اسرار شهر مورچگان

در ادبیات اروپایی از زمان "ازوپس" حکیم و متفکر معروف تا زمان "لافونتن"مورچه موردنکوهش قرار گرفته است و او را جانوری کوته نظر و بخیل و خودخواه دانسته اند. بر عکس حشره دیگر موسوم به "سیگال"راکه یکی از حشرات بالدار است و در فصل تابستان صدای یکنواخت او مقارن ظهر شنیده میشود موردتحسین قرار داده اند. در افسانه های لافونتن مورچه مظهر بخل و امساک و سیگال مظهر سخاوت و بخشش شناخته شده است.
اما مطالعات مورچه شناسان بزرگ ما نشان داد که این شهرت صحیح نیست این حشره یکی از نجیبترین
بااهمیت ترین-نوع پرست ترین-سخی ترین فداکارترین جانورانی است که در کره خاکی زندگی می کنند.
در زندگی نوع بشر نجابت و همت و نوع پرستی و سخاوت و... از عضو مخصوصی که طبیعت به ما داده و همانا نخاع است سر چشمه می گیرد. در زندگی این حشره نیز تمام صفات نیکو معلول عضو مخصوصی است که طبیعت به او داده است. عضو مزبور عبارتست از یک کیسه یا خیک بزرگ که در مدخل شکم واقع شده و میتوان ان را کیسه یا مشک اجتماعی نام نهاد.
این کیسه که محل ذخیره غذا میباشد ونباید ان را با مشک مورچه اشتباه کرد در زندگی این حشره ( از نظر اخلاقی و معنوی )اثر بزرگی دارد و میتوان گفت که تمام صفات (بلکه رسوم و مقررات) مورچه از این عضو ناشی میشود.
معلوم نبود که اگر این عضونبود مورچه میتوانست به وضعی که امروز زندگی میکند حیات خود را ادامه دهد
چون طبیعت به قدری نیرومند است و طوری با وسایل کوچک اثار بزرگ و عجیب به وجود می اورد که حتی ممکن بود مورچه بدون این عضو حیوانی باهوش و نوع پرست باشد.ولی امروز این عضو در زندگی مورچه اثر بسیار دارد و به همین جهت قبل از اینکه شروع به مطالعه در زندگی مورچه بنماییم باید این عضو را مورد مطالعه قرار دهیم.
این کیسه یا خیک بطوریکه مشاهده شد شکم ومعده مورچه نیست چون وسایل هضم غذا را ندارد و غذاهاییکه در این کیسه جمع میشود عیب نمیکند و فقط محل تجمع اذوقه است.
غذاهاییکه در این کیسه جمع میشود مایع است زیرامورچه با وجود شاخکهای نیرومند که بدان وسیله میتواند غذا را قطعه قطعه کند دندان ندارد و به واسطه فقدان دندان قادر نیست که غذا را بجود و ناچار است که به غذای مایع اکتفا کند.
● مورچه های گوشت خوار وتهاجم انها
خطرناکترین انواع مورچه ها مورچه سواری افریقا است.منظور این است که خطرناکترین انواع مورچه
(به معنای واقعی مورچه)که شهر میسازند و زندگی اجتماعی دارند و میتوان انها را مورچه نامید
مورچه سواری میباشد.
ولی از انها مخوفتر مورچه های دیگری است که از بس رعب انگیز هستند نمیتوان نام مورچه را بر انها گذاشت بلکه باید انها را بلای طبیعت نامید. این مورچه ها به قدری خوفناک اند که نه فقط مورچه ها از انها فرار میکنند بلکه خرگوشها و پرندگان و حتی سوسمارها و مارها از انها فرار میکنند.مناطق زندگی این مورچه ها در افریقای جنوبی و گویان و مکزیک و برزیل است وانواع انها را علمای مورچه شناس به نام "دوری لینی" "جی تی نی لپتانی" "لی نی" و... می خوانند.
این مورچه گان در زندگی مورچه های دیگر به منزله طوفان و گردباد در زندگی ما میباشند. وقتی که سپاه این مورچه که گوشت خوار است به حرکت در امد هیچ چیز را در معبر خود باقی نمی گذارد. حرفه اصلی این مورچه ها چپاول است. بر خلاف مورچگان معمولی هرگز شهر نمیسازند و پیوسته صحرا گرد هستند . همواره تخمها و کرمهای خود را از این منزل به منزل دیگر منتقل میکنند.
