زنان هم پیمان های توسعه پایدار - ایران

توسعه پایدار بنا به تعریفی که در گزارش کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه آمده عبارت است از " توسعه ای که نیازهای نسل حاضر را برآورده کند، بی آنکه بر توان نسل های آینده برای برآورده ساختن نیازهایشان لطمه وارد سازد. فعالیت برای توسعه پایدار معنایی بسیار فراتر از دست نخورده گذاشتن منابع مادی در آمد زا یافته است در توسعه نه فقط منابع مادی بلکه منابع انسانی نیز باید نگهداری شود. فعالیت برای توسعه پایدار را نمی توان با عرصه های مرتبط با آن به ویژه امنیت ملی و بین المللی، حقوق بشر، اعمال انسان دوستانه و ... جدا کرد.
توسعه پایدار به دست مردم و با مشارکت آنان به وجود می آید. موازین بین المللی نیز مشارکت مردمی را از اصول توسعه پایدار دانسته و این مشارکت در تمام مراحل توسعه اعم از اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیکی و سیاسی برای تضمین پایداری ضروری است. بی صلح ماندگار، از توسعه پایدار نیز نشانی نخواهد بود، بدون امنیت نمی توان برای توسعه پایدار برنامه ریزی کرد. توسعه پایدار یعنی توسعه ای درونزا برای برکندن ریشه های محرومیت و تنگدستی.
صلح و محیط زیست که در رسیدن به توسعه پایدار نقش اساسی دارند، به همه و یکایک افراد مربوط می شود و فهماندن آن به کسانی که به اسم مردم تصمیم می گیرند، همه و همه هنگامی امکان پذیر است که در پرتو آموزش از گهواره تا گور برای همگان، هر شخص از توانایی تصمیم گیری مستقل و آزاد برخوردار باشد.
جامعه انسانی به مرحله ای از گذار تاریخی خود گام نهاده است که در تعارض میان فعالیت های انسانی و محدودیت های زیست محیطی نشان دارد. بنابراین جامعه انسانی باید الگوی نوینی از توسعه را که بر مفهوم تداوم پذیری منطبق باشد شکل دهد و قواعد اخلاقی متناسب با این توسعه را تبیین می کند. جامعه انسانی راهی جز خلق شیوه های نوین تولید و مصرف ندارد،
آدمی باید دریابد که نمی تواند ارباب عالم باشد و بر طبیعت سیطره یابد، بلکه صرفا میهمان یا پشتکار با محیط زیست است و از رهگذر آموزش است که انسان باید یادبگیرد شریک و کمک محیط زیست باشد. در دنیای کنونی که از بین بردن حقوق محیط زیست بسیار گسترده در حال انجام است، فرهنگ سازی حمایت و حفاظت از آن بر پایه و اصول توسعه پایدار بسیار مهم و ضروری است. اندیشه ما بر این است که زنان مهم ترین نقش را در رسیدن به این اهداف دارند چرا که زنان دارای هفت وظیفه اساسی هستند که هر یک از آنها از زاویه مشخصی در راستای توسعه پایدار نقش دارد:
خودشکوفایی فردی، اجتماعی، اشتغالی، خویشاوندی، خانه داری، همسری، مادری
● ارکان توسعه پایدار
انسان، اجتماع و محیط زیست به عنوان ارکان اصلی در فرآیند توسعه پایدار حضور داشته و در ارتباط با یکدیگر قرار دارند.
• انسان
انسان به عنوان رکن اصلی فرایند توسعه ضمن برخورداری از توانمندی عظیم در تفکر و خلاقیت دارای کرامت ویژه ای در ادیان نیز هست. خواسته ها و نیازهای انسانی باید در فرایند توسعه پایدار پاسخ داده شود. رفع نگرانی ها و دغدغه های انسانی از پایه های اولیه رفع ناپایداری و ایجاد زمینه توسعه پایدار است. زنان به دلایل مختلف از جمله آسیب پذیری زیاد نسبت به ناپایداری ها نقش حساسی در نهادینه کردن فرهنگ و ایجاد ثبات توسعه پایدار خواهند داشت.
• جامعه
جامعه به عنوان رکن دیگر توسعه در ارتباط تنگاتنگ با انسان می باشد. در طول تاریخ نقش های متفاوتی در مورد جامعه وجود داشته است. شاید مهمترین و اصلی ترین جوامعی که ایجاد کننده توسعه پایدارند، سازمان های غیردولتی موجود در هر جامعه اند. این سازمان ها چون به صورت داوطلبانه به وجود آمده و اداره می شوند و از دل مردم و درون مردم برخاسته اند، نقش مهم و راهبردی در توسعه پایدار خواهند داشت. به عبارت دیگر سازمان های غیردولتی که جایگاه مشارکت علمی و اصولی در جهان هستند، می توانند جهان را به سمت توسعه پایدار رهنمون سازند.
