تحولات جدید در سیاست خارجی ایران از کجا ریشه می گیرد؟

دیپلماسی ایران طی دو هفته گذشته روزهای حساسی را پشت سر گذاشت. تهران در حالی میزبان اجلاس دریای خزر بود که مباحث مورد توافق در این اجلاس تاحد زیادی تحت الشعاع اختلافات هسته ای قرار گرفت.
دیدارهای ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه با برخی از مقامات اروپایی و آمریکایی پیش از سفر به ایران و همچنین نفس حضور یک رئیس جمهور کشور روسیه پس از سال های در تهران، موجب شد که اصل نشست کشورهای ساحلی دریای خزر و توافقات آن به موضوعی حاشیه ای تبدیل شود.
اجلاس مذکور همچنین در حالی پایان یافت که اعلام شد رئیس جمهور روسیه حامل پیام مهمی برای مقامات ارشد ایران در زمینه برنامه های هسته ای بوده است. انتشار این خبر باعث شد که با وجود به پایان رسیدن اجلاس مذکور، بار دیگر توجه محافل خبری دنیا به ایران و مباحث مطروحه در تهران معطوف شود. این خبر را اولین بار علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی اعلام کرد. کسی که چندی بعد با اعلام استعفایش، خود خبرساز شد.
خبر استعفای علی لاریجانی از چند جهت دارای اهمیت بود. اول این که وی به عنوان مذاکره کننده اصلی هسته ای ایران زمانی تصمیم به استعفا گرفته است که قرار بود به زودی با خاویر سولانا، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت و گوهای حساسی داشته باشد.
دوم این که این استعفا به فاصله کوتاهی پس از ارائه پیشنهادی جدید از سوی پوتین به ایران انجام گرفته بود.
سوم این که کناره گیری آقای لاریجانی به زعم برخی از محافل خبری به نوعی بیانگر تلاش جدید آقای احمدی نژاد برای اعمال نظرات بیشتر در مسئله هسته ای ایران است. رویکردی که با مخالفت جدی علی لاریجانی مواجه شده بود.
به هر حال سعید جلیلی از سوی رئیس جمهور به عنوان دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی معرفی شد و در حالی برای مذارکره با سولانا راهی ایتالیا شد که لاریجانی در کسوت نماینده رهبری در این مذارکرات وی را همراهی می کرد.
یک روز قبل از این که این دو خود را برای مذاکرات با اروپائی ها عازم در رم آماده می کردند، سخنگوی رابرت کوچارایان، رئیس جمهور ارمنستان اعلام کرد که محمود احمدی نژاد به دلایل مسائل داخلی در ایران سفر دو روزه خود را به ایروان ناتمام گذاشته است. با این حال احمدی نژاد گفت که وی حتی بیش از موعد تعیین شده در ارمنستان مانده بود.
اما در روز دوم سفر هیات ایرانی به رم وقوع اتفاقی تازه در سیاست خارجی ایران توجه بسیاری از ناظران را باردیگر متوجه تحولات سریع ایران کرد: شایعه استعفای منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران.
وزیر امور خارجه ایران اما به این شایعات بلافاصله واکنش نشان داده و آنه را تکذیب کرد. وی گفت: برنامه‌ وزارت امور خارجه تقریبا تا پایان سال مدون است و کارهای زیادی برای انجام دادن داریم و من مکلف هستم تا این برنامه‌ها را پی‌‌گیری کنم.
آقای متکی با بیان اینکه بیگانگان خواهان ثبات و آرامش در ایران نیستند اظهار داشت که آنها از هر شایعه، تحول و رخدادی در جهت بی‌ثباتی در جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌کنند و دلیل آن نیز روشن است.
اما این شایعه در ادامه تحولاتی که ذکر آن رفت، موضوعی بود که گمانه زنی های بین المللی بسیاری را در پی داشت. مخصوصا این که اخباری نیز در مورد برخی جابجایی ها در وزارت خارجه و همچنین تغییراتی در ساختار آن منتشر شد. اخباری که منوچهر متکی آنها را مورد تایید قرار داد.
بر اساس این تغییرات معاونت آفریقا و عربی وزارت امور خارجه به دو معاونت عربی و همسایگان و معاونت آفریقا که حوزه وسیعی را در بر می گیرد، تقسیم خواهد شد. همچنین تصمیم گرفته شده است که معاونت اروپا و آمریکا نیز به دو معاونت اروپا و قاره آمریکا تقسیم شود که کشورهای آمریکای لاتین نیز در معاونت قاره آمریکا قرار خواهد گرفت. عنوان سفیر ایران در ژاپن معرفی خواهد‌شد.
متکی در خصوص تعیین جانشین معاون سابق اروپا و آمریکای این وزارتخانه نیز اظهار داشت: جانشین معاونت اروپا براساس ساختاری که به شکل جدید ایجاد خواهد شد، اکنون تعیین شده است. از سوی دیگر در خبرها آمد که عباس عراقچی معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه به زودی به
آقای عراقچی که در نشست مهم امنیتی بغداد که در اسفندماه سال گذشته و با حضور همسایگان عراق، آمریکا و بریتانیا برگزار گردید، به عنوان سرپرست هیئت ایرانی شرکت داشت،پیشتر نیز یک دوره سفیر ایران در فنلاند بوده‌است.
همچنین در راستای تغییرات جدید در وزارت خارجه ایران، علیرضا شیخ‌عطار طی حکمی از سوی منوچهر متکی، وزیر امور خارجه کشورمان به سمت قائم مقام وزیر امور خارجه منصوب شد. وی پیش از این در سمت معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه مشغول به کار بوده است.
انعکاس گسترده اخبار مربوط به دستگاه دیپلماسی ایران در رسانه های خارجی باعث شد که برخی از ناظران داخلی آن را یک جنگ روانی جدید به منظور تضعیف روحیه ایران در عرصه بین الملل ارزیابی کنند.
اما توالی این وقایع و اهمیت آنها در برهه کنونی که ایران فشارهای زیادی را از سوی غرب برای عقب نشینی از برنامه هایش تحمل می کند، باعث شده است که برخی از تحلیلگران خارجی این حوادث را نشانه ای از آغاز برخی تغییرات در سیاست خارجی بدانند.
وگنی ساتانوفسکی، رئیس انستیتو خاور نزدیک روسیه در این مورد ابراز عقیده نموده است که استعفای علی لاریجانی می‌تواند به معنای آغاز برخی تغییرات در سیاست خارجی کشورمان باشد. به گزارش خبرگزاری روسی ریانوستی یوگنی ساتانوفسکی روز شنبه در مسکو گفت که مسلماً یک چنین استعفایی به معنای بروز تغییراتی در وضعیت و یا اقداماتی در صحنه سیاسی داخلی است که در نهایت ناگزیر بر سیاست خارجی تاثیری خواهند داشت.
ساتانوفسکی در ادامه ابراز عقیده کرد که نوعی تغییر محسوس در سیاست داخلی ایران آغاز شده است. در همین راستا داریوش قنبری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ضمن قوی خواندن احتمال استعفای آقای متکی، گفته است که در شرایط فعلی و با توجه به موضع اصولگرایان مجلس و کشور و همچنین انتقادات تند آنان در مورد استعفای آقای لاریجانی و واکنش منفی بسیاری از هواداران رییس‌جمهوری به این موضوع، بحث استعفا یا برکناری منوچهر متکی فعلا منتفی شده است.

منبع : دیپلماسی ایرانی