نخود

به فارسی « نخود » و « نخوچی » و دركتب طب سنتی با نام عربی ان « حمص » نامبرده می شود . به فرانسوی Chiche و Pies chiche و نوع معروف و مرغوب اسپانیایی ان را Garbanzo گویند و به انگلیسی Garbanzos و Chickpea گفته میشود . گیاهی است از خانواده بقولات Leguminosae تیره فرعی Papilionaceae نام علمی ان Cicer arietinum L می باشد.
● مشخصات
نخود رسمی گیاهی است یكساله و كوتاه ، بلندی بوته ان در حدود یك وجب پوشیده از تار . برگهایان مركب پری فرد دارای ۱۷ – ۱۳ عدد برگچه كوچك تخم مرغی دندانه دار و بدون پیییچك . گلهای ان سفید و صورتی و ابی است. میوه ان نیام و غلاف ان كوچك متورم و دارای نوك تیز بطول ۳ – ۲ سانتی متر و عرض ۲ – ۵/۱ سانتی متر كه در ان یك دانه نخود به رنگ نخودی یا سیاه قرار دارد. این گیاه به طور پرورشی در اكثر مناطق ایران كاشته میشود و از حبوبات پر مصرف در ایران است .
● تركیبات شیمیایی
از نظر تركیبات شیمیایی در هر یك صد گرم دانه نخود رسمی سفید و در حدود ۰۰۹/۰ میلی گرم ارسنیك و جود دارد و بعلاوه وجود اكسالیك اسید، استیكاسید ، مالیك اسید و یك اسید دیرگ در گیاه نخود گزارش شده است و بررسی های دیگری نشان می دهدكه ارژی نین ، تایروزین ، لیسین و سیتین و تریپتوفان در نخود وجود دارد. مطالعات دیگری وجود كاروتنوئید و ویتامینهای A,D,E را كه چربی حل می شود. در نخود مشخص نموده است. نخود از نظر ویتامینهای گروه B غنی است.
تجزیه نخود نشان داده است كه لیستین ، فیتین و ساپونیین درگیاه یافت میشود و در دانه نخود در حدود ۵ – ۴ درصد یعنی بیش از سایر حبوبات روغن ثابت و جود دارد .
و جود سه ماده متبلور بیوكانین A و بیوكاتین B و بیوكاتین C در جنین تازه نخود در حال جوانه زدن تایید گردیده است و سرانجام نخود از لحاظ مقدار مواد معدنی ، پتاسیم ، اهن و فسفر و كلسیم نیز غنی می باشد.
در هر یك صد گرم دانه نخو خشك خام در حدود ۲۰ گرم پروتئین ، ۵۵ گرم هیدراتهای كربن ( نشاسته و ...) ۱۰ گرم اب ، ۳ گرم خاكستر ، ۱۵۰ میلی گرم كبسیم ، ۳۳۰ میلیگرم فسفر ، ۹/۶ میلی گرم اهن ، ۲۶ میلی گرم سدیم و ۷۹۷ میلی گرم پتاسیم وجود دارد . به علاوه دارای ۵۰ واحد بین لمللی ویتامین A ، ۳۱/ ۰ میلی گرم تیامین ، ۱۵/۰ میلی گرم رایبوفلاوین و ۲ میلی گرم نیاسین است.
● خواص – كاربرد
نخود از نظر طبیعت طبق نظر حكمای طب سنتی گرم و خشك است و سبز ان كمی تر است . از نظر خواص كمی ملین است و مقوی ریه و افزاینده حرارت غریزی می باشد. خونساز است و بسیار مغذی و چاق كننده و اشتها اور است و اگر نخود را یك شب در سركه خیس كرده و صبح ناشتا بخورند و در ان روز چیز دیگر نخورندبرایكشتن كرم مهده نافع است. خوردن اب نخود پخته ( نخود اب ) با قدری نمك باز كننده گرفتگی ها و مدر است و برای درد سینه و زخمهای ریه نافع است . اگر نخود را درر اب خیسانده و خام بخورند و اب خیس كرده ان رابا كمی عسل روی ان بیاشامند . برای اعاده نیروی جنسی بسیار موثر است .
اگر حلیم نخود با سركه خورده شودو در اب پخته نخود بنشینند برای اصلاح بیماری های مقع و پاك كردن رحم و اخراج انگل معده موثر است . خوردن اب خیس كرده نخود برای تحلیل ورم لثه ها و تسكین درد دندان نافع است.
روعن نخود خیلی گرم است و خشك و مقوی مو ونیروی جنسی می باشد. و برای تسكین درد دندان و سردرد مفیداست.مالیدن روغن نخود به موضع برای تقویت نیروی جنسی مفید است. نخود مضر مثانه است و از این نظر باید با خشخاش خورده شود
نخود ایجاد نفخ و گاز میكند و تازهانبخصوص خیلی ثقیل است و از این نظر باید با زیره و شبت خورده شود و اشخاص گرم مزاج با سكنجبین بخورند.
اشامیدن اب پس از خوردن نخود مضر است.
شبنم نخود Acidum cicericum و به انگلیسی Ciceric acid نامبرده می شود. شبنم نخود ماده بسیار ترشی است كه از مجموع چند اسید از جمله استیك اسید ، اكسالیك اسید و مالیك اسید تشكیل می شود.
در ایران سابقا درنائین و قزوین و بعضی مناطق دیگر مرسوم بوده است كه صاحبان مزارع نخود در فصل رسیدن نخو د پارچه بزرگ پنبه ای را خیس كرده شبها روی بوته های نخود در مزرعه میكشیدند ، در اثر تماس پارچه با بوته های سبز نخود و تبخیر گیاه و به علاوه ایجاد شبنم روی بوته ها پارچه یا مخلوط اسیدهای فوق اغشته میشد. و صبح پارچه را جمع كرده و در اث چلانیدن و فشرن ان مایع ترشی از ان گرفته و به نام شبنم نخود برای چاشنی غذا در اشپز خانه مصرف می كردند. این شبنم نخود و عصاره ترش اسیدی نخود در طب سنتی هند برای كنترل اسهال خونی و رفع یبوست و رفع سو ء هاضمه و همچنین در موارد مار گزیدگی كاربرد دارد.

منبع : موسسه اطلاع‌رسانی طعام اسرار