سرعت حرکت این مورچه به قدری زیاد است که با سرعت حرکت یک اسب که با قدمهای یورتمه دوندگی کند برابری می نمایدو به همین جهتدر موقع چپاول دسته های اکتشاف انها ده کیلومتر و پانزده کیلومتر و گاهی زیادتر پیشاپیش سپاه حرکت میکنند. این مورچه با اینکه به کلی نا بینا است در موقع حمله حتی انسانها را هم وادار به فرار مینماید تا چه رسد به حشرات و جانوران کوچک که بطور حتم اگر فرار نکنند معدوم خواهند گردید.
سپاهیان این مورچه (و همگی سپاهی هستند) به نظم و ترتیب کامل در صحرا حرکت می کنند. گاهی در صد ستون به موازات یکدیگر حرکت مینمایند و افسران انها (مورچه های درنده گوشت خوار دارای افسر هستند) در طرفین این ستونها قرار می گیرند و به واسطه جثه بزرگی که دارند به خوبی از سایرین تشخیص داده میشوند
هر وقت که سپاه این مورچه برای چپاول به حرکت در می ایند دست کم چندین میلیون است و ساکنان روستاهای افریقای جنوبی و برزیل از پرواز دسته جمعی پرندگان و فرار خزندگان و جانوران کوچک پیش بینی میکنند که مورچه درنده جلو می اید. یگانه وسیله برای جلوگیری از تهاجم این مورچه ان است که در اطراف قریه و یا خانه روستایی اتش بیفروزند به طوری که یک حلقه از اتش بین مورچگان و خانه روستایی و یا قریه وجود داشته باشد و گرنه حتی خندق های اب هم مانع از حمله این مورچه نخواهد شد زیرا این مورچه درنده و نابینا از اب هم به طوری که خواهیم دید میگذرد.
هر جانوری که قدرت حرکت نداشته باشد اعم از پرنده و پستاندار و خزنده در ظرف مدت قلیلی توسط این مورچگان درنده قطعه قطعه میشود و جز استخوان از ان باقی نمی ماند. در شهر "تونگا" واقع در مکزیک یک یوزپلنگ که در قفس بود و نمی توانست فرار کند در یک شب به وسیله این مورچگان درنده قطعه قطعه گردید و صبح استخوان های ان باقی ماند. در روستاها و خانه های روستایی افریقای جنوبی اگر نتوانند به وسیله اتش جلوی این مورچه را بگیرند و نیز اگر نتوانند که فرار کنند و یا بیماری داشته باشند که نتوانند او را حرکت بدهند یگانه چاره اینست که پایه های تخت خواب را در وسط چهار طشت و یا چهار کاسه که پر از سرکه باشد جا بدهند و ضمنا باید مواظب باشند که سقف اتاق شکاف و بریدگی نداشته باشد زیرا مورچه ها از سقف روی بیمار خواهند افتاد. اما اگر شکاف نداشت چون نابینا هستند از دیوار دیگر پایین میایند. ولی بهترین وسیله برای احتراز از این خطر اتش افروختن و یا فرار کردن است. شاخک های انها بقدری قوی است که حتی بعد از اینکه از بدن جداشد طعمه خود را رها نمیکند. سابقا بومیان افریقای جنوبی برای بخیه زدن زخم ها از شاخک های این حشره استفاده میکردند به این طریق که مورچه ها را وا می داشتند که دو طرف زخم را گاز بگیرند و بعد سرشان را قطع می کردند و شاخک ها را بشکل بخیه در زخم ها باقی می گذاشتند و بعد از بهبودی انها را بیرون می اوردند. وقتی این مورچگان به یک روستا حمله می کنند در انجا هر چیز را که می جنبد به استثنای نباتات می خورند ولی این فایده را دارند که سایر حشرات را نیز معدوم مینمایند. طبعا حمله مورچگان درنده را نباید با حمله موریانه ها اشتباه کرد چون گاهی در مناطق جنوب افریقا موریانه ها هم به روستاها حمله می کنند.
تفاوتی که این دو نوع حمله دارد ان است که این مورچگان جانوران را می خورند و موریانه ها اشیاء چوبی را بلع می نمایند و دیگر این که حمله مورچه درنده علنی است در صورتی که حمله موریانه ها پنهانی و زیرزمینی می باشد.

برگرفته از کتاب "اسرار شهر مورچگان"
نوشته :موریس مترلینگ
ترجمه :ذبیح الله منصوری
تهیه کنندگان : زهرا غفاریان ادبی و هانیه خیرایی
مربی راهنما : سر کار خانم یاوری
دبیرستان زمزم
زمستان ۸۴

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان