نارسائی در انتقال هنجارها و ارزش‌ها

شکاف نسل‌ها یکی از اصطلاحاتی است که در سال‌های اخیر در موردش بسیار نوشته شده است. شکاف نسل‌ها اشاره دارد به احساس‌هائی که در مورد جدائی یا فاصله میان گروه‌های اجتماعی به‌وسیله اشخاص صورت می‌گیرد.از آنجائی‌که زندگی اجتماعی دائماً در حال تغییر و تحول است و نسل جوان نسلی است که فراتر از قالب‌های سنتی می‌اندیشد و عمل می‌کند اینجاست که تقابل بین نسل‌های گذشته و نسل جوان شکل گرفته و تضاد کهنه و نو معنا می‌یابد.به هر صورت الان ما با جامعه‌ای روبرو هستیم که سرعت رشد جمعیت با سرعت رشد تکنولوژی و فن‌آوری که در زمینه مسائل اجتماعی اتفاق می‌افتد تطابق و هماهنگی ندارد.رشد تکنولوژی و فن‌آوری و تحول در پدیده‌های اجتماعی چندین برابر رشد جمعیت در جامعه ما است. همواره و به‌طور پیوسته کودکانی در جامعه متولد می‌شوند و به‌طور قطع یک نسل از نسل دیگر جدا می‌شود. بنابراین قائل شدن به تمایز بین پیران (سالمندان) و جوانان دارای اهمیت است.نسل‌ها به‌طور طبیعی از هم فاصله می‌گیرند، این فاصله خود را در نمودهای زندگی به‌خوبی نشان می‌دهد که این پدیده با ذهنیت نسل‌ها نیز تأثیر متقابل دارد یعنی چهره آدم‌ها، لباس آدم‌ها و چهره زندگی در حال تغییر و تحول است و به همان نسبت در روند زندگی و ذهنیت انسان‌ها، سلایق، رفتارها، آداب و رسوم و در اکثر ظواهر تغییر ایجاد می‌شود.گاهی سرعت این تغییرات بسیار بالا است و نسل‌ها در ادامه هم نمی‌توانند به‌خوبی آن را درک یا هضمش کنند و تکنولوژی و فن‌آوری مدرن نیز به این شکل از تغییرات شدت می‌دهد.بسیاری از کارشناسان و جامعه‌شناسان اعتقاد دارند، این تغییرات در بستر اجتماع ایران طی دهه‌های اخیر بسیار شدید بوده است. در جامعه ما و بیشتر کشورهای در حال توسعه خانواده‌ها گسترده‌تر بودند و هم اعضاء خانواده در کنار یکدیگر و به همراه پدربزرگ و مادربزرگ‌ها زندگی کرده و همدیگر را حمایت می‌کردند و این خانواده‌های هسته‌ای تبدیل شده و دختر و پسر زندگی جدا از اعضاء خانواده برای خود فراهم می‌کنند. اینها خود در شکاف و جدائی بین نسل‌ها تأثیرگذار است.دکتر کمالی جامعه‌شناس به رابطه با شکاف نسل‌ها می‌گوید: رشد تکنولوژی و فن‌آوری تأثیر بسیار زیادی در شکاف بین نسل‌ها دارد و از طرف دیگر رشد سالمندی و افراد سالمند در جامعه ما نسبت به رشد طبیعی جمعیت افزایش داشته است. بنابراین، جمعیت با سرعت زیادی به‌سوی پیرشدن حرکت می‌کند و این باعث فاصله بین دو نسل و شکاف نسل‌ها می‌شود و این فاصله زمانی در شکاف و تضاد و مشکلات بین دو نسل مؤثر است.وی ادامه داد: پدیده شکاف نسل‌ها فقط مربوط به جامعه ایران و کشورهای در حال توسعه نیست بلکه این پدیده در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته نیز مشاهده می‌شود؛ شاید از آنجائی‌که تحولات اجتماعی و فن‌آوری پیشرفته کمتر دیده می‌شود و تطابق و هماهنگی بین او نسل نسبت به کشورهای در حال توسعه بیشتر است.همچنین در بیشتر کشورهای در حال توسعه، تحولات اجتماعی و فن‌آوری و رشد سالمندی به‌صورت تدریجی صورت نگرفته و این خود مشکلات و تضاد زیادی در بین نسل‌ها به‌وجود آورده است. این کشورها بلافاصله با پدیده‌ها و فن‌آوری‌های جدیدی در دنیا برخورد می‌کنند و این در حالی است که هنوز خیل زیادی از مردم با رایانه آشنا نیستند و برنامه‌های قدیمی کامپیوتر هنوز در جامعه اجراء نشده که ناگهان بایستی با پیشرفته‌ترین برنامه‌ها و سخت‌افزارها روبرو شوند و از سوی دیگر رشد جمعیت سالمندی در کشورهای در حال توسعه بسیار سریع است اما در کشورهای پیشرفته جمعیت سالمندی بیش از ۵۰ سال طول می‌کشد تا دو برابر شود اما در کشورهای جهان سوم این رشد بالغ بر ۱۰ الی ۲۰ سال است. بررسی‌های انجام شده حاکی از آن است که در سال ۱۳۷۵ جمعیت سالمندی در کشور ما حدود چهارمیلیون نفر بوده و در سال ۱۳۸۵ انتظار می‌رود جمعیت سالمندی به شش‌میلیون نفر برسد. در فاصله ۱۰ سال چیزی در حدود ۶۰ الی ۷۰ درصد جمعیت سالمندی رشد کرده است، در حالی‌که ما نتوانستیم به نیازها پاسخ دهیم.
وی می‌افزاید: برای پرکردن و کم‌کردن این شکاف باید با استفاده از گفت‌وگوی بیشتر مباحث اینچنینی در رسانه‌ها فضائی فراهم شود که دیدگاه‌ها و نگاه‌های دو نسل یا چند نسل به هم نزدیک‌تر شوند.
جامعه ما نیازمند این است که نسل جوان، اطلاعات و دانش بیشتری نسبت به گذشته خود کسب کنند و نسل گذشته و سالمندان درک مناسب‌تری از تحولات اجتماعی و دیدگاه‌های نسل جوان پیدا کنند. این میسر نمی‌شود و مگر اینکه زمینه گفت‌وگو و گفتمان بین این دو نسل فراهم شود این مهمترین مسئله است که باید مورد توجه قرار گیرد.کمالی همچنین می‌افزاید: گسترش شهرنشینی و صنعتی شدن و رشد روزافزون تکنولوژی و نارسائی در انتقال ارزش‌ها و هنجارها به نسل جدید از جمله مسائلی است که در شکاف و جدائی بین نسل‌ها تأثیرگذار بوده است. این موضوع هم‌اکنون در بیشتر کودکانی که هر روز به تعدادشان اضافه می‌شود و قابل مشاهده است که نسبت به کودکان چند سال پیش چه مقدار تغییر در رفتار، نحوه برخورد، یادگیری داشته و خیلی متفاو‌ت‌تر از نسل‌های گذشته فکر می‌کنند. همه این مسائل دست به دست هم داده و این تغییرات و شکاف را تشدید می‌کند.به گفته کارشناسان و جامعه‌شناسان جوامع مختلف برنامه‌های مختلفی را در زمینه مسئله شکاف نسل‌ها آزموده و تا حد ممکن نسل‌ها را به‌هم نزدیک کرده‌اند. وقتی شکاف بیش از حد طبیعی باشد، تبعات زیادی دارد و خسارات زیادی به جامعه وارد می‌شود زیرا نسل‌ها اصلاً زبان هم را نمی‌فهمند و نمی‌توانند روی یک موضوع به تفاهم برسند و وقتی چنین پدیدە‌ای بروز پیدا می‌کند اکثر برنامه‌ریزی‌ها و هزینه‌ها هدر می‌رود.بسیاری از جامعه‌شناسان معتقدند: برای کاستن از شکاف نسل‌ها فقط نباید به مقوله جوانان توجه کرد بلکه باید به‌سوی دیگر قضیه که نسل‌های پیرتر هستند هم توجه نشان داد. اگر بخواهیم برنامه‌ریزی کنیم قاعدتاً باید به جز جوانان نسل‌های دیگر را هم هدف قرار دهیم و مسن‌ترها باید قانع شوند که تا حدودی آرام‌تر با پدیده‌های مبتلا به جوانان برخورد کنند چرا که برخوردهای تند می‌تواند آنها را از مسیر اصلی زندگی دور کند. یکی دیگر از ویژگی‌های برنامه‌ریزی برای تعدیل شکاف نسلی، تعدیل نوع برنامه‌ریزی است. بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند نباید چنین برنامه‌هائی را کاملاً به‌دست دولت سپرد. حل این مشکل به تعامل همه اقشار احتیاج دارد.
سمیه بابائی

منبع : روزنامه اعتماد