• محیط زیست
یکی دیگر از ارکان این توسعه، محیط زیست است. توسعه پایدار، توسعه در همه زمینه ها بر پایه حفظ منابع طبیعی و محیط زیست است. به عبارت دیگر یکی از ابعاد مهم توسعه پایدار یک پارچه سازی ابعاد مختلف توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بر پایه حفظ محیط زیست است.
● توسعه پایدار و محیط زیست
به منظور حل مشکلات متعددی در محیط زیست، در اوایل دهه ۷۰ شورای اقتصادی- اجتماعی سازمان ملل متحد با عنوان این مطلب که سلامت محیط زیست در گرو توسعه پایدار سالم می باشد بر محل تلاقی محیط زیست و توسعه پایدار توجه و تأکید نمود. اجلاس فونکس ۱۹۷۱ و اجلاس استکهلم در ۱۹۷۲ منجر به توجه ویژه ای به موضوع توسعه پایدارشدند. در گزارش "برانت لند" توسعه پایدار محور مناظره در باره محیط زیست شد و نهایتا در اجلاس جهانی زمین در ریو دو ژانیرو در سال ۱۹۹۲ و بیانه ریو و دستور کار ۲۱ محیط زیست و توسعه پایدار به عنوان یک سیستم یکپارچه مورد توجه قرار گرفت. در این بیانیه آمده است حفاظت از محیط زیست بخش جدانشدنی توسعه پایدار است و نمی توان جداگانه آنها را مورد بررسی قرار داد. این دیدگاه به این امر تکیه دارد که توسعه پایدار و محیط زیست مکمل و در دراز مدت تقویت کننده یکدیگرند. از آنجا که حفاظت از محیط زیست تداعی کننده حفاظت از منابع طبیعی آن است با دقت در معنای کلمه منبع به عنوان "سرچشمه، اصل، منشأ" می توان حفاظت از منابع طبیعی را به معنای حفاظت از اصولی که در محیط طبیعی وجود دارند نیز تعبیر نمود.
بنابراین یکی از اصول حرکت به سوی توسعه پایدار توجه خاص به محیط زیست است. جامعه اگر خواهان توسعه ای پایدار است باید اولاً شناخت کامل از محیط زیست و منابع طبیعی خود پیدا کند و در مرحله دوم با برنامه ریزی دقیق سعی در حفظ آن داشته باشد.
● زیست
زن در سنت نمادین بسیاری از تمدن ها نه تنها زمینی است که به گیاهان و موجودات زنده هستی می بخشد، بلکه آب نیز هست که رشد همه چیز بدان وابسته است.
در یک پروژه کشاورزی- زیست محیطی در نپال وقتی مسوولان برنامه ریزی در صدد در آمدند یک پروزه جنگل کاری روستایی را به اجرا در آورند، مستقیماً نزد روستاییان رفتند و از آنها پرسیدند که مایلند چه نوع درختی بکارند؟ پاسخ این بود: درختانی که چوب سختی دارند. بنابراین ۳۰۰۰ نهال از این نوع تهیه و کاشته شد.
این بخش از کار بسیار درست و منطقی بود. تقویت نقش مردم بومی یکی از اصول اساسی توسعه پایدار است( در فصل بیست و ششم دستور کار ۲۱ آمده است) طبق این اصل دولت ها به کمک سازمان های بین الدول باید در تشویق ومشارکت فعالانه مردم بومی و اجتماعات آنان در مدیریت منابع و استراتژی های حفاظت از آنان کوشش نمایند.
اما پس از مدتی تمام نهال ها بر اثر بی توجهی پژمرده شدند. می دانید چرا؟ چون مسوولان پروژه فقط با مردان روستایی مشورت کرده بودند. مردان در آن منطقه به چوب فقط برای ساختن میز و صندلی و کنده کاری که برایشان پول نقد تآمین می کرد، علاقه داشتند. اما بنا به سنت، کار کاشتن و آب دادن نهال ها به عهده زنان بود. زنان به درختانی که رشد کندی داشتند، علاقه مند نبودند. چون روزانه شش ساعت از وقت خود را صرف گردآوری هیزم و علوفه می کردند. آنها ترجیح می دادند گونه هایی کاشته شود که رشد سریع تری داشته باشند تا از سنگینی بار آنها بکاهد.
نقش جنسیت در محیط زیست به نقش اجتماعی مردان و زنان و قدرت ارتباط بین آنها رابطه تنگاتنگ دارد.
مردان و زنان در نیازها، منافع، دسترسی و کنترل منابع تفاوت دارند و مطابق آن نقش های متفاوتی در توسعه پایدار دارند.
● زنان محور توسعه پایدار
توسعه پایدار با مشارکت همه اقشار و افراد جامعه امکان پذیر خواهد بود. اگر مردم در کلیه مراحل توسعه اعم از برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی مشارکت داشته باشند، بهره وری به دست خواهد آمد زیرا مردم نتایج این فعالیت ها را متعلق به خود دانسته و از آن حفاظت و حمایت خواهد کرد. اما در این میان مشارکت فعال زنان در جهت نهادینه کردن فرهنگ و ضرورت ایجاد بسترهای لازم جهت نیل به توسعه پایدار امری است که جهانیان آن را پذیرفته و بر آن تأکید دارند. در واقع می توان از زنان به عنوان فرهنگ سازان توسعه پایدار نام برد. در اصل بیستم بیانه ریو آمده است:
"بانوان سهمی حیاتی در نحوه بهره برداری و توسعه زیست محیطی دارند، لذا مشارکت همه جانبه آنها برای دستیابی به توسعه پایدار ضروری است." مشارکت فعال زنان در جهت نهادینه کردن فرهنگ ضرورت ایجاد بسترهای لازم جهت نیل به توسعه پایدار امری است پذیرفته شده از طرف جهانیان و در کشورهایی که این اصل به اجرا در آمده است، با سرعت قابل توجهی به سوی توسعه پایدار در حرکت هستند.
ما اعتقاد داریم که زنان محور توسعه پایدار هستند چرا که
• هر گاه آلودگی و عدم توسعه یافتگی به وجود آید آسیب پذیرترین اقشار زنان و کودکان هستند
• بیش از نیمی از جمعیت جهان را زنان- که می توان به انها لقب نیمه پنهان ماه را داد- تشکیل داده اند، اگر در راستای توسعه پایدار از توانایی نیمی از بشریت استفاده نشود، چگونه می تواند توسعه پایدار واقعی به وجود آید.
• نزدیکی عوامل فکری –فلسفی و عقلانی زنان به منبع حیات نزدیک تر است. به این دلیل که آنها مادر هستند و باروری ایجاد می کنند. زنان ارتباط صمیمی و نزدیک تری با طبیعت و محیط زیست دارند و به آن با عاطفه و احساس بیشتری توجه می کنند.
هنگامی که به زنان به عنوان مادر توجه می شود معنای نقش آن ها در توسعه پایدار را می توان پررنگ تر احساس کرد.
در منطقه ای در جنوب هند در پروژه های توسعه پایدار چنین پیش آمده است:
در این منطقه زنان با کار در کشتزارهای چای معاش خود را تآمین می کردند. اما با ورود تکنولوژی آبیاری در تولید چای، این مردان بودند که در مورد نحوه کاربرد آن آموزش دیدند و جای زنان را گرفتند. به زودی دریافتند که کودکان منطقه دچار سوئ تغذیه شده اند. دلیل این مشکل آن بود که زنان منبع در آمد خود را از دست داده بودند و در این بخش از هندوستان، زنان مسوولیت تهیه غذا را به عهده دارند و باید با درآمد خود آن را تأمین کنند. در آمد مردان صرف چیزهای دیگری می شود.
با توجه به اهمیتی که زنان در توسعه پایدار می توانند داشته باشند، اما آسیب پذیرترین گروه تبعیض و فقر هستند. به طور مثال ۶۰ تا ۸۰ درصد مواد غذایی در اغلب کشورهای در حال توسعه توسط زنان تولید می شود و این رقم رو به افزایش است، در حالی که تنها ۵ درصد تسهیلات توسعه روستایی به زنان اختصاص دارد.
شاید بتوان علل این تبعیض را این چنین عنوان کرد:
• ساعت کار زنان بیشتر از مردان است چرا که علاوه بر بیرون، در خانه نیز کار می کنند.
• امکان پیدا کردن شغل های بهتر و پردرآمد برای آنان کمتر است. بدیهی است که مسوولیت خانه داری و مادری در این امر بی تآثیر نیست.
• امکان رسیدن آنها به قدرت سیاسی بسیار پایین است.
اکثر زنان در مسندهای سیاسی بزرگ در جهان به واسطه حضور همسر و یا پدرشان در پست های بالا به مقام های ویژه سیاسی رسیده اند.
• امکان دسترسی به آموزش در اکثر جوامع برای زنان کمتر از مردان است.
• در بسیاری از جوامع زنان بیوه با موانع بیشتری برای کاریابی و ازدواج مجدد روبه رو هستند و در نتیجه فقیر باقی می مانند.
به رغم تحولات عظیمی که زنان در سراسر جهان تجربه کرده اند، مشارکت و تآثیر آنها در جامعه به همان نسبت رعایت نشده است. مشارکت کدنی زنان و در نتیجه حضور آنان در مسائل اساسی به شدت محدود است. از این رو کمیسیون جهانی فرهنگ و توسعه به جامعه بین المللی و دولت های ملی توصیه می کند تا برای تقویت مشارکت زنان در فعالیت های انتخاباتی، تخصصی و اجرایی متعهد شوند. و ساختارهای موجود برای پشتیبانی از اشکال سازمان یافته مشارکت نهادی زنان را تقویت کنند.
جامعه ما نیز از جوامعی است که زنان و دختران آن برای مشارکت در امور با مشکلات متعددی مواجه اند.
به عوامل محدودیت مشارکت زنان در فعالیت های اجتماعی در اهواز و درصد آن توجه نمایید:
همسر و والدین ۳۰.۸۶
مسائل فردی ۵.۶۱
مسائل اقتصادی ۳.۰۹
فرهنگی-اجتماعی ۳.۷۰
فرزندان ۲.۷۶
متفرقه ۲.۴۹
نمونه موفق از چگونگی مشارکت زنان وتأثیر آن در رسیدن به اهداف توسعه پایدار
کمیسیون رودخانه مکونگ (MRC) یك قرارداد بین دول است که بین چهار کشور پایین دست این رودخانه(کامبوج-لائوس-تایلند-ویتنام) بسته شده است، تا همکاری هایی را در تمام زمینه های توسعه پایدار و مدیریت حوزه رودخانه در مسائلی مانند کشتیرانی، مدیریت طوفان و سیل های رودخانه، ماهیگیری، تولیدات انرژی، حفاظت های زیست محیطی و همچنین توافقات فرهنگی انجام شود. این قرارداد پس از سال ها تلاش به ویژه تلاش های افراد بومی و سازمان های مردمی در سال ۱۹۹۵ منعقد شده است.● برقراری توازن در اشتغال زایی با توجه به جنسیت
یک زن متخصص در مسایل مهندسی آب در این پروژه می گوید: هنگامی که در سال ۱۹۹۶ همکاری با این کمیسیون را آغاز کردم، فقط چند زن در این بخش مشغول به کار بودند، در بخش اداری تعداد قابل توجهی مهندسینی بودند که روی پروژه های پایه ای کار می کردند، کارکنانی که وظیفه استخدام را به عهده داشتند، تمایل داشتند که بیشتر نیروهای مرد را
جذب کنند و زن های متخصص به طور عمده در بخش نیروی انسانی، محیط زیست، ماهیگیری و آزمایشگاه کنترل کیفیت آب کار می کردند. در حالی که امروزه در برخی از بخش های این کمیسیون زنان نزدیک به یک سوم پست های تخصصی را به خود اختصاص داده اند.
به افزایش مشارکت زنان در کمیسیون رودخانه مکونگ و همچنین افزایش نیروهای متخصص زن در این پروژه توجه نمایید.
در خط مشی استخدام در کمیسیون پروژه مکونگ اعتقاد براین است که زنان برای همکاری باید تشویق شوند. در این راستا در موارد نادری که یک زن و یک مرد در وضعیت یکسانی برای یک پست وجود دارد، ترجیحاً زنان استخدام می شوند. این سیاست برای افزایش و تشویق زنان برای درخواست کار است. در این کمیسیون تناسب زنان متخصص نیز نسبت به پست های عمومی نیز به وجود آمده است. زنان متخصص از کشورهای مختلف جهان مانند استرالیا، کانادا، دانمارک، میانمار، نروژ علاوه بر کشورهای پایین دست این رودخانه می باشند.
به یقین عوامل متعددی در نداشتن فرصت های یکسان برای مشارکت زنان در پست های تخصصی وجود دارد. یکی از این عوامل عدم فرصت های یکسان با مردان برای تحصیل است. اما هنگامی که تحصیلات لازم نیز وجود دارد، زنان اغلب اوقات اعتماد به نفس درخواست پست مدیریت یا نمایندگی مهم که اغلب در دست مردان است را ندارند. مابرای آنکه بتوانیم مشارکت زنان را به طور عمده تری داشته باشیم باید سعی کنیم که زنان به این سمت تشویق شده و اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند.
تناسب جنسیت در اشتغال در پروژه MRC در تغییرات برنامه کار در راستای توسعه پایدار نقش بسیار مؤثری داشته است.
● برنامه محیط زیست پروژه MRC
برنامه محیط زیست این پروژه یکی از اصلی ترین و تأثیر گذار ترین برنامه های این پروژه می باشد که طبق سیستم مدیریت محیط زیست EMS و بر مبنای اصول ISO ۱۴۰۰۰ فعالیت می كند.
تلاش همگانی به ویژه افراد محلی برای ثبت رودخانه مکونگ به عنوان میراث طبیعی بشری- یونسکو باعث به وجود آمدن کمیسیون رودخانه مکونگ با مشارکت کشورها، نهادهای دولتی و غیردولتی و نهایتاً ثبت این رودخانه گردید.
