را دید. این‌ مسأله‌ باعث‌ افزایش‌ شكایت‌ كشورهای‌جنوب‌ بر علیه‌ رسانه‌ها و آژانس‌های‌ خبری‌ شمال‌ شد. انتقادی‌ كه‌ منجر به‌ پذیرش‌ نظم‌ نوین‌ جهانی‌اطلاعات‌ و ارتباطات‌ از طرف‌ یونسكو گردید.(۲۷)
تغییراتی‌ كه‌ از دهه‌ ۱۹۸۰ تا به‌ امروز در فن‌آوری‌ها و نحوه‌ استفاده‌ از آنها پدید آمده‌، نقش‌خبرگزاری‌ها را نیز دستخوش‌ دگرگونی‌ها كرده‌ است‌. برپایی‌ شبكه‌های‌ تلویزیونی‌ ماهواره‌ای‌همچون‌ سی‌.ان‌.ان‌ و یا گسترش‌ ساختاری‌ بنگاه‌ سخن‌پراكنی‌ بریتانیا در سطح‌ جهانی‌ از طریق‌ماهواره‌ باعث‌ شد تا برخی‌ از خبرگزاری‌ها نیز به‌ ایجاد شبكه‌های‌ تلویزیونی‌ مبادرت‌ ورزند یا آن‌ راگسترش‌ دهند و حتی‌ از طریق‌ اینترنت‌، سایت‌هایی‌ برای‌ خود راه‌اندازی‌ كنند. با توجه‌ به‌ این‌ مواردامكان‌ اطلاع‌رسانی‌ در هر زمان‌ وجود دارد.
در عین‌حال‌ تحریك‌ و هدایت‌ افكارعمومی‌ نیز شكل‌دیگری‌ به‌ خود گرفته‌ است‌ “در ماه‌ اوت‌ ۲۰۰۱ چهار عنوان‌ مهم‌ خبری‌ شبكه‌ سی‌.ان‌.ان‌ درباره‌درگذشت‌ یك‌ خواننده‌ پاپ‌ جوان‌، مقالاتی‌ در خصوص‌ كسانی‌ كه‌ دارای‌ وظایف‌ گوناگونی‌ هستند،فهرستی‌ از افراد مهم‌ احزاب‌ و همچنین‌ درباره‌ شخصی‌ بود كه‌ زبان‌ سگ‌ها را می‌فهمد و آن‌ راترجمه‌ می‌كند، دور می‌زد. اما با وقوع‌ حوادث‌ ۱۱ سپتامبر ناگهان‌ همه‌ چیز تغییر كرد. آنچه‌ از این‌شبكه‌ و سایر شبكه‌ها پخش‌ شد جشن‌ فلسطینیان‌ و پاكستانی‌ها به‌ مناسب‌ وقوع‌ این‌ رویداد وتسلیت‌ دولت‌های‌ متحد امریكا به‌ این‌ كشور بود. در پایان‌ آن‌ روز مطالبی‌ دیگر نیز ارائه‌ شد كه‌ در آن‌به‌ خوبی‌ عناصر خبر این‌ واقعه‌ معرفی‌ شد ـ چه‌ كسی‌، چه‌، چه‌ وقت‌، كجا و چگونه‌ ـ در میان‌ مطالب‌انتقادی‌، خبرنگاران‌ اسنادی‌ را ارائه‌ دادند كه‌ منشأ تروریست‌ را در خاورمیانه‌ نشان‌ می‌داد.”(۲۸)
● خبرگزاری‌ها و صلح‌
از طرف‌ یونسكو در اواخر دهه‌ ۱۹۷۰ مجموعه‌ طبقه‌بندی‌ شده‌ای‌ در تحلیل‌ ابزارهای‌ بین‌المللی‌شامل‌ مقررات‌ ملی‌ و بین‌المللی‌ اصول‌ اخلاقی‌ روزنامه‌نگاری‌ به‌ رسمیت‌ شناخته‌ شد، مقایسه‌تعدادی‌ از مقررات‌ با اسناد بین‌المللی‌ منجر به‌ در نظر گرفتن‌ هفت‌ موضوع‌ شد كه‌ اولین‌ آن‌ صلح‌ وامنیت‌ و دوم‌ تبلیغات‌ جنگ‌ بود. در واقع‌ یكی‌ از وظایف‌ مهمی‌ كه‌ رسانه‌ها می‌توانند آن‌ را به‌ خوبی‌انجام‌ دهند بر هم‌ نزدن‌ صلح‌ و حفظ امنیت‌ است‌. اما طی‌ قرن‌ بیستم‌ صلح‌ به‌ معنای‌ واقعی‌ آن‌ وجودنداشت‌ مگر آن‌ كه‌ در نظر بگیریم‌ هرگاه‌ جنگ‌ نیست‌ پس‌ صلح‌ است‌. واژه‌ صلح‌ فقط در برگه‌های‌ترك‌ مخاصمه‌ دیده‌ می‌شود.
“در گردهمایی‌ بین‌المللی‌ كه‌ توسط روزنامه‌نگاران‌ برگزار شد، یوهان‌ گالتونگ‌ نشان‌ داد كه‌گزارش‌ اخبار حاوی‌ برخورد به‌ عنوان‌ واكنش‌ و رفتاری‌ است‌ كه‌ تنها در خط “ما ـ آنها” و “برنده‌ ـبازنده‌” است‌. روش‌ روزنامه‌نگاری‌ بر ای‌ صلح‌ گاه‌ در اثر پیروزی‌ و یا هنگام‌ آتش‌ بس‌ قابل‌ دسترسی‌است‌. اما روش‌ واقعی‌ روزنامه‌نگاری‌ برای‌ صلح‌ زمانی‌ درست‌ است‌ كه‌ جهت‌ آن‌ با هدف‌ “برنده‌ ـبرنده‌” در نظر گرفته‌ شود صلحی‌ بدون‌ خشونت‌، خلاق‌ و مولد.” (۲۹)
اما اگر در نظر بگریم‌ كه‌ وقتی‌ جنگ‌ نیست‌ پس‌ صلح‌ حاكم‌ است‌ “جریان‌ صلح‌ در چنین‌ اوضاعی‌منوط به‌ وجود نداشتن‌ هیچ‌ نوع‌ خشونتی‌ بین‌ طرف‌هایی‌ است‌ كه‌ معمولا در حال‌ جنگند مثل‌ زمانی‌كه‌ سوریه‌ و اسرائیل‌ و یا كره‌ شمالی‌ و جنوبی‌ برخوردی‌ ندارند. در این‌ مواقع‌، گاه‌ برخوردهای‌آرام‌تر چون‌ وقوع‌ كودتا در كشورها نیز در نظر گرفته‌ می‌شد مثل‌ كودتا در فیجی‌ و یا ساحل‌ عاج‌”.(۳۰)
اما پوشش‌ اخباری‌ كه‌ حاوی‌ برخوردند در زمان‌ صلح‌ به‌ منطقه‌ جغرافیایی‌ بستگی‌ دارد. با در نظرگرفتن‌ ارزش‌های‌ خبری‌ به‌ ویژه‌ ارزش‌ مجاورت‌ جغرافیایی‌ ارائه‌ اخبار متفاوت‌ است‌. پوشش ‌خبری‌ وقایع‌ در تیمور شرقی‌ برای‌ رسانه‌های‌ ژاپن‌، جریان‌ صلح‌ ایرلند شمالی‌ برای‌ رسانه‌های‌بریتانیا و عملیات‌ خشونت‌آمیز جدایی‌طلبان‌ باسك‌ اسپانیا برای‌ رسانه‌های‌ فرانسه‌ اهمیت‌ بیشتری‌دارد.
از طرفی‌ برجسته‌ كردن‌ اخبار برخی‌ مناطق‌ به‌ ارزش‌ خبری‌ “ملل‌ برگزیده‌” گالتونگ‌ نیز بستگی‌دارد. برخورد و نزاع‌ فلسطینان‌ و اسرائیل‌ انعكاس‌ خبری‌ بیشتری‌ در رسانه‌های‌ ایالات‌ متحده‌ وبریتانیا دارد در حالی‌ كه‌ طی‌ جنگ‌ داخلی‌ كنگو كه‌ در سال‌ ۲۰۰۰ در گرفت‌ و نزدیك‌ به‌ یك‌ میلیون‌نفر كشته‌ شدند در بهترین‌ شرایط، رسانه‌های‌ جهان‌ تنها ۸ مرتبه‌ در آن‌ باره‌ به‌ انعكاس‌ اخبارپرداختند.”(۳۱)
در مقابل‌ جهت‌ دادن‌ اخبار و در نظر گرفتن‌ جنبه‌های‌ منفی‌، نباید جنبه‌ مثبت‌ عملكرد رسانه‌ها رانیز نادیده‌ گرفت‌. در بسیاری‌ از موارد این‌ رسانه‌ها هستند كه‌ به‌ عنوان‌ ناظر و اهرمی‌ برای‌ نظارت‌ براعمال‌ دولتمردان‌ فعالیت‌ می‌كنند. مخالفت‌ با جنگ‌ و ایجاد فضای‌ صلح‌آمیز از خواسته‌های‌ بسیاری‌از روزنامه‌نگاران‌ است‌.
“براساس‌ بررسی‌ و تحقیقی‌ كه‌ كنگره‌ امریكا انجام‌ داد مشخص‌ شد در خارج‌ از مرزهای‌ خود ازسال‌ ۱۹۴۵، امریكا ۷۰ بار عملیات‌ نظامی‌ انجام‌ داده‌ كه‌ برخی‌ به‌ رهبری‌ و برنامه‌ریزی‌ اداره‌اطلاعات‌ و امنیت‌ امریكا بوده‌ است‌.”(۳۲)
خبرنگاران‌ مخالفت‌ خود را با جنگ‌ و كشتار انسان‌های‌ بی‌گناه‌ به‌ صورت‌ افشاگری‌ فجایع‌ نشان‌می‌دهند برای‌ نمونه‌ در ۱۲ آوریل‌ ۱۹۹۹ ناتو یك‌ قطار غیرنظامی‌ را برروی‌ یك‌ پل‌ در یوگسلاوی‌بمباران‌ كرد كه‌ ۹ كشته‌ برجای‌ گذاشت‌. دو روز بعد در ۱۴ آوریل‌، هواپیماهای‌ ناتو آوارگان‌ آلبانیایی‌را نزدیك‌ به‌ كوزوو بمباران‌ كردند كه‌ ۷۰ نفر جان‌ خود را از دست‌ دادند.در ابتدا اخبارتكذیب‌ شد امادر نهایت‌ ناتو مجبور به‌ واكنش‌ گردید و از سرویس‌ جهانی‌ بی‌بی‌سی‌ مطلب‌ چنین‌ مطرح‌ شد “این‌تنها یك‌ برخورد نظامی‌ نبود بلكه‌ پروپاگاندی‌ (تبلیغات‌ سیاسی‌) بود كه‌ توسط صرب‌های‌یوگسلاوی‌ انجام‌ شد، ناتو برنده‌ جنگ‌ تبلیغاتی‌ نیست‌”.(۳۳)
در سال‌ ۲۰۰۰ نوار ویدئویی‌ این‌ بمباران‌ از رسانه‌ها به‌ نمایش‌ درآمد و ناتو اعلام‌ كرد خلبان‌مزبور زمانی‌ برای‌ فكر كردن‌ نداشته‌ و با دیدن‌ قطار برروی‌ پل‌ آن‌ را هدف‌ قرار داده‌ و منهدم‌ كرده‌است‌. به‌ هر شكل‌ ناتو پوشش‌ منفی‌ این‌ خبر را خنثی‌ كرد. اما بمبی‌ كه‌ بر سر آوارگان‌ فرود آمده‌ بودنیز توسط رسانه‌های‌ خبری‌ منعكس‌ شد. پس‌ از یك‌ هفته‌ ناتو جواب‌ قانع‌كننده‌ای‌ نیافت‌ و تنها به‌تفاوت‌ فكرها و اندیشه‌ها اشاره‌ كرد و این‌كه‌ نتیجه‌ اغتشاش‌ خرابی‌ و زیان‌ است‌.
● خبرگزاری‌ها در جنگ‌ و صلح‌
گاه‌ جنگ‌ها باعث‌ پا گرفتن‌ سازمان‌های‌ خبری‌ و خبرگزاری‌ها شد مانند خبرگزاری‌ یوگسلاوی‌كه‌ در بحبوحه‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ یعنی‌ نوامبر ۱۹۴۳ فعالیت‌ خود را آغاز كرد و یكی‌ از معتبرترین‌خبرگزاری‌ها محسوب‌ می‌شود. در سپتامبر ۱۹۷۳ طی‌ برگزاری‌ چهارمین‌ كنفرانس‌ سران‌ كشورهای‌غیرمتعهد در الجزایر، خبرگزاری‌های‌ ۱۰ كشور غیرمتعهد قرار گذاشتند برای‌ انتشار اخبار با یكدیگرهمكاری‌ نمایند و در ژانویه‌ ۱۹۷۵ این‌ همكاری‌ به‌ همت‌ كشور یوگسلاوی‌ به‌ اجرا در آمد و از آن‌تاریخ‌ تانیوگ‌ نقش‌ هدایت‌كننده‌ خبرگزاری‌ غیرمتعهدها را برعهده‌ دارد.
بررسی‌ اخبار ارسالی‌ توسط این‌ خبرگزاری‌ نشان‌ می‌دهد كه‌ برای‌ اولین‌بار بعضی‌ از وقایع‌ مهم‌جهانی‌ توسط تانیوگ‌ فرستاده‌ شده‌ است‌، اخباری‌ چون‌ تهاجم‌ به‌ كوبا در سال‌ ۱۹۶۱ حمله‌ به‌چك‌اوسلواكی‌ در سال‌ ۱۹۶۸، آزادی‌ سایگون‌ در سال‌ ۱۹۷۵ و یا سقوط چائوچسكو در رومانی‌ به‌سال‌ ۱۹۸۹.
اما مطالب‌ خبرگزاری‌هایی‌ چون‌ رویتر نیز قابل‌ توجه‌ است‌، در سال‌ ۱۹۱۸ این‌ خبرگزاری‌ اولین‌آژانس‌ خبری‌ بود كه‌ پایان‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ را اعلام‌ كرد، در سال‌ ۱۹۵۶ رویتر اولین‌ خبر مربوط به‌تقبیح‌ استالین‌ توسط خروشچف‌ را منتشر كرد، رویتر همان‌گونه‌ كه‌ در سال‌ ۱۹۶۱ خبر ساختن‌ دیواربرلین‌ را برای‌ اولین‌بار منتشر كرد، خبر فروپاشی‌ آن‌ را نیز در سال‌ ۱۹۸۹ منعكس‌ كرد. این‌ خبرگزاری‌۳۰ سال‌ دفتر خود در برلین‌ شرقی‌ را حفظ كرد.
برخی‌ مطالب‌ ارسالی‌ توسط آسوشیتدپرس‌ نیز از این‌ قرار است‌: در سال‌ ۱۸۵۸ اولین‌ خبرمستقیما از طریق‌ كابل‌ اقیانوس‌ و از اروپا دریافت‌ شد. این‌ خبر حاوی‌ ۴۲ واژه‌ و به‌ صورت‌ خلاصه‌در خصوص‌ وقایع‌ هند بود، و خبر چنین‌ بود: شورش‌ سركوب‌ شد، سراسر هند آرام‌ شده‌ است‌.شاید بتوان‌ گفت‌ آسوشیتدپرس‌ اولین‌ سازمان‌ خبری‌ بود كه‌ توانست‌ خبرنگاران‌ خود را به‌ جبهه‌های‌جنگ‌ بفرستد و از آن‌ زمان‌ به‌ بعد این‌ شیوه‌ ادامه‌ دارد (از سال‌ ۱۸۶۱ در زمان‌ جنگ‌های‌ داخلی‌امریكا) از سال‌ ۱۹۰۶ این‌ خبرگزاری‌ اصطلاح‌ “خبر فوری‌” یا فلاش‌ را متداول‌ ساخت‌. در سال‌۱۹۶۹ خبر قدم‌ نهادن‌ انسان‌ برروی‌ كره‌ ماه‌ را ارسال‌ كرد.
در عین‌ حال‌ مشكلات‌ فراوانی‌ از دستگیری‌ تا اعدام‌ خبرنگاران‌ خبرگزاری‌ آسوشیتدپرس‌ به‌ویژه‌ طی‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ را نباید نادیده‌ گرفت‌ كه‌ خطرات‌ جانی‌ و مشكلات‌ این‌ حرفه‌ را به‌ خوبی‌نشان‌ می‌دهد.
اما در مقابل‌ بررسی‌ اخبار و اطلاعات‌ منتشر شده‌ توسط خبرگزاری‌های‌ شوروی‌ و اصولا دقت‌در بیانیه‌ خبرگزاری‌ تاس‌ كه‌ در اسناد یونسكو موجود است‌ رویه‌ و روش‌ این‌ خبرگزاری‌ مشخص‌می‌شود. اگر سایر خبرگزاری‌ها به‌ نحوی‌ اخبار را ارائه‌ می‌دادند كه‌ مردم‌ آنچه‌ را كه‌ آنها می‌خواهنددریابند و از آن‌ نتیجه‌ گیرند. روش‌ و سبك‌ خبری‌ تاس‌ متفاوت‌ بود. این‌ خبرگزاری‌ برای‌ حفظ منافع‌شوروی‌ بوجود آمد و برای‌ شكل‌ دادن‌ به‌ افكار عمومی‌ در جهت‌ صحیح‌ قرار دادن‌ آن‌ فعالیت‌می‌كرد. تاس‌ مستقیما در قبال‌ شورای‌ وزیران‌ اتحاد جماهیر شوروی‌ مسئولیت‌ داشت‌ و هدفش‌ ارائه‌تصویری‌ صلح‌طلبانه‌ از حزب‌ كمونیست‌ و دولت‌ بود. انتشار اطلاعات‌ پیرامون‌ دستاوردهای‌سوسیالیسم‌ واقعی‌ در زمینه‌های‌ علمی‌، اقتصادی‌، فرهنگی‌ و همچنین‌ تبلیغ‌ درباره‌ شیوه‌ زندگی‌ درشوروی‌ و برملا كردن‌ مضرات ایدئولوژی‌ بورژوازی‌ از دیگر اهداف‌ تاس‌ بود. این‌ خبرگزاری‌ بین‌دو جنگ‌ جهانی‌ فعالیت‌ خود را به‌ عنوان‌ یك‌ سازمان‌ خبری‌ جهانی‌ آغاز كرد و پس‌ از پایان‌ جنگ‌جهانی‌ دوم‌ نفوذ خود را با به‌ دست‌ گرفتن‌ كنترل‌ آژانس‌های‌ خبری‌ رژیم‌ هیتلری‌ در اروپای‌ شرقی‌ به‌اوج‌ رساند و تا دهه‌ ۱۹۵۰ كه‌ پرده‌ آهنین‌ به‌ دور كشورهای‌ بلوك‌ شرق‌ كشیده‌ شد مجبوربود باخبرگزاری‌های‌ غربی‌ رقابت‌ كند ولی‌ پس‌ از استقرار رژیم‌های‌ كمونیستی‌ در این‌ سرزمین‌ تاس‌ دراروپای‌ شرقی‌ به‌ صورت‌ یك‌ نیروی‌ اصلی‌ در آمد و منبع‌ عمده‌ اطلاعات‌ شد، بدین‌ترتیب‌ وولف‌نفوذ خود را در شوروی‌ از دست‌ داد.
با توجه‌ به‌ این‌ مقایسه‌ می‌توان‌ گفت‌ خبرگزاری‌ها به‌ بعضی‌ از مناطق‌ جهان‌ توجه‌ خاصی‌ دارند به‌عنوان‌ مثال‌، به‌ دنبال‌ سردی‌ روابط لهستان‌ و شوروی‌ كه‌ ناشی‌ از درگیری‌هایی‌ در داخل‌ لهستان‌ بود،خبرگزاری‌ لهستان‌ (پاپ‌) بیشتر از اخبار خبرگزاری‌های‌ غربی‌ استفاده‌ كرد. درپی‌ فروپاشی‌ شوروی‌و خروج‌ لهستان‌ از نفوذ شوروی‌ آماری‌ كه‌ وزارت‌ امورخارجه‌ لهستان‌ ارائه‌ داد نشان‌ از این‌ داشت‌كه‌ در كشور لهستان‌ ۱۴۸ نماینده‌ رسانه‌های‌ جمعی‌ خارجی‌ از ۳۵ كشور جهان‌ فعالیت‌ داشتند وخبرگزاری‌های‌ مهم‌ جهان‌ اهمیت‌ زیادی‌ برای‌ مسائل‌ لهستان‌ قائل‌ بودند. طی‌ یك‌ سال‌ در آن‌ زمان‌خبرگزاری‌ فرانسه‌ ۱۷۰۰، رویتر ۱۶۰۰، آسوشیتدپرس‌ و “افه‌” اسپانیا هر كدام‌ ۱۲۰۰ و چین‌ ۴۰۰مطلب‌ اعم‌ از مقاله‌، عكس‌ و اطلاعات‌ گوناگون‌ در مورد لهستان‌ تهیه‌ و ارسال‌ كردند.
از مقایسه‌ اخبار كه‌ نمونه‌هایی‌ از آن‌ ذكر شد می‌توان‌ به‌ اهداف‌ خبرگزاری‌ها پی‌ برد. تبلیغ‌،پیشرفت‌های‌ علمی‌، اطلاع‌ جهانیان‌ از آنچه‌ كه‌ در كشورهای‌ ضعیف‌ و در حال‌ توسعه‌ می‌گذرد هركدام‌ به‌ نحوی‌ در اطلاعات‌ و اخبار خبرگزاری‌ها مشهود است‌.
