یوسف گمگشته باز آید به‌کنعان غم مخور‌

هرروز با گسترش روز افزون زندگی شهری و مناسبات پیدا وپنهان آن- مرگ و زندگی، آرمان های بلند پروازانه ‌عمق یافتن تناقض ها و گذر از دغدغه‌های خوراک،پوشاک، مسکن- گویی زیستن با مشکلات پیچیده تری در ‌آمیخته است که حرف زدن از آنها همواره به سادگی ممکن نخواهد بود."کنعان"فیلمی در مورد ناگفتنی هاست، این ‌فیلم نمونه سکوت یک انسان در عدم توانایی گفتن از نوعی خلاء مکان مند همچون بیابانی وسیع درخواست خویش ‌است، چیزی که در سراسر کار همواره بیننده را احاطه می کند،هجوم پرسش های پی در پی است که حول روابط و ‌رفتار بــازیـگــران تـنـیــده شــده اســت.چـیــزی کــه بــه درایــت نویسندگان "کنعان "باز می گردد، شاید از توجه به این نکته ‌اساسی ناشی می شود که وقتی ببیننده در هر شرایطی با جمله "همه چیز مرتب است" برخورد می کند، میل شدیدی ‌به یافتن و تولید نوعی بحران در آنها افزایش می یابد با این توضیح که برخورد با ایده آل ها (در فیلم یک زندگی ‌مرفه ) همواره میل به نفوذ و رخنه در حفره و لایه های زیرین تولید شده در این سطح است که آن را تشدید می ‌کند به همین دلیل است که اولین صحنه "کنعان"با یک بحران موقت آغاز می شود.
مـانـی حـقـیقی و اصغر فرهادی ‌هرچند در دومین همکاری نگارشی خود پس از "چهارشنبه سوری" و مانند آن فیلم ،بحران در زندگی یک زوج ‌را بسط داده اند ولی نتوانسته اند آن بخش از زندگی و روابط شناسنامه دار ایرانی را وارد فیلم خود کنند و به همین ‌دلیل است که "کنعان"به مربعی پیچیده از روابط دو زوج بدل شده که در بسیاری از زوایای آن ابهام حاکم اسـت.مـانـی ‌حـقـیـقـی بـا سـابـقـه نگارش فیلمنامه و کارگردانی و نویسندگی فیلم های" آبادان"و "کارگران مشغول کارند" در ‌جدیدترین فیلم خود، انتظاراتی پنهان و خاص ایجاد می کند؛ انتظار پرداختن به زوایا و جزئیاتی از روابط آدم های ‌معاصر و طرح دغدغه های درونی افرادی به ظاهر عادی که در درون خود جمعی از تناقض ها را یدک می‌کشند، اما ‌به هر حال بزرگترین اشتباه در برخورد با کنعان این است که فیلم را ملودرام به حساب بیاوریم وتوقع ویژگی ‌های سبکی از آن داشته باشیم(ملودرام قبل از این که عنوان ژانری باشد،یک مفهوم سبکی گرایشی در درام ‌است)، کنعان به سیاق درام های مدرن دهه شصت میلادی، یک درام مدرن است و به شیوه همان درام ها بیشتر ازآنکه توجه خود را به داستان معطوف کند به شخصیت ها و موقعیت پیرامون آن ها می پردازد.این حرف به این معنا ‌نیست که کنعان موضوع ندارد بلکه داستان فیلم چیزی است که از دل روابط و کنش های بین آدم ها خود را نشان می‌دهد.
در فیلم از داستان گویی به شیوه سه پرده‌ها خبری نیست و می شود گفت که کل کنعان یک موقعیت است. درام ‌مدرن "کنعان "از طرف دیگر داستان های پست مدرن آمریکایی را تنها روایت می کند،بدون هیچ نوع موضع ‌گیری،شفقت،دلسوزی یا سنگدلی نسبت به شخصیت ها وروابط بین آن ها. با این دید است که می توان به تحلیل ‌درستی از یکی مهم ترین موقعیت های فیلم ،یعنی رابطه سه نفره مرتضی ، مینا و علی رسید. در " کنعان"نوعی سلیقه و زیبا شناسی وجود دارد که باعث می شود فیلم در مقایسه با دیگر تولیدات سـیـنمایی ایران ‌بسیارخاص و متفاوت جلوه کند . هرفیلمی برای خود سکانس ها و صحنه های معروفی دارد که از روی آن ها سال ‌ها بعد آن فیلم به یاد آورده می شود، یکی از مهم ترین ثمره های فیلم کنعان برای سینمای ایران ، صحنه ای است که نشان ‌می‌دهد، خلاقیت به خرج دادن در دل مـحـدودیـت چـه نـتـایـج درخـشـانـی مـی تـواند داشته باشد.جایی که مینا بعد از دعوا با ‌آذر به مرتضی پناه می‌آورد،خیلی تلخ است که هیچ کس به این صحنه زیبا در آن تاریکی پر دریغ و البته باشکوه ‌اشاره نمی‌کند، سکانسی که برآمده از "فقدان "است و جادوی سینما را از مرز "نمایش"و"نمودن فراتر می برد. می ‌توان گفت ،کنعان از آن دسته فیلم هایی است که تماشاگر می خواهد و نه تماشاچی.فیلمی که نشانمان می دهد ‌چگونه می شود با همه سختی ها، فیلمی ‌هوشمندانه ساخت و از کلیشه دوری جست و منظری تازه به روایت گشود.
کنعان مانی حقیقی آغازی است برای ‌فصل تازه ای از سینمای ایران درهماهنگی غبطه برانگیز میزانسن و روایت ،در گـزیـنـش بـکـر، ناگزیری های ‌اجتماع این روزگار ،دروالایش اقتباس ادبی وبرگردان درست دستمایه های داستان مکتوب به نمایه های تصویری ‌موجز و در چینش شهر بی حوصله چاقوبه عصب در چارچوبی کمینه گرا. شاید این فیلم به مانند "فریاد"و "شب ‌های کابیریا"در عین اینکه یک فیلم مدرن است گا ه ایده های درخشانی هم نسبت به جامعه پیرامون خود دارد و ‌صـدهـا بـار از فـیـلم هایی که داعیه اجتماعی بودن دارند،اجتماعی تر است . چیزی که در نام اثر نیز تجلی می یابد و از همین بی چون و چرایی خبر می دهد. نام یــک مـکــان، یــک مـکــان ‌بــرای بـازگشـت،یـک مکـان موعود،یک مکان مقدس، یک مکان... ‌

منبع : روزنامه آفتاب‌یزد