● زنان - رودخانه کارون بزرگ و میراث طبیعی جهانی( یونسکو)
کارون بزرگ رودخانه ای که اولین تمدن ها در کنار آن شکل گرفته است و بقایای آثار تمدن ایران باستان در کنار آن به وفور مشاهده می شود. طول آن حدود ۸۵۰ کیلومتر و با عرضی متفاوت از دره های تنگ و عمیق در سرچشمه تا بستر پهن و گسترده در مصب، بزرگ ترین و طویل ترین رودخانه ایران-خاورمیانه است. رود بزرگ کارون که دشت خوزستان از رسوب های آن به وجود آمده است، ازانواع آلودگی های بسیار شدید رنج می برد. بیش از ۵ میلیون انسان در جهان سالانه از بیماری های ناشی از آب ناسالم آشامیدنی و غیربهداشتی می میرند. بدون شک زنان و کودکان بیشترین قربانیان این آلودگی هستند. متآسفانه جامعه ما به ویژه استان خوزستان نیز از این مشکل مستثنی نیست. سال جاری میلادی(۲۰۰۳) سال جهانی آب های شیرین است. بیش از دو سوم آبهای شیرین ایران در استان خوزستان است. و این در حالی است که استفاده از آب آلوده برای آشامیدن، شستشو، استحمام و ... مشکلات متعددی را برای مردم این استان به وجود آورده است. هنگامی که نوزادان که آینده سازان این جامعه هستند به دلایل متعدد از جمله آب آلوده دچار بیماری شده چگونه می توان از توسعه پایدار سخن به میان آورد.
کمیته بین المللی ثبت کارون بزرگ در میراث های طبیعی بشری- یونسکو * از سال ۷۵ تمام تلاش و امکانات معنوی-علمی و اقتصادی خود را به کار گرفته است، تا بتواند بزرگ ترین منبع آب شیرین خاورمیانه- کارون بزرگ- راکه از آلودگی های شدید و وسیع زیست محیطی به شدت رنج می برد، بر اساس کنوانسیون میراث های بشری(یونسکو) به عنوان یک میراث طبیعی به ثبت جهانی برساند، تا بدین سان راه های مختلف حفاظت، حمایت وبهره برداری اصولی از آن را به عهده مردم ایران وجهان بسپارد. در این راستا با به کارگیری تمام فعالیت های ممکن بر این باور همچنان پای می فشاریم. ما امیدوار هستیم با مشارکت فعال سازمان های دولتی، غیردولتی و بخش خصوصی بتوانیم کارون را به ثبت میراث های طبیعی یونسکو برسانیم. و همچون دیگر رودخانه های بزرگ جهان از جمله مکونگ پروژه های متعددی را در کنار و برای آن از سوی سازمان های بین المللی با مشارکت افراد و سازمان های محلی داشته باشیم. به یقین توجه زنان به این موضوع، توانمند شدن آنها و تلاش برای سازماندهی فعالیت ها می تواند مؤثرترین قدم در این راه باشد. ثبت کارون بزرگ اشتغال زایی به ویژه برای جوانان و زنان را به همراه خواهد داشت.
● نقش سازمان های غیردولتی زنان در توسعه پایدار
صندوق توسعه ملل متحد برای زنان در سال ۱۹۷۶ به عنوان صندوق کمک های داوطلبانه برای ملل متحد برای زنان تأسیس شد، با مشارکت برنامه توسعه ملل متحد در سال ۱۹۸۵ به سازمانی مستقل بدل شده است. این صندوق هدف های زیر را دنبال می کند
بهبود سطح زندگی زنان در کشورهای رو به رشد، مشارکت آنان در تصمیم گیری در برنامه های بزرگ توسعه و دستیابی آنها به جایگاه برابر در پرتو رشد اقتصادی و اجتماعی. به نظر این صندوق بهترین کار، پشتیبانی از سازمان هایی است که خود زنان ایجاد و اداره می کنند. این پشتیبانی با حمایت فنی و مالی مستقیم صورت می پذیرد. این صندوق می کوشد تا امکانات دستیابی زنان را به آموزش حرفه ای، علمی، تکنولوژی، اعتبارات و اطلاعات افزایش دهدو به برقراری پیوند و مشارکت میان توده زنان و نهادهای ملی و بین المللی یاری رساند. این گونه همیاری راه را برای تنظیم برنامه هایی برای پایان دادن به هر گونه تبعیظ هموار می سازد.
سازمان های غیردولتی زنان سازمان هایی متشکل از زنان داوطلب و هم هدف هستند که به صورت غیرانتفاعی و عام المنفعه و بدون وابستگی به دولت در قالب تشکیلاتی سازمان یافته و در جهت اهداف و موضوعات معینی به غعالیت می پردازند. سازمان های غیردولتی مفهومی یکسان با سازمان های غیردولتی دارند و وجه تمایز آنها این است که درتشکیل، اداره و حیات این سازمان ها مشارکت همه جانبه زنان وجود دارد. به رغم تحولات عظیمی که زنان در سراسر جهان به وجود آورده و تجربه کرده اند، مشارکت مدنی آنها و در نتیجه حضور فرهنگی آن ها در مسائل اساسی همچنان به علت حاشیه ای بودن در فعالیت ها محدود است.
مشکلات زنان با مسائل و تأثیرات آنها بر محیط زیست، انرژی و سیاست پیوند نزدیک دارد. مثلا در افریقا، بیابان زدایی، انهدام جنگل ها و فرسایش زمین که در پی قطع درختان برای تهیه آتش روی داده است، تا حدودی به آن علت است که زنانی که هیزم جمع آوری می کنند، کمتر در شوراهای ده شرکت دارند و در نتیجه از پیامد عمل خود آگاهی ندارند، یا آنکه برای زنان حق بهره برداری از زمین یا حق مالکیت زمین وجود ندارد.● زنان - اجلاس جهانی ژوهانسبورگ و توسعه پایداردر ایران
اجلاس جهانی توسعه پایدار در ژوهانسبورگ- آفریقای جنوبی در سال ۲۰۰۲ برگزار شد. این اجلاس جمع بندی و نتیجه تجربه و برنامه ریزی جهان را برای اجرای دستور کار ۲۱ که در سال ۱۹۹۲ در ریودوژانیرو برگزار شد و دولت های جهان به توفق رسیدند که آن را اجرا کنند، در دستور کار خود داشت. ن موارد ذیل بخش مختصری از گزارش و تحلیل آقای دکتر اکبر طالبی -سرپرست سازمان های غیردولتی اعزامی از سوی وزارت کشور- که در ارتباط با زنان و محیط زیست است، می باشد:
۱. سه خصیصه در کانون توجه استراتژیست های توسعه پایدار در جهان قرار گرفت :
• جهانی بودن توسعه
• مردمی بودن آن
• تطبیقش با محیط زیست.
۲ . پیشنهاد داشتیم که کار زنان خانه دار به عنوان شغل پذیرفته شده و بر این اساس تحت پوشش بیمه قرار گرفتن زنان جامعه ما، تا از این راه گام مؤثری در جهت فقرزدایی برداشته شود. امروزه مسایلی مانند محیط زیست، مشارکت زنان، گروه های خاص اجتماعی مانند معلولان در توسعه پایدار و کلاً محوری بودن انسان در فعالیت های اقتصادی جزو دستاوردهای غیرقابل انکار ادبیات توسعه پایدار در جهان در آمده است.
۳- دعوت از سازمان های بین المللی فعال در بخش حفظ محیط زیست برای سنجش میزان آلودگی آب های ساحلی ایران و بر آن اساس برنامه ریزی برای آن
۴. در خوزستان ایرانیان باستان موفق شده اند در بیش از ۱۳۰۰ سال قبل از میلاد نخستین تصفیه خانه آب را در چغازنبیل ایجاد کنند. معماری در استان خوزستان دارای تاریخچه ای بیش از ۳۰۰۰ سال است که مردم این منطقه با استفاده از مصالح طبیعی زیست بوم خوزستان ساختمان هایی را ایجاد می کردند که پس از چند هزار سال هنوز پابرجا هستند. این نتیجه تطبیق دستاوردهای علمی بشر با محیط زیست است. حفظ محیط زیست ایجاب می کند که از مهندسی منطبق با محیط زیست یا مهندسی زادبوم در ایجاد اشتغال استفاده شود. در این راستا مشارکت زنان از اصول مهم آن می باشد.
ما اعتقاد راسخ داریم که استان خوزستان به عنوان استانی که بیش از ۵۰% بودجه کشور را تأمین می کند، باید برنامه ریزی اصولی و دقیقی با مشارکت همه اقشار برای حرکت به سوی توسعه پایدار داشته باشد. سرکار خانم ابتکار، ریاست محترم سازمان حفاظت محیط زیست ایران پس از بازدید از خوزستان گفتند: خوزستان نمونه یک توسعه ناپایدار است. ما می گوییم: خوزستان مدت هااست که توسعه ای به خود ندیده است که بتوان در مورد پایدار یا ناپایدار بودن آن سخن به میان آورد. مردم خوزستان توسعه را در طرح نیشکر تجربه کردند که به قیمت آلودگی های بسیار شدید زیست محیطی و آب رودخانه کارون تمام شده است.
● انجام پروژه عملی، راهی به سوی توسعه پایدار
ما معتقد هستیم که زمان بستر سازی فرهنگی فقط با کلام و آموزش تئوری به پایان رسیده است. ما باور داریم که آموزش در هرمقوله و مطلبی اگر فقط به صورت تئوری و کلاسی باشد تأثیر لازم را نخواهد داشت و توان مندی لازم را برای تقویت علمی و تقویت اعتماد به نفس در زنان برای حضور در جامعه و مشارکت برای ساختن جامعه ای آبادتر را به آنها نخواهد داد. لذا در همین جا نهادهای دولتی و غیردولتی را برای اجرای عملی پروژه بازیافت با مشارکت زنان محلی دعوت می کنیم.
● در اصل دهم بیانیه ریو چنین آمده است
"مسایل زیست محیطی با مشارکت شهروندان ذی نفع به بهترین شکل در سطحی مناسب حل می شوند، در سطح ملی هر فرد باید بتواند به اطلاعات زیست محیطی که در اختیار مسوولان است دسترسی داشته باشد، از جمله اطلاعات مربوط به مواد زائد و فعالیت های خطرناکی که در جوامع شان وجود دارد. باید همه بتوانند در برنامه های تصمیم گیری مشارکت کنند. دولت ها باید از طریق اشاعه وسیع اطلاعات، زمینه آگاهی و مشارکت عمومی را فراهم کنند و آنان را در امور اداری و حقوقی، تا سطح اختیار ترمیم و اصلاح، فعالانه شرکت دهند. "
طرح و اجرای پروژه تفکیک زباله از مبدأ و بازیافت یکی از کارآمدترین روش ها برای حضور و مشارکت زنان در رسیدن به اهداف توسعه پایدار در ایران
ازدیاد جمعیت یکی از سه رکن اساسی مخرب محیط زیست است. ازدیاد جمعیت تاکنون اطمات جبران ناپذیری بر محیط زیست وارد آورده است. این افزایش باعث ازدیاد مصرف غیر منطقی منابع طبیعی و سوق دادن آنها به سمت نابودی می شود و از طرفی آلودگی به شدت افزایش می یابد.
یکی از مشکلات عمده ی جهان امروز که افزایش جمعیت نیز در آن نقش داشته است، افزایش تولید سرسام آور زباله است. افزایش مصرف روزانه تولیدات خوراکی تأثیر قابل توجهی در افزایش تولید مواد زائد و مخرب محیط زیست داشته است. به طور کلی کم کردن زباله احتیاج به انجام یک نهضت در صنایع و طرز نگرش ما به منابع طبیعی دارد. منابع طبیعی باید با حداقل تخریب مورد بهره برداری قرار گیرند. از طرفی بخش اعظم مواد زائد را شیشه، پلاستیک، مقوا و قوطی های فلزی کنسروها و ... تشکیل می دهد. نبود برنامه و سیستم مناسب جمع آوری و انتقال زباله از مناطق مسکونی از مشکلاتی است که بسیاری از کشورها با آن مواجه هستند. عدم توانایی در جمع اوری زباله های خانگی، عدم وجود نقاط مناسب برای نابودی آنها و عمده مسئله ناتوانی در بازیافت زباله های خانگی از مسائل قابل توجه در دفع زباله می باشد. بسیاری از کشورها با استفاده از تکنولوژی جدید به راهبردهای مناسبی برای بازیافت زباله شهری دست یافته اند.
این مسائل موقعیت خطرناکی را برای مناطق شهری به ویژه شهرهای بزرگ به وجود آورده است که مسوولیتی سنگین برای وزارتخانه های مربوطه و سازمان های مردمی و محلی به همراه دارد. گرچه دولت ها بارها از تشکیل کمیته ها و برنامه های متعددی برای رویارویی با این مشکل خبرداده اند، ولی مشاهده شده که توان حل این مشکل را ندارند. در موارد متعددی محل های در نظر گرفته شده برای جمع آوری زباله در نزدیکی رودخانه ها قرار دارند که باعث آلودگی رودخانه ها و حتی آب های زیرزمینی (آب های آشامیدنی) می شود. که یک خطر جدی است. فرایند بازیافت شامل مراحل مختلفی است. اولین و مهمترین بخش ان تفکیک زباله از مبدا است. اقسام زباله عموما شامل مواد آلی، کاغذ، منسوجات، شیشه، چوب و ... است. بازیافت زباله از مبدا بدون فرهنگ سازی و مشارکت مردم بی نتیجه است. به یقین مهم ترین بخش بازیافت زباله که تفکیک از مبدا است بیشترین نیاز را به همکاری مردم دارد و مراحل بعدی آن که شامل انتقال زباله های تفکیک شده و بازیافت آنها است، توسط نهادهای دولتی ذیربط انجام می شود.
مدیریت نامناسب مواد زائد جامد می تواند از طریق سوزاندن مواد منجر به آلودگی هوا نیز گردد و یا از طریق حرکت شیرابه و نفوذ آن به منابع آبی باعث آلودگی آب ها شود. به یقین راه اصولی برای حل این مشکل:
۱. بستر سازی فرهنگی برای تولید زباله کمتر
۲. تفکیک زباله از مبدآ
می باشد.
بازیافت به معنی استفاده از مواد مصرف شده برای تولید و ساخت مجدد همان کالا یا کالاهای قابل استفاده دیگر است. زباله همواره به همراه جوامع بشری خواهد بود. با بازیافت می توان آن را از نظر کمی و کیفی کنترل کرد.
▪ قسمت اعظم مواد زاید شهری قابل بازیافت است و موفقیت برنامه های بازیافت مواد به همکاری مردم و شهروندان بستگی دارد. بدون شک بدون مشارکت مردم محلی مهم ترین بخش بازیافت که تفکیک از مبدآ است موفقیتی به همراه نخواهد داشت. و این کار به فرعهنگ سازی و آموزش های لازم نیاز دارد.
▪ فرآیند بازیافت شامل مراحل مختلفی است. اولین و شاید مهمترین بخش آن تفکیک زباله از مبدآ است. اقسام زباله عموماً شامل مواد آلی، کاغذ، منسوجات، فلزات، شیشه، چوب و ... است.
● بازیافت و زنان
عادات اجتماعی خوب و بد روی تولید سرانه مؤثر است. تعلیمات مذهبی مثل جلوگیری از اسراف و تبذیر، قناعت، مذمت پرخوری و ... همگی در تولید سرانه زباله نقش اساسی دارند. از طرف دیگر ریخت و پاش و عدم توجه به حفظ منابع ملی منجر به افزایش میزان تولید سرانه مواد زائد شده است.
زنان به عنوان مدیران خانه مهم ترین و اصلی ترین نقش را می توانند در مسئله بازیافت، همکاری و اجرای تفکیک زباله از مبدا داشته باشند. تفکیک زباله از مبدآ در اجرای پروژه بازیافت که زنان نقش اساسی را در آن دارند کوششی است که در صورت تداوم می تواند دسترسی به اهداف بلندمدت را در بازیافت زباله امکان پذیر سازد. بدیهی است که عدم برنامه ریزی مشخص برای پایداری و تداوم طرح منجر به عدم موفقیت پروژه خواهد بود. حتی اگر کوتاه مدت زنان در تفکیک زباله در منازل همکاری کنند. از این رو فرهنگ سازی بازیافت و آموزش های لازم بسیار مهم و ضروری است.
ما اعتقاد راسخ داریم مجموعه توانایی های لازم زنان برای استعداد علمی چیزی بی نهایت ارزشمند و ظریف و گنجینه ای نادر است و باید چنان قطعی و علمی از آن مراقبت کرد که تمام توانایی هایشان شکوفا شود.
آموزش در عین حال که در توسعه اقتصادی نقش حساسی دارد، در ایجاد، تعریف و شکوفایی ارزش هایی که انسان را از لحاظ سیاسی و اجتماعی یکپارچه و آینده نگر خواهد کرد، نیز به همان اندازه مؤثر است. تنها وقتی که هدف آموزش به روشنی معین شود، جامعه می تواند به این نتیجه برسد که چه نوع آموزشی با توسعه پایدار آن متناسب تر است.
اگر بخواهیم حضور زنان را کارآمد و فعال در کلیه بخش های جامعه داشته باشیم باید برای توانمند سازی آنها برنامه ریزی علمی و عملی انجام داد.

منابع:
• Annual Report- Mekong River Commission
• www.mrcmekonk.org
• Women, Men, and Environmental Change Justine Sass, Policy Analyst
• www.un.org
• سیستم مدیریت مواد زائد جامد شهری و روش های کنترل آن تألیف دکتر محمد علی عبدلی
• تنوع خلاق ما – گزارش کمیسیون جهانی فرهنگ و توسعه- خاویرپرزدکوییار
• دانستنی های زیست محیطی برای زنان- سازمان حفاظت محیط زیست
نشریات
• پیام یونسکو- بیاموزیم که بیاموزیم- شماره ۳۱۱
• پیام یونسکو- کارنامه پنجاه ساله سازمان ملل متحد- شماره ۳۰۵
• روزنامه اعتماد – شمارگان ۱۲۱ و ۱۲۳ – مصاحبه با دکتر اکبر طالبی در مورد اجلاس ژوهانسبورگ
• نشریه آوا- ویژه سازمان های غیردولتی- شماره دوم
• ماهنامه بنیاد علمی زیرک زاده- شماره ۵۴
• کارون- نشریه انجمن حمایت و حفاظت از محیط زیست خوزستان- شماره ۴
• فصلنامه انسان و محیط زیست – شماره ۵و ۶ – مقاله بررسی میزان آگاهی زنان خانه دار شهر اصفهان در مورد بازیافت مواد زائد جامد، دکترقاسمعلی عمرانی، دکتر امیرحسین محوی، دکتر سیدحسین میرهندی
سایر
• گزارش های ستاد بازیافت مواد زائد- اهواز
• پژوهش موانع فرهنگی- اجتماعی- اقتصادی- خانوادگی و فردی زنان در فرآیند توسعه – خانم گلرخ شلویری و آقای محمد علی پولادی
• گزارشی از وضعیت محیط زیست اهواز- دکتر اکبر طالبی

منبع : آموزش نیروی انسانی شهرستان شهریار