عدم‌ توازن‌ و تعادل‌ در اطلاعات‌
▪ برای‌ آنچه‌ كه‌ تحت‌عنوان‌ توازن‌ اطلاعاتی‌ میان‌ كشورهای‌ شمال‌ و جنوب‌ مطرح‌ است‌ می‌توان‌مواردی‌ را برشمرد:
۱) پیشرفت‌های‌ تكنولوژیكی‌ و سرمایه‌ فراوان‌ خبرگزاری‌های‌ بزرگ‌ كه‌ آنها را به‌ صورت‌سازمان‌های‌ چند ملیتی‌ مطرح‌ می‌كند.۳۴ آماری‌ از درآمد خبرگزاری‌ها از سال‌ ۱۹۱۸ نشان‌ می‌دهد كه‌بریتانیا (۱۸/۶درصد)، هند (۱۳/۲ درصد)، اروپا (۱۱/۹ درصد)، خاور دور (۶/۱ درصد) و امریكای‌شمالی‌ (۰/۳ درصد) را به‌ خود اختصاص‌ داده‌ بودند. این‌ درصدها در سال‌ ۱۹۳۸ برای‌ بریتانیا (۲۸درصد)، هند (۲۴/۴ درصد)، خاور دور (۱۴/۱ درصد)، اروپا (۸/۲ درصد) و امریكای‌ شمالی‌ (۰/۳درصد) برآورد شده‌ بود. اما در سال‌ ۱۹۷۹ درصدها برای‌ اروپا و بریتانیا در كل‌ ۵۹درصد و به‌ دنبال‌آن‌ امریكای‌ شمالی‌ (۱۷درصد)، آسیا (۱۱ درصد)، افریقا (۷درصد)، خاورمیانه‌ (۳درصد) وامریكای‌ جنوبی‌ (۳درصد) تخمین‌ زده‌ شد.۳۵
با توجه‌ به‌ ارقام‌ و اعداد مشخص‌ است‌ كه‌ اروپا به‌ نسبت‌ زمان‌ جنگ‌ رشد فزاینده‌ای‌ داشته‌ است‌.
تعداد دفاتر، كاركنان‌ و وسایل‌ مورد استفاده‌ خبرگزاری‌های‌ بزرگ‌ با خبرگزاری‌های‌ بسیاری‌ ازكشورها متفاوت‌ است‌. در مقام‌ مقایسه‌ به‌ عنوان‌ نمونه‌، آسوشیتدپرس‌ ۱۴۵ دفتر محلی‌ و ۹۵ دفتربین‌المللی‌ در ۷۸ كشور جهان‌ دارد.
خبرگزاری‌ رویتر با سرمایه‌ ۳۵۹ بیلیون‌ پوند و با منفعتی‌ ۶۵۷ میلیونی‌ در سال‌ ۲۰۰۰ نزدیك‌ به‌۱۵درصد افزایش‌ سود را نسبت‌ به‌ سال‌ ۱۹۹۹ داشت‌. این‌ خبرگزاری‌ ۱۸ هزار كارمند در ۲۰۴ شهراز ۱۰۰ كشور جهان‌ دارد.
در مقابل‌ خبرگزاری‌ تانزانیا كه‌ با كمك‌های‌ مالی‌ یونسكو كمی‌ دچار تحول‌ شد. از ۲۰ دفترمنطقه‌ای‌ كه‌ خبرگزاری‌ به‌ راه‌ انداخت‌ تنها یك‌ دفتر جاده‌ مناسب‌ برای‌ عبور و مرور وسایط نقلیه‌داشت‌. در دسامبر ۱۹۸۲ برنامه‌ توسعه‌ ارتباطات‌ سازمان‌ ملل‌ ۴۰هزار دلار در اختیار خبرگزاری‌ قرارداد اما راه‌ طولانی‌ پیشرفت‌ با این‌ مبلغ‌ طی‌ نمی‌شود. در نتیجه‌ این‌ خبرگزاری‌ از خبرهای‌خبرگزاری‌های‌ بزرگ‌ استفاده‌ می‌كند.
آنتارا خبرگزاری‌ اندونزی‌ نیز تنها سه‌ دفتر خارجی‌ در هامبورگ‌، كوالالامپور و توكیو دارد و ۲۷دفتر محلی‌ در داخل‌ كشور.
در این‌ میان‌ برخی‌ از خبرگزاری‌ها مانند “پرس‌تراست‌ هند” و یا “برنامای‌ مالزی‌” تعداد كاركنان‌ ودفاترشان‌ در خارج‌ از كشور بیشتر است‌.
به‌ این‌ ترتیب‌ نوعی‌ عدم‌ تعادل‌ و توازن‌ میان‌ خبرگزاری‌های‌ جهان‌ وجود دارد. هر چند بیشترخبرگزاری‌ها، خبرگزاری‌ ملی‌ ـ دولتی‌ محسوب‌ می‌شوند.
