تناقض مادری در عصر معاصر

مقاله حاضر که در دو قسمت ارائه می‌‌شود،‌حاصل مطالعات و پژوهش‌هایی است که عمدتا متناسب با فضای اجتماعی و اقتصادی آمریکا تهیه شده است اما دارای زمینه‌های مشترک بیماری با سایر جوامع از جمله ایران است. اگرچه زمان تهیه این مقاله به سال ۱۹۸۹ بازمی‌گردد اما هنوز تازگی دارد و رجوع به آن احساس کهنگی مباحث را متبادر نمی‌کند. میچل هافنونگ (Michele Hoffnung) نویسنده این مقاله است که ترجمه خلاصه شده آن در پی می‌‌آید:
مفهوم معاصر از «مادری» دارای بار ایدئولوژیک است. مجموعه‌ای از مفروضات اثبات می‌‌کنند که واحد «مادر و فرزندی» از لحاظ روانشناسی برای رشد و سلامت فرزند و حس رضایت مادر مفید است. متخصصان معتقدند که هیچکس مثل مادر نمی‌تواند از کودک مراقبت کند اما این مسائل با جنبه‌های دیگر زندگی زنان مانند کار و استقلال اقتصادی تناقض‌هایی را ایجاد می‌‌کند. مادر بودن در خانه، جدای از پول و قدرت انجام می‌‌شود، چون ضروری است ارزش مادر بودن را در نظر بگیرند. این در حالی است که در جامعه، کارها بایستی هم توسط مردان و هم زنان انجام شود، ‌اما برخی تبعات مادر بودن موجب می‌‌شود که در این حوزه زنان در جایگاه دوم قرار گیرند. ارزش اقتصادی کار زنان در گذشته بیش از امروزه بود. این مسئله وابستگی آنها را به سرپرست و قیم موجب می‌‌شود. آنها از نظر اقتصادی به همسر خود وابسته‌اند، یعنی فردی که او را برای عشق ورزیدن انتخاب کرده‌اند و از سوی دیگر در طی مادر بودن وابستگی عاطفی و روانی به فرزند خود دارند. بعد از قرن ۱۹ تغییرات تاریخی امکان انتخاب بیشتری به زنان داد و در قرن ۲۰ محیط برای زنان امن‌تر شده است. از سال ۱۸۸۰ میزان تولدها در کشور آمریکا کاهش داشته است. این کاهش ناشی از ارتقای آموزش و مسائل شغلی است که زنان را تحت فشار قرار داده است و البته فرصت‌های آموزشی و شغلی نیز حاصل تغییرات اقتصادی و سیاسی هستند. در امتداد این تغییرات دختران امروزی مانند پسران در عرصه‌های تحصیلی و شغلی به رقابت با یکدیگر می‌‌پردازند اما در عرصه سیاسی طرفداران حقوقی زنان یا فمینیست‌ها به نوعی یکپارچگی رسیده‌اند.
● تناقض روانشناسی و هزینه‌های عمده
دو مجموعه از انتظارات در زنان وجود دارد: «پیشرفت و موفقیت فردی» و «تساوی حقوق». تناقضات دنیای مدرن موجب شده تا دختران تشویق به حضور در بازار کار شوند اما از آنها انتظار می‌‌رود که مادران آ‌ینده نیز باشند. تصور کنید که به این دو مسئولیت، درس خواندن هم اضافه شود. این در حالی است که برای مردان شغل، انتخاب اصلی است. در یک تحقیق دریافته‌اند که دانشجویان انگیزه شغل‌های سطح بالا دارند و همه آنها مادر شدن را دوست دارند. در مصاحبه با زنان حومه‌های شهر نیز مشخص شده که کسانی که انتظار شغل خوبی دارند، ‌استخدام شده‌اند و فرزند نیز دارند. برخی از آنها وقتی فرزندانشان کوچک هستند به شغل‌هایی چون معلمی و مستخدمی رو می‌‌آورند و برخی به کمک همسرانشان،‌ فرزندان را نگهداری می‌‌کنند. هم کار و هم خانواده نیازمند رسیدگی مالی، زمان و انرژی زیاد است. این مسائل محدودیت‌هایی را برای زنان در عرصه اجتماعی و کار کردن ایجاد می‌‌کند. شغل‌های پاره‌وقت و نوبت کاری از شرایط کاری‌شان می‌‌شود و آنگاه اختلافات حقوق و دستمزد با مردان ناخودآگاه پدید می‌‌آید. مادر بودن بیشترین هزنیه را برای مادران دارد. مراقبت از کودکان زیر ۷ سال یک شغل ۲۴ ساعته است که کار فیزیکی و روانی زیادی لازم دارد. اما با اینکه پندها و ضرب‌المثل‌های زیادی در تحسین مقام مادری وجود دارد این کار عملا اعتبار و منزلت کمی دارد. ارزش‌های جامعه ما پول،‌قدرت و پیشرفت است. شغل مادری مسئولیت سنگینی است که متناسب با آن بهای لازم را در جامعه نیافته است.
● جنبه‌های معنوی و جذبه‌های مادری
تعریف ما از تجلی احساس مادری ۴ جنبه دارد.
۱) رضایت نهایی که مادر کسب می‌‌کند.
۲) ساختار کاری مادران - نگهداری از کودک، خانه و همسر- که غیرمتناقض‌اند.
۳) منزلت عمومی «مادر خوب» بودن برای مادر
۴) اشتیاق مادرانه که برای بچه‌ها هم خوب و لازم است.
البته باید در نظر گرفت که برای مطلوبیت و رضایت نهایی،‌ مادران به علائق دیگر، ‌ارزش‌ها و پیشرفت طی زمان نیز نیاز دارند. یک مادر جدید پس از تولد فرزندش خود را در خانه تنها احساس می‌‌کند و بیشترین انقطاع شخصیتی را در زنان متوسط آمریکایی ایجاد می‌‌کند به خصوص اگر تولد فرزند با درگیری تمام وقت شغلی خارج از خانه همراه نباشد. در مورد دومین جنبه روحانی مادر شدن نیز برای زنان طبقه متوسط، تناقض نقش‌ها بین نقش مادری، خانه‌داری و همسرداری وجود دارد. چون اگرچه زوجین فکر می‌‌کنند که تولد فرزند باعث تقویت رابطه آنها می‌‌شود ولی در حقیقت زمان گفت‌وگو و ارتباط را بین آنها کاهش می‌‌دهد و بچه محور اصلی توجه همسر می‌‌شود. در یک تحقیق که با ۷۰۰ مادر مصاحبه شد که از کودکان زیر ۷ سال مراقبت می‌‌کردند استنباط شد نارضایتی زیادی از نقش مادر بودن در میان زنان متوسط جامعه در ناتینگهام انگلستان وجود دارد. اما در مورد جنبه سوم،‌همانند سایر افراد، زنان دارای شخصیت،‌استعداد و خلق و خوهای مختلفی هستند اما مادران انتظار دارند که همیشه به آنها توجه شود. وقتی مادران در رسیدن به خواسته‌هایشان شکست می‌‌خورند فکر می‌‌کنند مادران بدی هستند. برای زنان داشتن یک شغل ۲۴ ساعته نگهداری از فرزند موجب نائل نشدن آنها به پیشرفت‌های دیگر می‌‌شود. شیوه‌های که ما برای مادر شدن در جامعه ایجاد کرده‌ایم، محول کردن وظیفه مادری منحصرا به مادر است و این کار موجب می‌‌شود که به راحتی از کمک کردن به سایر کارها در خانه‌داری جدا شود.
● مسئله معاصر
با وجود این تناقضات بیشتر زنان می‌‌خواهند مادر باشند و تعداد زیادی از آنها می‌‌خواهند حداقل ۲ فرزند داشته باشند. مسئله عصر حاضر این است که چگونه مادر شدن را بدون چشم‌پوشی از فعالیت‌های دیگر یا محدود کردن آرزوها می‌‌توان با زندگی متناسب نمود. زنان دلایل بسیاری برای خواستن فرزند دارند مثل دوست داشتن بچه، تجربه بارداری و آبستن شدن، ایجاد یک خانواده جدید مثل خانواده اصلی خود، حل هویت نامعلوم، مطابقت با انتظارات اجتماعی و تشویق‌ نهادهای دینی و خانواده و جامعه. چگونه می‌‌توان مادر بودن را طوری سازماندهی کرد که هم برای زن و هم برای فرزندان خوب باشد. این مسئله برای مردان نیز وجود دارد که درگیری‌های شغلی دارند و از طرفی باید عشق پدری و احساسات خود را برای نزدیک شدن به فرزند نشان دهند.

بانو ایرانی

منبع : روزنامه فرهنگ ‌آشتی