درمان غیرهورمونی پوکی استخوان

گرچه استفاده از هورمون درمانی، بهترین روش در جلوگیری و درمان پوكی استخوان خانمها میباشد اما بعلت وجود بعضی اشكالات، این روش درمانی در تمام خانمها مناسب نمی‌باشد. خوشبختانه به غیر از هورمون درمانی می‌توان از درمانهای غیرهورمونی نیز برای جلوگیری از پوكی استخوان استفاده كرد.
بیفسفوناتها:
بیفسفوناتها گروهی از داروها هستند كه بطور روزافزونی در درمان پوكی استخوان از آنها استفاده میشود. اثر اصلی آنها غیرفعال كردن سلولهای از بین برنده استخوان (یعنی استئوكلاستها) میباشد تا بدین ترتیب از دست دادن استخوان جلوگیری كنند. امروزه فقط دو داروی بیفسفونات در دسترس هستند اما در سالهای آینده به تعداد آنها اضافه خواهد شد.
اتیدرونات (Etidronate):
اتیدرونات اولین بیفسفوناتی بود كه در درمان پوكی استخوان مورد استفاده قرار گرفت. نام تجارتی این دارو دیدرونل (Didronel) میباشد. از این دارو همراه با كلسیم در دوره‌های ۹۰ روزه استفاده میشود بدین صورت كه ابتدا ۱۴ روز اتیدرونات داده میشود و سپس ۷۶ روز قرص كلسیم مصرف می‌گردد، و دوباره ۱۴ روز اتیدرونات و ۷۶ روز از كلسیم استفاده میشود. این كار باید حداقل سه سال تكرار گردد.
عوارض جانبی ایتدرونات:
اتیدرونات داروی نسبتاً بی‌خطری بوده عوارض جانبی كمی دارد. گاهی اوقات تهوع و اسهال ممكن است ایجاد و مواردی از قرمز شدن پوست هم گزارش شده است. بهتر است كه قرصهای اتیدرونات در هنگامی كه معده خالی است مصرف شود، یعنی حداقل دو ساعت پس از سرف غذا و نیز پس از دو ساعت هم از خوردن غذا اجتناب شود. این دارو باید با یك لیوان آب مصرف شود و از مصرف آن همراه با شیر خودداری شود زیرا شیر از جذب آن جلوگیری می‌كند. در طی دو ساعت قبل و دو ساعت بعد از مصرف اتیدرونات، از مصرف داروهای آنتی اسید (ضد اسید معده)، قرصهای آهن و مكمل‌های مواد معدنی حاوی كلسیم باید خودداری شود زیرا آنها باعث عدم جذب كامل این دارو میشوند. اكثر افراد برایشان مناسب است كه این دارو را در شب و قبل از خواب مصرف نمایند.
قرصهای كلسیم را می‌توان در هر موقع از روز مصرف نمود.
چه كسانی نباید اتیدرونات مصرف كنند؟ خانمهای حامله و خانمهایی كه شیر می‌دهند یا كسانی كه اختلال در عملكرد كلیه‌هایشان دارند نباید از اتیدرونات استفاده نمایند.
آلندرونات (Alendronate):
آلندرونات با نام تجارتی فوساماكس (Fosamax) یكی دیگر از داروهای گروه بیفسفوناتها می‌باشد كه اثری مشابه اتیدرونات دارد. از این دارو روزی یك عدد مصرف میشود. برخلاف اتیدرونات، این دارو همراه با كلسیم تجویز نمیشود، گرچه اگر مقدار كلسیم رژیم غذایی ناكافی باشد می‌توان از قرصهای كلسیم استفاده نمود.
عوارض جانبی آلندرونات:
عوارض جانبی آلندرونات نادر میباشد و شامل اسهال، درد شكم و اشكالاتی در گلو و مری میباشد كه بصورت سوزش سرمعده یا سوءهاضمه خود را نشان می‌دهد.
این دارو باید با یك لیوان آب، نیم ساعت قبل از صبحانه و با معده خالی مصرف شود و پس از آن هم نباید به مدت نیم ساعت دراز كشید تا از بروز سوزش سرمعده جلوگیری نمود.
چه كسی نباید از آلندرونات استفاده كند؟ خانهایی حامله و خانمهایی كه شیر می‌دهند یا كسانی كه اختلال در عملكرد كلیه‌هایشان دارند و نیز كسانی كه دچار سوءهاضمه هستند نباید از این دارو استفاده نمایند.
كدام داروی بیفسفونات بهتر است
اتیدرونات و آلندرونات هر دو درمان پوكی استخوان موثر هستند و هیچ مدركی وجود ندارد كه بهتر بودن یكی را نسبت به دیگری ثابت كند.
چه مدت درمان طول می‌كشد
اتیدرونات یا آلندرونات باید به مدت حداقل سه سال مصرف شوند. از آنجایی كه این داروها جذب استخوان میشوند و تمایل دارند كه به مدت طولانی در آنجا باقی بمانند، ممكن است به مدت طولانی بعد از این مصرف دارو متوقف شد اثر خود را روی استخوانها داشته باشند. اكثر پزشكان معتقدند كه درمان با این داروها باید ۳ تا ۵ سال طول بكشد. بعد از پایان دوره درمان، یك سنجش تراكم استخوان انجام میشود تا در صورت نیاز، درمان ادامه یابد.
استفاده از هورمون درمانی یا بیفسفوناتها
بیفسفوناتها هورمون نیستند و بنابراین هیچ اثری بر روی مشكلات یائسگی یا سایر بیماریهایی مثل بیماری قلبی و سرطان پستان ندارند. تصمیم به اینكه از كدام روش درمانی بهتر است كه استفاده نماییم به عوامل متعددی بستگی دارد كه این عوامل شامل وجود یا فقدان مشكلات یائسگی و خطرات بروز بیماری قلبی و سرطان پستان میباشند.
در خانمهای در سنین حدود ۵۰ سالگی كه یائسگی در حال وقوع است، معمولاً از هورمون درمانی برای پیشگیری از پوكی استخوان استفاده میشود اما اگر بعد از ۵ تا ۱۰ سال آنها خواستند كه هورمون درمانی را متوقف نمایند، می‌توانند از بیفسفوناتها استفاده كنند.
در خانمهای مسن‌تر كه نمی‌خواهند از هورمون درمانی استفاده كنند و نیز در كسانی كه به علت سرطان پستان یا سایر مشكلات قادر به استفاده از هورمون درمانی نیستند، بیفسفوناتها بهترین جانشین درمانی برای پوكی استخوان میباشند. هیچ مدركی وجود ندارد كه نشان بدهد كه هورمون درمانی همراه با مصرف بیفسفوناتها برای درمان پوكی استخوان بهتر از درمان تنهایی آنها میباشد.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران