اضطراب امتحان چیست و راه های مقابله با آن کدام است؟

ساراسون و دیوید سون در عالم روانشناسی اضطراب امتحان را اینگونه تعریف می كنند: «اضطراب امتحان نوعی خوداشتغالی ذهنی است كه با خود كم انگاری و تردید درباره توانایی های خود، مشخص می شود و غالبا به ارزیابی شناختی منفی، عدم تمركز حواس، واكنش های جسمانی نامطلوب و افت عملكرد تحصیلی فرد منجر می شود.
با توجه به تحقیقات انجام شده، آشفتگی معده، به هم خوردن ساعت های خواب و آرامش، تغییراتی در میل به غذا، ضعف، سرگیجه، تغییر در فشارخون، میزان نبض و ترشح هورمون های آدرنالین و نورآدرنالین در افراد دارای اضطراب امتحان و یا در ایام امتحانات و در نتیجه هنگام امتحان در افراد مستعد به اضطراب، افزایش می یابد.
همچنین در افراد دارای اضطراب امتحان در امتحانات شفاهی تپش قلب، پریدگی رنگ صورت، لكنت زبان، حركت های غیرارادی دست و پا، تغییر صدا، لرزش بدن و صدا، تغییر دمای بدن، خشكی دهان و عرق كردن بارز است. همچنین اضطراب امتحان سبب ضعف ایمنی بدن می شود و در نتیجه در ایام امتحانات عفونت دستگاه تنفس در دانشجویان و دانش آموزان افزایش می یابد.
● شیوع اضطراب امتحان:
در مورد شیوع سنی و كلاسی اضطراب امتحان باید گفت كه با زیاد شدن سن و بالا رفتن پایه تحصیلی اضطراب امتحان افزایش می یابد و به نظر می رسد اضطراب امتحان بین سنین ۱۰ تا ۱۱ سالگی شكل گرفته و ثبات پیدا می كند و تا بزرگسالی ادامه می یابد. به نظر می رسد دختران بیش از پسران اضطراب امتحان را تجربه می كنند.
در دختران، تشویق به پذیرش اضطراب و قبول آن به عنوان یك ویژگی زنانه دیده می شود و آن را ویژگی زنانه ادراك می كنند و یا به عبارتی دختران یاد می گیرند كه به هنگام اضطراب به طور منفعلانه تسلیم شوند. در حالی كه پسران در مورد پذیرش اضطراب دفاعی برخورد می كنند و آن را تهدیدی برای احساس مردانگی خود به حساب می آورند.
پسران می آموزند كه با اضطراب كنار آمده و یا آن را انكار كنند و راه هایی برای مقابله و تسلط بر آن پیدا كنند و در سبب شناسی اضطراب امتحان می توان به نقش سه عامل شخصیتی، خانوادگی و آموزشگاهی اشاره داشت.
۱) عوامل شخصیتی:
در بین این عوامل می توان به اضطراب عمومی، عزت نفس پایین، استناد درونی شكست ها، خودكفایی پایین، هوش متوسط و كم بودن انگیزه موفقیت اشاره كرد.
۲) عوامل خانوادگی:
توجه بیشتر خانواده ها به وضع درسی بدون توجه به راه و رسم توجه صحیح چه بسا همین توجه زیاد می تواند عامل ایجاد اضطراب امتحان شود. بنابراین انتظارات نامعقول و بیش از حد توان افراد، می تواند در آنان ایجاد اضطراب كند. به جز انتظارات بیش از حد والدین، الگوهای خشك و غیرقابل انعطاف پروری، تنبیه و سرزنش، عدم ارائه تشویق و تقویت و وضعیت اجتماعی و اقتصادی پایین نیز در بین عوامل خانوادگی یا اضطراب امتحان هم بستگی دارند.
۳) عوامل آموزشگاهی:
این عوامل مربوط به محیط مدرسه و دانشگاه و موقعیت امتحان است. از آن جمله: انتظارات نابجای استاد و معلم، سخت بودن امتحان، مراقبین امتحان، محدودیت زمانی در جلسه امتحان، محیط نامناسب امتحان و وجود عوامل مزاحم مثل سر و صدا، نور و تهویه نامناسب اشاره كرد؛ به نظر می رسد هنگامی كه اضطراب از حد معینی افزایش یابد عملكرد فرد كاسته می شود در حالی كه اضطراب خفیف یا مقطعی ممكن است سبب افزایش كار و فعالیت شود.
● روش های درمانی برای كاهش اضطراب امتحان:
معمولا عمده شیوه هایی كه در سال های اخیر در مورد درمان اضطراب به كار برده شده است، شیوه های شناختی رفتاری است. از بین تكنیك های شناختی و رفتاری كه برای كاهش اضطراب امتحان استفاده شده است، می توان به موارد زیر اشاره كرد: تن آرامی، حساسیت زدایی منظم، ایمن سازی در مقابل استرس، آموزش مهارت های مطالعه، مقابله با باورهای غیرعقلانی و غیرمنطقی.

نجمه پهلوانیان
كارشناس آموزش دوره ابتدایی

منبع : روزنامه جوان