پوست دست، فدای شستن ظرف!

از علل ایجاد اگزمای دست چه می دانیم ؟
یكی از شایع‌ترین بیماری‌های خانمها اگزما (درماتیت) دست است و به جرات می‌توان گفت كمتر خانمی است كه مبتلا به این عارضه نباشد. این بیماری معمولا در اثر تماس پوست با برخی مواد رخ می‌دهد كه در این حالت بدان «اگزمای تماسی دست» اطلاق می‌شود. اگزمای تماسی دست به دو دسته كلی تقسیم می‌شود.
الف – اگزمای تماسی دست از نوع آلرژیك (حساسیتی):
در این حالت، پوست نسبت به مواد خاصی حساسیت دارد. تماس با این مواد باعث ظهور سلولهای مخصوصی در پوست می‌شود. این سلولها یكسری ملكول‌های تحریك كننده بافتی ترشح می‌كنند و به دنبال آن قرمزی، خارش و پوسته ریزی ظاهر می شود. بیمار پوستش را می‌خاراند و با این كار عفونت هم به اگزما اضافه می‌شود و در نهایت پوست دست، خشك ، خشن ، ضخیم (مثل چرم) و دارای پوسته و تركهای دردناك می شود. تخمین زده شده ۲ درصد افراد جامعه دارای این نوع اگزمای تماسی هستند. به طور كلی هر ماده ای می تواند باعث بروز حساست تماسی در دست شود ولی از همه شایع‌تر برخی از فلزات مثل نیكل و كروم، مواد آرایشی، برخی از گیاهان مثل پیچك سمی، مواد پلاستیكی و گاهی داروهای موضعی مثل كرم نئومایسین است. نیكل و كروم در پوشش بسیاری از وسایل فلزی روزمره مثل جواهرات بدلی، زیورآلات، ساعت، وسایل آشپزخانه و تعداد بیشماری لوازم دیگر وجود دارد و با این حساب متوجه می شوید كه پرهیز از تماس با این فلزات چقدر مشكل است. سایر عوامل ذكر شده نیز به وفور در زندگی ما وجود دارد. لذا اجتناب از آنها خیلی مشكل و در حقیقت غیرممكن است. به این دلیل در تشخیص این نوع اگزمای تماسی دست باید نهایت احتیاط از جانب پزشك به عمل آید و حتما تشخیص با آزمایش‌های دقیق آزمایشگاهی (در حد امكان) تایید شود، زیرا این تشخیص دردسرهای زیادی را برای بیمار به وجود می‌آورد و استرس‌های فراوانی را به او وارد می‌كند. به هر حال مهمترین قسمت درمان، پرهیز ( تا حد امكان كامل) از ماده حساسیت زاست و اگر این مطلب خود رعایت شود، نه تنها نیاز به درمان دارویی بسیار كاهش می‌یابد، بلكه گاهی بدون درمان دارویی هم فرد خود به خود بهبود می‌یابد.
ب – اگزمای تماسی دست از نوع تحریكی:
در این حالت ماده مسوول باعث تحریك و آزار پوست و ایجاد اختلال و تخریب در ساختمان پوست می‌شود. این نوع، شایع‌ترین علت اگزمای دست خانمها را تشكیل می‌دهد. موادی كه بیشتر مسوول بروز این حالت هستند، عبارتند از شوینده‌ها و دترژانت‌ها (مثل وایتكس و غیره )، مواد آرایشی، فرآورده‌های نفتی، سیمان، اسیدها و مواد قلیایی.
شایان ذكر است كه هر كس به مدت طولانی و زیاد با آب و مواد پاك كننده سرو كار داشته باشد، خواه ناخواه مبتلا به این عارضه می‌شود؛ لذا بروز آن در آشپزها، خانمهای خانه‌دار، مادرانی كه بچه كوچك دارند (به دلیلی تعویض كهنه) و شغلهای خدماتی دور از انتظار نیست، مگر این كه مراقبت و محافظت دقیق و مرتب از پوست به عمل آید. در اینجا هم اصل كلی درمان، پرهیز از تماس مستقیم با مواد تحریك كننده است.