۲) عدم‌ همكاری‌ میان‌ كشورهای‌ منطقه‌ یا همسایه‌. هر چند پیمان‌های‌ همكاری‌ و تعدادخبرگزاری‌های‌ منطقه‌ای‌ كم‌ نیست‌ اما همكاری‌ و تبادل‌ خبر میان‌ آنها كمتر دیده‌ می‌شود. بیشتررویدادها در حالی‌ كه‌ در این‌ كشورها رخ‌ می‌دهد ابتدا به‌ نیویورك‌، لندن‌ و یا پاریس‌ می‌رود، سپس‌تنظیم‌ شده‌ مجددا به‌ كشورهای‌ مبدأ برمی‌گردد. این‌ ناشی‌ از عدم‌ همكاری‌ مناسب‌ میان‌ كشورها و یادر مواقعی‌ عدم‌ اطمینان‌ به‌ خبرگزاری‌های‌ ملی‌ و منطقه‌ای‌ است‌.۳) بررسی‌ دقیق‌ و موشكافانه‌. گاه‌ تفاوت‌های‌ فرهنگی‌ و نگرش‌هایی‌ كه‌ در یك‌ جامعه‌ عادی‌ ومعمولی‌ تلقی‌ می‌شود برای‌ وابسته‌های‌ مطبوعاتی‌ خبرگزاری‌ها كه‌ با فرهنگ‌ دیگری‌ به‌ آن‌ كشوررفته‌اند جالب‌ و عجیب‌ است‌. عكس‌ و تصویری‌ كه‌ از بعضی‌ صحنه‌ها و رویدادها گرفته‌ و ارسال‌می‌شود تفاوت‌ دیدگاه‌ها را نشان‌ می‌دهد. حال‌ اگر در داخل‌ خبرنگاران‌ و روزنامه‌نگاران‌ نیز به‌بعضی‌ رویدادها ورای‌ در نظر گرفتن‌ فرهنگ‌ و نگرش‌ جامعه‌ نگاه‌ كنند، می‌توان‌ از ارسال‌ برخی‌مطالب‌ و رویدادها جلوگیری‌ كرد. حاشیه‌نشینی‌ شهرهای‌ بزرگ‌ از جمله‌ مواردی‌ است‌ كه‌ برای‌ یك‌جامعه‌ گاه‌ عادی‌ تلقی‌ می‌شود، اما نحوه‌ زندگی‌، سر و وضع‌ ساكنان‌ و مواردی‌ این‌چنینی‌ مورد توجه‌اكثر خبرنگاران‌ خارجی‌ قرار می‌گیرد.
۴) مالكیت‌ خبرگزاری‌ها. خبرگزاری‌های‌ بزرگ‌ جهان‌ تحت‌ مالكیت‌ خصوصی‌ هستند. بدین‌ معناكه‌ با توجه‌ به‌ نحوه‌ شكل‌گیری‌ این‌ سازمان‌ها به‌ غیر از خبرگزاری‌ هاواس‌ كه‌ سلف‌ خبرگزاری‌فرانسه‌ محسوب‌ می‌شود، و رویتر در دوران‌ جنگ‌ هیچ‌كدام‌ از چهار خبرگزاری‌ بزرگ‌، دولتی‌ و یاحتی‌ نیمه‌ دولتی‌ نبوده‌ و نیستند. اما اكثر خبرگزاری‌های‌ جهان‌ دولتی‌ و یا به‌ صورت‌ غیرمستقیم‌ باكمك‌های‌ مالی‌ دولت‌ تغذیه‌ می‌شوند.
“نوام‌ چامسكی‌ مواد اولیه‌ خبر را در عبور از صافی‌هایی‌ می‌داند. او معتقد است‌ در این‌ فراگرد،خبر نهایتٹ به‌ محصولی‌ بی‌آسیب‌ تبدیل‌ می‌شود و عرصه‌ كلام‌ و تفسیر را محدود می‌كند. یكی‌ از این‌صافی‌ها هم‌ مالكیت‌ خصوصی‌ رسانه‌ها و تمركز این‌ مالكیت‌ در دست‌ معدودی‌ از نخبگان‌ درامریكاست‌.)۳۶(
● نتیجه‌گیری‌
آنچه‌ مشخص‌ است‌ هیچ‌ خبرگزاری‌ یا سازمان‌ خبری‌ بدون‌ تعریف‌ ایدئولوژی‌ خاص‌ خود به‌اهداف‌ سیاسی‌ موردنظرش‌ دست‌ نمی‌یابد. افكارعمومی‌ پویاست‌، مردم‌ علاقه‌ای‌ ندارند كه‌ مطالبی‌به‌ آنها تلقین‌ شود اما گاه‌ ترجیح‌ می‌دهند وقایع‌ و رویدادهای‌ جاری‌ را در ذهن‌ خود به‌ تصویر كشند.
همه‌ می‌دانند اطلاعات‌ هدفمند، از گذشته‌ تا به‌ امروز وجود داشته‌ و خواهد داشت‌ و اخبار صرفٹخنثی‌ وجود ندارد. خبرگزاری‌ها به‌ عنوان‌ ناقلان‌ مواد اولیه‌ خبر باید بدون‌ هر نوع‌ دخل‌ و تصرف‌ وتنها در شكل‌ یك‌ وسیله‌ انتقال‌ خبر مطالب‌ را ارائه‌ دهند. اما عوامل‌ مختلفی‌ از مالكیت‌ خبرگزاری‌ها،پیشرفت‌های‌ فنی‌ و اختلافات‌ فرهنگی‌ و ایدئولوژیكی‌ سر راه‌ این‌ وظیفه‌ است‌. به‌ گونه‌ای‌ سنتی‌مالكیت‌ خبرگزاری‌ها به‌ صورت‌ خصوصی‌، نیمه‌ دولتی‌ و یا دولتی‌ و به‌ صورت‌ تعاونی‌ مطرح‌می‌شود.
توجه‌ به‌ خبرگزاری‌ها با در نظر گرفتن‌ پیشرفت‌های‌ تكنولوژیكی‌ و ورود ماهواره‌های‌ گوناگون‌در عین‌ حالی‌ كه‌ كمك‌ زیادی‌ به‌ ارسال‌ و تهیه‌ خبر كرده‌ است‌ اما تا حدودی‌ از نفوذ آنها كاسته‌. ارسال‌اخبار از جنگ‌ خلیج‌ فارس‌ تا به‌ امروز شكل‌ جدیدی‌ به‌ خود گرفته‌، تا پیش‌ از فرود نخستین‌ موشك‌و آغاز جنگ‌ خلیج‌ فارس‌ كه‌ میلیون‌ها نفر از تلویزیون‌ شاهد آن‌ بودند كسی‌ به‌ خوبی‌ جنگ‌ رااحساس‌ نكرده‌ بود چرا كه‌ اكثرٹ از طریق‌ تلكس‌ خبرگزاری‌ها اخبار به‌ روزنامه‌ها و یا رسانه‌های‌دیگر ارسال‌ می‌شد و پس‌ از آن‌ مردم‌ در جریان‌ وقایع‌ قرار می‌گرفتند.
بدین‌ ترتیب‌ شبكه‌های‌ خبری‌ “سی‌.ان‌.ان‌” و یا “بی‌.بی‌.سی‌” تأثیر بیشتری‌ بر مردم‌ دارند. از طرفی‌ایجاد سایت‌های‌ مختلف‌ توسط خبرگزاری‌ها در اینترنت‌ و دسترسی‌ در هر زمان‌ به‌ اطلاعات‌ این‌سازمان‌های‌ خبری‌، نقش‌ آنها را دگرگون‌ ساخته‌ است‌. تا پیش‌ از دو دهه‌ اخیر اخبار خبرگزاری‌ها به‌عنوان‌ منابعی‌ موثق‌ و مهم‌ از طریق‌ تلكس‌ به‌ روزنامه‌ها و ایستگاه‌های‌ رادیویی‌ و تلویزیونی‌ ارسال‌می‌شد و در این‌ مراكز نیز گزینش‌ مجددی‌ برای‌ ارائه‌ به‌ مردم‌ اعمال‌ می‌گردید اما امروز دیگر چنین‌صافی‌هایی‌ وجود ندارد و هر كس‌ كه‌ یك‌ دستگاه‌ كامپیوتر داشته‌ باشد با اتصال‌ به‌ شبكه‌ اینترنت‌می‌تواند از اطلاعات‌ ارسال‌ شده‌ توسط خبرگزاری‌ها مطلع‌ شود. از این‌رو ترویج‌ جنگ‌ و یا صلح‌ به‌راحتی‌ امكان‌پذیر است‌.
امروز اصطلاح‌ جهانی‌شدن‌ به‌ تدریج‌ در خبرگزاری‌ها نیز وارد شده‌ است‌. جهانی‌شدن‌ از سال‌۱۹۶۴ میان‌ احزاب‌ دموكرات‌ مسیحی‌ در اروپا و در مناطق‌ مختلف‌ امریكای‌ لاتین‌ مورد بررسی‌ قرارگرفت‌. اما جنگ‌ سرد و رشد جنبش‌های‌ استقلال‌ طلبانه‌ موجب‌ شد تا خبرگزاری‌ها نظر خود را به‌مشكلات‌ مقدماتی‌ بر سر راه‌ توسعه‌ این‌ مناطق‌ معطوف‌ كنند. بتدریج‌ توجه‌ بیشتری‌ به‌ اشاعه‌ وترویج‌ جریان‌ اطلاعات‌ به‌ شكل‌ افقی‌ جنوب‌ ـ جنوب‌ كردند. آنها به‌ تشویق‌ كشورهای‌ جنوب‌ و تازه‌استقلال‌ یافته‌ به‌ سمت‌ توسعه‌ سیاسی‌، اقتصادی‌، اجتماعی‌ و حتی‌ در سطوح‌ دیگر پرداختند. در پی‌این‌ نفوذ و فشارهای‌ سیاسی‌ بود كه‌ خبرگزاری‌ اینترپرس‌ با كمك‌ گروه‌ غیرمتعهدها در جهت‌ نظم‌نوین‌ بین‌المللی‌ اطلاعات‌ تشكیل‌ شد و به‌ سرعت‌ در امریكای‌ لاتین‌، حوزه‌ كارائیب‌، افریقا، آسیا وخاورمیانه‌ گسترش‌ یافت‌. “از دیدگاه‌ این‌ خبرگزاری‌ جهانی‌ شدن‌ جایگزین‌ برخوردهای‌ شرق‌ وغرب‌ و شمال‌ و جنوب‌ در دوره‌ پس‌ از جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ شده‌ است‌.۳۷
در واقع‌ شكل‌ جدیدی‌ از نفوذ و اعمال‌ قدرت‌ سیاسی‌ بر برخی‌ از كشورهای‌ جهان‌ از طریق‌جهانی‌شدن‌ شكل‌ می‌گیرد.
اما تا كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ سرمایه‌ كافی‌، نحوه‌ استفاده‌ از فن‌آوری‌های‌ جدید و نیروهای‌ آگاه‌نداشته‌ باشند. همچنان‌ برای‌ كسب‌ اخبار و اطلاعات‌ متكی‌ به‌ رسانه‌های‌ خبری‌ دیگر به‌ ویژه‌غرب‌اند.

گیتا علی آبادی
پی‌نویس‌ها
۱. ال‌ هستر. بنگاه‌های‌ خبر فروشی‌ بین‌المللی‌ چگونه‌ شكل‌ گرفتند؟ مترجم‌ رضا غالبی‌. مجله‌ سروش‌. سال‌ ششم‌، ش‌ ۲۴۸، ۶مرداد ۱۳۶۳، ص‌ ۲۵.
۲. همان‌ منبع‌. ص‌ ۲۵.
۳. Boyd-Barrett, Oliver and Tehri Rantanen. "The Globalization of News". London. Sage
Publication, ۱۹۹۸. p. ۷.
۴. Ibid. p. ۷.
۵. Ibid. p. ۷.
۶. Ibid. p. ۹.
۷. مك‌ براید، شن‌. یك‌ جهان‌ و چندین‌ صدا، ارتباط در جامعه‌ امروز و فردا. ترجمه‌ ایرج‌ پاد. تهران‌، سروش‌، ۱۳۵۷، ص‌ ۸۶.
۸. Sharkey, Jacqueline E. "War, Censorshp and the First Amendment". Media Studies Journal.
Vol. ۱. Summer ۲۰۰۱. p. ۲۰.
۹. Ibid. p. ۲۰
۱۰. فونر، فیلیپ‌ اس‌. تولد امپریالیسم‌، تاریخ‌ جنگ‌ كوبا، اسپانیا، امریكا. ترجمه‌ نظام‌الدین‌ سلیمانی‌، تهران‌، انتشارات‌ چاپ‌پخش‌. تابستان‌ ۶۲، جلد دوم‌، صص‌ ۶۹ـ۷۰.
۱۱. همان‌ منبع‌. جلد سوم‌. ص‌ ۲۷.
۱۲. همان‌ منبع‌. ص‌ ۳۲.
۱۳. Sharkey, Jacqueline E. "War, Censorship and the First Amendment". Media Studies
Journal. Vol. ۱. Summer, ۲۰۰۱. p. ۲۱.
۱۴. Ibid. p. ۲۲.
۱۵. Ibid. p. ۲۳.
۱۶. Ibid. p. ۲۳.
۱۷. Ibid. p. ۲۴.
۱۸. Chang Tsan-Kuo and Jae-Won Lee. "Factors Afectional Gatekeepers Selecition of
Foreigen News: A National Survey of News Pappers Editors". Journalism Quaterly. Vol. ۶۹.
No. ۳. Fall ۱۹۹۲. p. ۵۵۶.
۱۹. Ellul, Jacques, Propaganda. (New York: Alfred A.Knopf ۱۹۶۵) p. ۲۴.
۲۰. Schulze Schneider, Ingrid. "News Agencies as Tools of Political Power: The DNB
(Deutsches Nachrichten Buro) under the Nazi Regime". Madrid ۱۹۹۱. Fac. De ciencias de la
information. p.۱.
۲۱. Ibid. pp. ۳-۴.
۲۲. Ibid. p. ۵.
۲۳. Ibid. pp. ۸-۹.
۲۴. Ibid. p. ۱۱.
۲۵. Ibid. p. ۱۳.
۲۶. Pinch, Edward T. "The flow of News: An assessment of the Non-Aligned News Agencies
pool". Journal of Communication. Autumn ۱۹۷۸. Vol. ۲۸. No. ۴. pp. ۱۶۳-۱۷۱.
۲۷. Bell, Alle. "Telling it like it isn&#۰۳۹;t: Inaccuracy in Editing International News". Gazette ۱۹۸۳.
Vol. ۳۱. p. ۱۸۵-۲۰۳.
۲۸. Mindich, David T.Z. "September ۱۱ and it&#۰۳۹;s Challenge to Journalism Criticism".
Journalism, Theory, Practice and Criticism. Vol. ۳. No. ۱. April ۲۰۰۲. ppp. ۲۲-۲۳.
۲۹. Fawcett, Liz. "Why Peace Journalism Isn&#۰۳۹;t News". Journalism Studies. Vol. ۳. No. ۲. May
۲۰۰۲. p. ۲۱۳.
۳۰. Hawkins, Virgil, "The Other side of the CNN Factor: The Media and Conflict:. Journalism
Studies. Vol. ۳.No. ۲. May ۲۰۰۲. p. ۲۲۹.
۳۱. Ibid. p. ۲۲۹.
۳۲. McChesney, Robert W. "The US News Media and World War III". Journalism, Theory,
Practice and Criticism. Vol. ۳. No. ۱. April ۲۰۰۲. p. ۱۵.
۳۳. McLaughlin, Greg. "rules of Engagement: Television Journalism and NATO&#۰۳۹;S "Faith in
Bombing" during the Kosovo Crisis ۱۹۹۹". Journalism Studies. Vol. ۳. No. ۲. May ۲۰۰۲. PP.
۲۵۹.
۳۴. Asok, Mitra. "Information Imbalance in Asia". Asian Mass Communication research and
information centre. ۱۹۷۵. p. ۳.
۳۵. Boyd-Barrett, Oliver. "Global News Agencies". The Globalization of News. London. Sage.
۱۹۹۸. p. ۳۱.
۳۶. شعارغفاری‌، پیروز. تبلیغ‌ سفید و سیاه‌ و خاكستری‌. رسانه‌، ویژه‌نامه‌ آموزشی‌، ش‌ ۱، تهران‌، ۱۳۷۳، ص‌ ۴۰.
۳۷. Giffard, C.Anthony. "Alternative News agencies". The Globalization of News. London.
Sage. ۱۹۹۸. p. ۱۹۱

منبع : مرکز پژوهشهای ارتباطات