توصیه‌های كلی به خانمهای خانه‌دار
۱- سعی كنید در طول روز حداكثر ۳ بار دستهایتان به طور مستقیم با آب و صابون تماس داشته باشد. انجام این كار در ابتدا مشكل است (بخصوص برای خانمهای ایرانی كه اكثرا تا حدی وسواس شستن دارند) ولی با كمی تمرین و ظرف مدت كوتاهی این مساله جا می‌افتد و به طور مثال می‌توانید طوری تنظیم كنید كه فقط هر بار وضو گرفتن، دست با آب تماس مستقیم داشته باشد ( درضمن، آب ولرم بهتر است).
۲- از آنجایی كه پوست افراد اگزمایی معمولان خشك است، استفاده مرتب از كرم خیلی خوب است و توصیه می‌شود. در مورد نوع و مارك كرم مصرفی حتما با متخصص پوست مشورت كنید و هیچ‌گاه سرخود آن را از داروخانه نخرید. علت این است كه شما می‌خواهید این كرم را روزانه مصرف كنید و اگر آن كرم به هر دلیل مناسب پوست شما نباشد، بسیار مضر بوده و چه بسا مشكل دستتان را بدتر كند.
۳- ارتباط خوردن مواد غذایی مختلف با اگزمای تماسی دست دقیقا مشخص نیست. اگر فكر می‌كنید رابطه‌ای بین بیماری شما و ماده غذایی خاصی وجود دارد، بهتر است حداقل برای ۳ ماه آن ماده غذایی خاص را از رژیم خود حذف و نتیجه را بررسی كنید. البته گفتنی است كه گاهی تماس دست با آن ماده غذایی هنگام خوردن موجب بروز اگزما می‌شود، یعنی ورود آنها به دستگاه گوارشی نقشی در ایجاد بیماری ندارد.
۴- داشتن آرامش فكری و پرهیز از استرس در كلیه مراحل زندگی و برای هر كس (بیمار یا سالم ) بسیار مفید است.
۵- از مصرف بیش از اندازه مواد آرایشی، عطریات، اسپر‌ی‌های خوشبود كننده و سیگار حتی‌الامكان پرهیز كنید.
۶- برای كارهای منزل حتما از دستكش استفاده كنید. دستكش، پوشش محافظتی است كه پوست گرانبهای دست شما را از گزند مواد آسیب رسان خارجی حفظ می‌كند. دیده شده است كه خانمهای خانه‌دار برای وسایل آشپزخانه و منزل، كاور (پوشش پلاستیكی) تهیه كرده و آنها را با دقت می پوشانند، ولی در مورد پوست ارزشمند خود كه هدیه خداوند بوده و جانشین ندارد. اهمال می‌كنند و بهانه می‌گیرند كه با دستكش نمی توان كارهای منزل را انجام داد یا ظرفها خوب تمیز نمی‌شوند؛ ولی این بهانه‌ها حتی اگر صحیح هم باشند، هیچ فایده‌ای به حال فرد ندارد. اگر دستكش به طور منظم و مرتب استفاده نشود، دیر یا زود پوست خراب می‌شود و هیچ وقت به حال اول (حتی با درمان) برنمی‌گردد. پس تا دیر نشده به فكر باشید.
۷- صابون مورد مصرف باید ملایم، خنثی یا چرب باشد. یك اشتباه رایج این است كه فرد فكر می‌كند چون صابون را پزشك تجویز كرده است ، لذا حتما باید در هر بار شستن دست صابون هم استفاده شود. این فكر بسیار غلط است، زیرا حتی در مورد صابون طبی هم هر چقدر كمتر دست با آن تماس داشته باشد بهتر است و فقط وقتی كه واقعا صابون لازم است باید از صابون استفاده شود. در حمام هم بهتر است از همین صابون‌ها استفاده شود.
دكتر علی وفایی (متخصص پوست)

منبع : بنياد انديشه اسلامي